Chầu Bé Bắc Lệ là ai? Sự tích và Đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ?

1. Chầu Bé Bắc Lệ là ai? 

Trong Thập Nhị Vị Chầu Bà của Đạo Mẫu Tứ Phủ, Chầu Bé Bắc Lệ chính là vị Chầu Bà đứng thứ 11. Chầu Bé vốn xuất thân người Nùng, giáng sinh tại vùng quê Bắc Lệ thuộc tỉnh Lạng Sơn. Dưới triều đại Lê Thái Tổ, Chầu giáng sinh xuống miền Bắc Lệ, Lạng Sơn. Ngài là vị thánh chầu rất linh thiêng và thường xuyên hiển linh ngự đồng. Ngài được gọi là Chầu Bé bởi có lẽ Bà đứng cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà sau Chầu Mười Đồng Mỏ. Chầu anh linh giúp dân giúp nước trong việc làm nông, trồng trọt, độ người viễn sứ tha hương, lúc lại hiện hóa ra người bán hàng, chữa bệnh. Bà là hiện thân của Mẫu đệ nhị thượng ngàn.

2. Sự tích đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ: 

Tương truyền rằng, Chầu bé Bắc Lệ công chúa là con gái một gia đình người Nùng ở Hữu Lũng, Lạng Sơn. Ngài bị giặc cưỡng bức đã hòa mình xuống dòng sông Bắc Lệ. 

Có một số tài liệu khác cho rằng, Chầu Bé là do Mẫu Thượng Ngàn hóa thân. Trong cuộc kháng chiến mười năm chống quân Minh, Ngài có phép thần thông biến hiện do Đức Thái Tổ ban quyền, ra sức giúp vua Lê Thái Tổ và sau này được vua sắc phong là Lê Mại Đại Vương. Với những chiến tích Ngài mang lại, đôi khi Chầu Bé cũng được người dân nơi đây đồng nhất với Chúa Bà Sơn Trang.

Bởi lẽ, Chầu Bé Bắc Lệ là vị thánh thần hiển linh có công lao lớn giúp nhân dân và đất nước, âm phù hiển hách chống quân xâm lược nhà Minh, khi đất nước yên bình , Chầu Bé dạo chơi khắp chốn ngắm cảnh non nước hữu tình, Ngài vẫn không quên dạy dân chúng trồng trọt chăn nuôi và cải thiện kinh tế: lên rừng làm ruộng bậc thang, xuống sông suối đánh bắt cá tôm. Với phép thần thông, Chầu Bé có sức lay núi chuyển ngàn, đôi lúc rong chơi trốn hạ giới, bà còn giả làm người bán hàng trêu đùa người trần gian. Tuy đành hanh, sắc sảo nhưng Ngài lại hết sức nhân hậu, thương nhân dân khổ cực, có việc dữ lành Chầu đều mách bảo cho người trần được biết mà tránh. 

3. Đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ ở đâu? 

Đền Bắc Lệ thờ Bà Chúa Thượng Ngàn, và Chầu Bé Bắc Lệ được suy tôn trong đền là một vị thánh Chầu Bà thuộc hệ thống thờ Mẫu của người Việt. 

Đền thờ chính của Chầu Bé là ngôi đền nhỏ bên cạnh đền Bắc Lệ tọa lạc tại xã Thanh Tân, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn.  Ngoài ra, ở một số bản đền có các Chầu Bé cũng trên Thượng Ngàn, là  các vị chầu bé bản đền và chỉ khi về chính đền, các vị đó mới ngự. Ví dụ như: Chầu Bé Đông Cuông (ở Đền Đông Cuông, Yên Bái), Chầu Bé Đồng Đăng (ở Đền Đồng Đăng, Lạng Sơn); Chầu Bé Tam Cờ (ở Đền Tam Cờ, Tuyên Quang); Chầu Bé Đền Ghềnh (ở Đền Ghềnh, Hà Nội).

Mặc dù các vị Chầu Bé xuất hiện ở những bản đền khác nhau, song các tín đồ thường coi đó là Chầu Bé Bắc Lệ đang giáng hiện muôn nơi. Không chỉ vậy, đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ cũng là một địa điểm tâm linh linh thiêng nhất. Vào ngày lễ tiệc Chầu Bé, người dân địa phương, con nhang đệ tử và du khách muôn nơi náo nức đổ về khu di tích này để chiêm bái và thành tâm dâng lễ lên Chầu, bên cạnh đó nghi thức thường thấy múc nước suối đền Bắc Lệ để lau tượng như một nghi thức thiêng liêng trong lễ tắm ngai tại đây.

Dưới đây là một số hướng dẫn cách di chuyển tới đền Chầu Bé Bắc Lệ: 

Lộ trình di chuyển đến đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ bằng phương tiện công cộng

Di chuyển bằng xe khách – thời gian di chuyển dự kiến 2h: Du khách chú ý có thể bắt xe khách tại các bến Mỹ Đình, Giáp Bát, Gia Lâm. Xe trả khách tại bến xe Bắc Lệ cách đền khoảng 300m. Giá vé dao động 100.000đ-170.00đ/người.

