Với bộ máy lãnh đạo đang được rút gọn và tối giản hóa như hiện nay, việc hiểu sâu về các chức danh cũng như ban lãnh đạo của từng cấp là một vấn đề khá phức tạp. Trong bộ máy lãnh đạo từ Trung ương đến địa phương, chức danh được quan tâm nhiều nhất chính là Bí thư huyện ủy.
Mục lục bài viết
1. Bí thư huyện ủy là gì?
Hiện nay pháp luật nước ta vẫn chưa có quy định cụ thể để giải thích cho cụm từ Bí thư huyện ủy. Tuy nhiên, theo quan điểm mà tác giả tổng hợp được từ nhiều nguồn khác nhau thì Bí thư huyện ủy được hiểu là người đứng đầu Đảng bộ cấp Huyện tương đương với đơn vị hành chính cấp huyện tại Việt Nam.
Bí thư huyện ủy do Ban chấp hành Đảng bộ cùng cấp bầu. Kể từ Ban chấp hành Trung ương khóa X quy định một số quy chế bầu cử tại các cấp ủy thì bí thư có thể được bầu trực tiếp từ đại hội đại biểu đảng bộ cùng cấp bầu, hiện nay đang tiếp tục được thí điểm tại một số nơi. Bí thư cấp ủy huyện đã giữ chức vụ 2 nhiệm kỳ liên tiếp ở một địa phương, đơn vị, nếu còn đủ điều kiện, tiêu chuẩn tham gia cấp ủy khóa mới thì cần phân công công tác khác hoặc giới thiệu ứng cử ở địa phương, đơn vị khác.
Như vậy, Bí thư huyện ủy được hiểu là người đứng đầu Đảng bộ tại cấp Huyện, được quy định một số quyền hạn và nhiệm vụ cụ thể. Bên cạnh đó, nếu Bí thư cấp ủy huyện đã giữ chức vụ 02 nhiệm kỳ liên tiếp nhưng xét thấy nếu đủ trình độ và tiêu chuẩn thì có thể sẽ được phân công công tác khác hoặc giới thiệu ứng cử ở địa phương, đơn vị khác.
Bí thư huyện ủy tiếng Anh là District party committee secretary
Những từ ngữ pháp lý liên quan dịch sang tiếng Anh
| Bí thư huyện ủy | District party committee secretary |
| Quyền hạn | Power |
| Nhiệm vụ | Mission |
| Lãnh đạo | Leader |
| Trung thành | Loyal |
2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Bí thư huyện ủy:
Thứ nhất, nhiệm vụ của Bí thư Huyện ủy
Một là, trước hết, chủ yếu là trách nhiệm chính trị và đạo đức trước cấp trên, ban lãnh đạo huyện, cấp dưới và nhân dân trong huyện về sự phát triển của huyện, về mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra trong nghị quyết đảng bộ huyện đầu nhiệm kỳ. Trách nhiệm chính trị của Bí thư huyện ủy là phải có được sự tín nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên của đảng bộ huyện, tập thể lãnh đạo huyện thông qua tính đúng đắn, hiệu quả của các hoạt động của Bí thư huyện ủy về sự phát triển toàn diện của huyện. Trách nhiệm đạo đức của Bí thư huyện ủy là phải biết tri ân, phục vụ nhân dân, tình nghĩa, thủy chung với cán bộ, đảng viên dưới quyền và như Chủ tịch Hồ chí Minh đã dạy: Sống với nhau phải có tình, có nghĩa, phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau.
Hai là, trách nhiệm của Bí thư huyện ủy bao quát trên các lĩnh vực trọng yếu của địa phương: về sự phát triển bền vững, toàn diện của huyện; về những hoạt động của bản thân và những hoạt động của cán bộ, đảng viên thuộc quyền (liên đới trách nhiệm); về trách nhiệm với tư cách là một người đứng đầu BCH đảng bộ huyện, tập thể lãnh đạo huyện, với cấp trên và với nhân dân trong huyện.
Ba là, trách nhiệm của Bí thư huyện ủy về sự bảo đảm một chính quyền huyện trong sạch, vững mạnh, của dân, do dân, vì dân, quản lý có hiệu lực, hiệu quả. Do vậy, việc thực hiện trách nhiệm của Bí thư huyện ủy đều trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng tới lợi ích của các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp và nhân dân trên địa bàn huyện; tác động mạnh mẽ đến sự vận hành của cả hệ thống chính trị huyện, nhất là bộ máy chính quyền huyện, gắn liền với sự phát triển kinh tế – xã hội và đời sống của người dân ở địa phương.
