Nguồn gốc và ý nghĩa sự tích ông Công ông Táo về chầu trời

1. Nguồn gốc sự tích ông Công ông Táo về chầu trời:

Hàng năm, tại khoảng sau rằm tháng Chạp không khó để chúng ta bắt gặp hình ảnh các gia đình rục rịch chuẩn bị lễ cúng ông Công ông Táo vào 23 tháng Chạp. Ngoài việc phải mua quần áo, vàng mã cho Táo quân thì các bà, các mẹ còn cần lên thực đơn cho mâm cỗ và đặc biệt chuẩn bị mua cá chép những địa chỉ mua cá chép uy tín, chất lượng,… Vậy, sự tích ông Công ông Táo về chầu trời có nguồn gốc như sau:

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, thần Táo quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc, tuy nhiên đã được Việt thành sự tích “Hai ông một bà”, lần lượt là vị thần Đất, vị thần Nhà, vị thần Bếp núc. Thực tế, từ xa xưa đến nay thì người dân vẫn quen gọi chung là Táo Quân hoặc ông Táo.

Tích của người Việt kể rằng, Thị Nhi có chồng là Trọng Cao. Tuy ăn ở mặn nồng tha thiết với nhau, nhưng mãi Thị Nhi và Trọng Cao không có con. Do vậy, dần dà Trọng Cao hay kiếm chuyện xô xát dằn vặt vợ. Vào một hôm, chỉ vì một chuyện nhỏ mà Trong Cao đã gây thành chuyện lớn, Trọng Cao đánh Thị Nhi và đuổi Thị Nhi đi.

Thị Nhi bỏ nhà, lang thang đến một xứ khác và gặp được Phạm Lang. Rồi sau đó Thị Nhi và Phạm Lang đã phải lòng nhau và kết thành vợ chồng. Còn về phần Trong Cao thì sau khi nguôi giận vợ (Thị Nhi) đã bỏ đi xa. Trọng Cao day dứt và ân hận, sau đó Trong Cao đã lên đường đi tìm kiếm vợ của mình.

Sau nhiều ngày đi tìm Thị Nhi, Trọng Cao hết gạo, hết tiền phải làm kẻ ăn xin dọc đường. Cuối cùng, tình cờ Trọng Cao tìm xin ăn đúng nhà của Thị Nhi, trùng hợp đúng lúc mà Phạm Lang đi vắng, Thị Nhi đã sớm nhận ra người hành khất đúng là người chồng cũ của mình. Thị Nhi mời Trọng Cao vào nhà, nấu cơm và thiết đãi người xưa. Tuy nhiên, đúng lúc đó Phạm Lang đã quay trở về, Thị Nhi sợ chồng nghi oan nên đã dấu Trọng Cao dưới đống rạ sau vườn.

Tuy nhiên, chẳng may đêm ấy Phạm Lang lại nổi lửa đốt rạ để lấy tro bón ruộng. Khi thấy lửa cháy, Thị Nhi đã lao mình vào cứu Trọng Cao ra, Phạm Lang thương vợ khi thấy Thị Nhi nhảy vào đống lửa cũng nhảy theo. Kể từ đó, cả ba điều chết trong đám lửa.

Linh hồn của ba vị được đưa về chầu trời. Thượng đế cảm thấy thương tình khi ba người Thị Nhi, Trọng Cao, Phạm Lang sống có nghĩa tình nên Thượng đế đã phong làm vua bếp hay còn được gọi là Định phúc Táo Quân và Thượng đế đã giao cho người chồng mới của Thị Nhi là Phạm Lang làm Thổ Công trông coi việc trong bếp còn người chồng cũ của Thị Nhi là Trọng Cao trông coi việc trong nhà và Thị Nhi là Thổ Kỳ trông coi việc chợ búa. Các vị Táo không những định đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ mà các vị Táo còn giữ bình yên cho mọi người trong nhà, ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư.

Theo đó, hàng năm cứ vào đúng ngày 23 tháng Chạp sẽ là ngày Táo Quân lên chầu trời và báo cáo tất cả các công việc làm tốt và chưa tốt của con người dưới hạ giới trong một năm để Thiên đình định đoạt thưởng phạt, công tội phân minh cho tất cả loài người.

Từ xưa tới nay, người Việt Nam chúng ta luôn quan niệm ba vị thần Tháo – vua Bếp định đoạt các phước đức, định đoạt cát hung cho gia đình, phước đức này sẽ do việc làm đúng đạo lý của người trong nhà và gia chủ. Người Việt Nam ta với những mong muốn Thần Táo – vua Bếp sẽ phù hộ cho gia đình mình được nhiều may mắn, do vậy hằng năm vào ngày 23 tháng Chạp các gia đình sẽ thường làm lễ tiễn đưa Táo Quân chầu trời một cách long trọng nhất.

2. Ý nghĩa sự tích ông Công ông Táo về chầu trời:

Người Việt Nam ta đã quan niệm rằng, Táo Quân sẽ báo cáo những sự kiện xảy ra trong năm qua trong gia đình. Đồng thời, Người Việt Nam ta đã quan niệm rằng, Táo Quân không chỉ là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ mà Táo Quân còn lại vị thần có thể ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, từ đó giữ gìn được sự bình yên cho gia đình của gia chủ. Do vậy, đối với người dân Việt Nam thì sự tích ông Công ông Táo đã mang lại được sự ấm no, đủ đầy và đặc biệt mang ý nghĩa thờ thần Bếp thực hiện nhiệm vụ cai quản việc bếp núc.

Theo truyền thuyết thì Táo quân là vị thần cai quản mọi hoạt động từ bé đến lớn trong gia đình. Hằng ngày trong một năm ông Táo sẽ ghi lại những điều tốt, cái xấu của từng thành viên trong nhà để bẩm tấu với Ngọc Hoàng mỗi khi về trời. Từ những báo cáo của Táo Quân sẽ trở thành cơ sở để Ngọc Hoàng khen thưởng hoặc xử phạt gia chủ với hành vi tương ứng.

Do vậy, vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, mọi nhà sẽ đều làm một mâm cúng long trọng để tiễn ông Táo về chầy trời với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ được thưa trình với Ngọc Hoàng và những điều không may mắn hoặc không tốt sẽ được báo cáo nhẹ bớt đi, hay có nghĩa là giảm mức độ nghiêm trọng của những điều không hay.

Người Việt luôn rất ngưỡng mộ tình cảm chung thủy của Ông Táo, việc thờ cúng Táo Công cũng là mong muốn ngọn lửa ấm áp gia đình luôn luôn sáng mãi. Thông thường vào những ngày này, người dân làm mâm cơm để bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần. Ngoài ra, đây cũng sẽ là dịp để người người, nhà nhà trở về sum họp, quây quần sau một năm làm ăn vất vả. Thông thường trong mâm cơm cúng, người Việt nam chúng ta sẽ chuẩn bị thêm cá chép từ khoảng 2-3 con cá chép đựng trong chậu nước để cúng. Sau khi hoàn tất thủ tục cúng tại nhà thì người dân sẽ đem thả phóng sinh tại các hồ, sông. Việc chúng ta chuẩn bị cá chép mang ý nghĩa chuẩn bị phương tiện để ông Táo cưỡi về trời bởi ngoài ra, cá chép còn có ngụ ý “cá vượt Vũ môn” hay “cá chép hóa rồng”, cá chép được biết đến là biểu tượng cho sự thăng hoa, sự kiên trì và bền bỉ, tinh thần vượt khó để đi tới thành công, đồng thời cá chép còn là sự biểu trưng cho nhân cách thanh cao tiềm ẩn hoặc hướng đến một kết quả tốt đẹp. Hiện nay, việc phóng sinh cá chép ngày Tết ông Công ông Táo không chỉ là một nét đẹp văn hóa mà còn thể hiện sự từ bi quý báu của người Việt Nam, mang nhiều nét tâm linh hướng đến sự bình an của người dân Việt Nam.

3. Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo sẽ gồm những gì?

Mâm cỗ cúng ông Táo đối với người Việt Nam có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống văn hóa và trong đời sống tinh thần người Việt Nam. Việc chuẩn bị mâm cỗ cúng ông Táo của các gia đình để bày tỏ lòng biết ơn và lòng thành kính của gia chủ đối với các vị thần linh cai quản chuyện bếp núc trong suốt một năm vừa qua. Đồng thời đó chính là việc các gia chủ, gia đình có sự mong muốn, cầu được các Táo phù hộ, cho một năm mới đủ đầy, sung túc, bếp nhà luôn đỏ lửa và hạnh phúc sẽ luôn trọn vẹn.

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo sẽ gồm có ba bộ mã trong đó bao gồm có hai bộ đàn ông tượng trưng cho hai Táo ông và một bộ đàn bà tượng trưng cho Táo bà. Thông thường, trên bàn thờ Táo Quân sẽ được đặt ở nơi trang nghiêm nhất, trên có bài vị thờ viết bằng chữ Hán, còn có vàng mã khác và các quả, hương, hoa, oải, cau, trầu.

Cứ vào ngày 23 tháng Chạp trên mâm cỗ của các gia đình sẽ được các ông, các bà, bố, mẹ chuẩn bị thật đầy đủ, chuẩn bị thật cẩn thận. Lễ cúng ông Công ông Táo thường diễn ra trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp, mâm cúng phải đặt trong bếp, theo đó các gia đình có thể làm lễ cúng từ ngày 21 tháng Chạp đến trưa ngày 23 tháng chạp. Thời gian tốt nhất để cúng bao gồm:

– Trong trường hợp cúng vào ngày 21 tháng Chạp nên cúng vào khung giờ Mão từ 5h00 – 7h00, hoặc giờ Ngọ từ từ 11h00 – 13h00 giờ Ngọ là khung giờ tốt nhất biểu thị cho may mắn, giờ Thân từ 15h00  – 17h00 và cuối cùng là giờ Dậu từ 17h00 – 19h00.

– Trong trường hợp cúng vào vào ngày 23 tháng Chạp thì nên cúng vào giờ Thìn từ 7h00 – 9h00 giờ Thìn là khung giờ đem lại may mắn của ngày 23 tháng Chạp hay cũng có thể cúng vào giờ Tỵ từ 9h00 – 11h00.

Ngoài ra, Những đồ vàng mã có hai bộ đàn ông tượng trưng cho hai Táo ông và một bộ đàn bà tượng trưng cho Táo bà này sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ. Sau đó các gia đình sẽ lập bài vị mới cho Táo Quân và ngay sau khi cúng Táo Quân, các gia đình sẽ đem hóa mã.