Bốn là, trách nhiệm của Bí thư huyện ủy được bảo đảm bằng sự đánh giá xã hội, giám sát và phản biện xã hội, bằng công tác kiểm tra, giám sát của cấp trên và huyện uỷ, bằng nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, nguyên tắc tự phê bình và phê bình, cũng như sự tự giác, tu dưỡng, rèn luyện và sự nêu gương của Bí thư huyện ủy.
Thứ hai, quyền hạn của Bí thư Huyện ủy
Một là, về nguồn gốc, bản chất thẩm quyền của Bí thư huyện ủy là sự ủy quyền của tập thể huyện ủy, đội ngũ cán bộ, đảng viên của đảng bộ huyện cho Bí thư huyện ủy. Thẩm quyền của Bí thư huyện ủy không phải là “quyền tự có”, “quyền lực gốc”, mà chỉ là “quyền được uỷ nhiệm”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lưu ý: “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân… Chính quyền từ xã đến chính phủ Trung ương do dân cử ra, đoàn thể từ xã đến Trung ương do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”[3]. Vậy nguồn gốc của thẩm quyền này là do nhân dân địa phương uỷ nhiệm, gián tiếp thông qua đội ngũ cán bộ, đảng viên của đảng bộ huyện; là sự ủy nhiệm của những đại biểu đại hội đảng bộ, các ủy viên BCH đảng bộ huyện, ban thường vụ và thường trực huyện uỷ. Về bản chất, tổ chức không giao mà chỉ ủy quyền, hạn quyền cho Bí thư huyện ủy. Vì vậy, nếu Bí thư huyện ủy không làm tốt hoặc hết nhiệm kỳ có thể “thu lại” cái đã ủy quyền đó.
Hai là, thẩm quyền của Bí thư huyện ủy là quyền lực chính trị mà Đảng (trực tiếp là BCH đảng bộ huyện) ủy quyền được sử dụng để thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình. Trong thể chế chính trị nước ta, nguồn gốc trực tiếp đối với thẩm quyền của Bí thư huyện ủy là do Đảng phân quyền và ủy quyền. Thẩm quyền của Bí thư huyện ủy là một khâu, một biểu hiện của một quyền lực tập trung, thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm tra, giám sát lẫn nhau giữa các tổ chức đảng, chính quyền và mặt trận, đoàn thể từ Trung ương tới cơ sở. Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.
Do đó, phương thức duy trì, củng cố thẩm quyền của Đảng là phương thức chính trị, trong đó uy tín của Bí thư huyện ủy, tính đúng đắn của đường lối, chủ trương, sức thuyết phục của chương trình hành động, và nhất là những kết quả lãnh đạo của Bí thư huyện ủy đem lại sự hài lòng của nhân dân trong huyện; sự trong sạch, hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính quyền huyện chịu sự chi phối của huyện uỷ là những yếu tố quyết định. Đây là sự khác biệt khi so với thẩm quyền của Chủ tịch Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân là do nhân dân thông qua bầu cử mà ủy quyền cho. Việc uỷ nhiệm quyền lực của nhân dân cho chính quyền, duy trì thẩm quyền cũng như thực thi thẩm quyền của chính quyền đều bằng pháp luật, tức là theo ý chí của nhân dân.
Thẩm quyền của Bí thư huyện ủy là quyền lực chính trị được Đảng, mà trực tiếp là BCH đảng bộ huyện ủy nhiệm để sử dụng vào mục đích thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao, có sự giới hạn quyền được giao phù hợp với nhiệm vụ, không có nhiệm vụ thì không ủy quyền. Từ thẩm quyền được ủy nhiệm, có thể tạo ra sức mạnh “mềm” dẫn dắt cả đảng bộ huyện, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị. Tính chất chính trị được thể hiện ở nội dung sự lãnh đạo của huyện uỷ đối với chính quyền và nhân dân huyện.
Ba là, thẩm quyền của Bí thư huyện ủy được thực hiện trong khuôn khổ nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Do đó, thẩm quyền của Bí thư huyện ủy chỉ được thực hiện trên cơ sở tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Bí thư huyện ủy là người lãnh đạo nhưng bị giới hạn và phải phục tùng sự lãnh đạo của tập thể huyện ủy. Thực hiện nguyên tắc này, một mặt vừa có thể phát huy được trí tuệ tập thể, tăng cường sức mạnh trong việc ra quyết định và thực hiện quyết định, mặt khác, coi chế độ tập thể như một đối trọng nhằm hạn chế tính chuyên quyền, độc đoán của chế độ thủ trưởng. Huyện ủy phải lãnh đạo tập thể, bởi huyện ủy có trách nhiệm định hướng chính trị cho sự phát triển của địa phương.
Do đó, thẩm quyền của Bí thư huyện ủy được thực hiện trong khuôn khổ tập thể lãnh đạo khi xây dựng, ban hành nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch công tác của huyện. Sức mạnh, trí tuệ của Bí thư huyện ủy bắt nguồn từ khả năng thu hút, tổng hợp được sức mạnh, trí tuệ của tập thể thường trực, ban thường vụ, huyện ủy, của toàn đảng bộ và nhân dân trong huyện. Bí thư huyện ủy phải có phong cách làm việc dân chủ, tập thể vừa khai thác được trí tuệ sáng tạo trong tập thể huyện ủy lãnh đạo, vừa hạn chế được sự chuyên quyền, độc đoán, lạm quyền của Bí thư huyện ủy.
Bốn là, thẩm quyền của Bí thư huyện ủy tuy bị giới hạn bởi nguyên tắc tổ chức, hoạt động, nhưng Bí thư huyện ủy có thể tạo ra quyền lực “mềm” rất lớn để làm việc. Mặc dù quyền lực Bí thư huyện ủy được quy định trong các văn bản của Đảng mới đề cập tới những nội dung cơ bản, nhưng trên thực tế, do vị trí, vai trò, phương thức hoạt động, uy tín cá nhân, nhất là Bí thư huyện ủy sử dụng uy tín của Đảng mà có thể tạo ra quyền lực “mềm” cho mình thông qua sự lôi cuốn, thuyết phục bằng tài năng, trí tuệ, uy tín, năng lực, đức độ của bản thân người Bí thư huyện ủy. Thành công trong lãnh đạo ngày nay đạt được thông qua việc hợp tác, cùng tham gia và lôi cuốn mọi người nhiều hơn là áp đặt, ra lệnh, bắt buộc. Do đó, nếu Bí thư huyện ủy nào thấu hiểu điều đó, sử dụng tốt quyền lực mềm sẽ có thể tạo ra ảnh hưởng lớn, huy động được sức mạnh của cả đảng bộ, hệ thống chính trị huyện và nhân dân chung tay phát triển mọi lĩnh vực trên địa bàn huyện.
3. Mối quan hệ giữa Bí thư huyện ủy và Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện ủy:
Thứ nhất, mối quan hệ giữa bí thư huyện ủy với tư cách là người đại biểu cao nhất trong hệ thống tổ chức Đảng cấp huyện với chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện với tư cách là người đứng đầu hệ thống tổ chức hành chính nhà nước cấp huyện. Đây thực chất là mối quan hệ Huyện ủy lãnh đạo Ủy ban nhân dân huyện, một mối quan hệ rất cơ bản trong hệ thống chính trị cấp huyện.
Thứ hai, mối quan hệ giữa bí thư huyện ủy kiêm chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện với chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện, đây là mối quan hệ trong hệ thống tổ chức nhà nước cấp huyện theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương đã nêu trên.
Thứ ba, mối quan hệ giữa bí thư huyện ủy và chủ tịch Ủy ban nhân dân là phó bí thư huyện, đây là mối quan hệ trong nội bộ cấp ủy huyện theo Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thứ tư, mối quan hệ giữa bí thư huyện ủy kiêm chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện với chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện là phó Bí thư huyện, thành viên của Hội đồng nhân dân huyện, đây là mối quan hệ “kép” theo hệ thống tổ chức Đảng, Nhà nước cấp huyện là Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 đối với cấp huyện.
Như vậy, về bản chất các mối quan hệ giữa người bí thư huyện ủy kiêm chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện với người chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện là phó bí thư huyện, thành viên của Hội đồng nhân dân huyện, dù xét trong mối quan hệ nào thì bản chất các mối quan hệ trên vẫn là mối quan hệ giữa lãnh đạo và chịu sự lãnh đạo. Nội dung và hình thức thể hiện mối quan hệ lãnh đạo và chịu sự lãnh đạo trong từng mối quan hệ không giống nhau vì tùy thuộc vào vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mỗi người trong từng hệ thống tổ chức mà xác lập các mối quan hệ.
Nhưng bản chất các mối quan hệ lãnh đạo và chịu sự lãnh đạo giữa người bí thư huyện ủy kiêm chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện với người phó bí thư huyện ủy làm chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện không chỉ đơn thuần tác động một chiều, thụ động do người bí thư huyện ủy kiêm chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện chỉ đạo trực tiếp người phó bí thư huyện ủy làm chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện, mà còn có mối quan hệ tác động qua lại giữa người phó bí thư huyện ủy với người bí thư huyện ủy, thành viên của Hội đồng nhân dân huyện với chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện theo nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách trong hoạt động của cấp ủy huyện, Hội đồng nhân dân huyện.