Di chuyển bằng tàu hỏa – thời gian di chuyển dự kiến 3h: Hiện nay, các nhà ga có cung cấp chuyến tàu Hà Nội – Bắc Lệ rất thuận tiện cho quý khách lựa chọn để tới đền Bắc Lệ. Đền Bắc Lệ chỉ cách ga khoảng 500m. Thời gian di chuyển dự kiến là 3h.

Lộ trình di chuyển đến đền thờ Chầu Bé Bắc Lệ bằng phương tiện cá nhân

Di chuyển bằng ô tô – thời gian di chuyển dự kiến 2h’: QL6/Nguyễn Trãi – Nguyễn Xiển – ĐCT20 – QL1A đi theo biển báo cho QL5/Bắc Ninh/ Lạng Sơn (Phí cầu đường) – ĐCT Hà Nội Bắc Giang/QL1A/QL37 – ĐCT Bắc Giang Lạng Sơn – ĐT242/ĐT245 – Đền Công Đồng Bắc Lệ.

4. Hầu giá Chầu Bé Bắc Lệ:

Trải qua nhiều lần tu sửa và tôn tạo, đền Bắc Lệ vẫn giữ được kiến trúc tâm linh lịch sử đồng thời cũng là điểm đến hành hương của nhiều quan khách tới vãn cảnh, cầu an. Ai ai cũng sắm sửa những mâm đồ lễ đẹp và đầy đặn để dâng lễ. 

Khi tìm mua vật lễ thắp hương dâng tiến Chầu Bé Bắc Lệ, ngoài hương nhang, hoa quả, xôi giò thì quý khách có thể tham khảo các mẫu oản được trang trí đặc biệt và tỉ mỉ. Oản lễ Chầu Bé Bắc Lệ nên mang màu sắc đen sẽ thành kính hơn cả, do đây là màu áo đại diện của Chầu khi ngự về đồng.

Chầu Bé là một trong ba vị Chầu Bà hay hiện về ngự đồng nhất. Ngài ngự về đồng thường diện áo đen (hoặc chàm), trước đây chỉ mặc quầy và áo ngắn tới hông. Đầu chầu chít khăn thổ cẩm, chân đi xà lạp, vai đỡ gùi hoa. Khi về đồng, Chầu Bé thường khai quang múa mồi. Nhiều khi Chầu Bé chầu về chứng tòa Sơn Trang, sang khăn cho tân đồng hoặc chứng mâm giầu trình giống như Chầu Đệ Nhị và Chầu Lục. 

5. Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ chuẩn nhất 

5.1. Bản 1 – Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ chuẩn nhất 

Trên sơn lâm ngôi cao mát mẻ

Con thỉnh mời chầu bé ngự chơi

Ai lên tới Cao Sơn xứ Lạng

Hỏi thăm đền chầu bé nơi nao

Hỏi ra Bắc Lệ đi vào

Ngôi đền chầu ngự thấp cao mấy tầng

Ngàn cỏ hoa nghiêng mình rủ lá

Bầy chim muông bách thú quỳ tâu

Chim oanh ríu rít bên lầu

Phượng Hoàng tung cánh về chầu Động Tiên

Vượn trên non ru con rầu rĩ

Thú lâm sơn cảnh đẹp tự nhiên

Một bầu gió mát trăng thâu

Đàn thông réo rắt bên mình suối reo

Đường uốn khúc quanh đèo dốc núi

Núi hiểm nghèo cát sỏi đá ong

Một bầu sơn thuỷ thong dong

Công Đồng Bắc Lệ, Kì Cùng Lạng Sơn

Trăm thứ quả mang về tiến Mẫu

Hái rau bi, củ đậu măng tươi

Cơm lam, rau sắng củ mài

Ngô khoai đõ lạc sắn đồi rượu tăm

Bạn tri âm động đào tả hữu

Áo xanh chàm yểu điệu vào ra

Gót tiên quảy lẵng hái trà

Chân quấn xà cạp nón tu lờ,dao quai

Miệng chầu cười trăm hoa đua nở

Chầu phán tiếng Nùng, tiếng Thổ tiếng Kinh

Đàn thông dạo khúc thanh bình

Xênh ngô sáo trúc tính tình hoà ca

Thường dạo cảnh Bảo Hà Trái Hút

Đền Đông Cuông Đức Đại tối linh

Tuyên Quang cảnh trí hữu tình

Núi rừng Mẫu ngự, thác ghềnh cỏ hoa

Ngự cung cấm một toà thạch động

Đền Ỷ La lồng lộng ngôi cao

Cây Xanh chầu mắc võng đào

Mỏ Than chầu ngự thấp cao mấy tầng

Cảnh núi rừng đèo heo hút gió

Thú sơn lâm hoa cỏ tốt tươi

Minh Lương suối lượn quanh đồi

Chầu thường dạo cảnh khắp nơi hữu tình

Lai Châu, Suối Rút Hoà Bình

Đỉnh non Bắc Kạn một mình cheo leo.

5.2. Bản 2 – Bản văn Chầu Bé Bắc Lệ chuẩn nhất 

Kim chi ngọc diệp rành rành

Chầu bé Bắc Lệ giáng sanh hạ trần

Núi xếp núi mấy tầng cao thấp

Cây chen cây tràn ngập màu lam

Đền thờ chầu bé trên ngàn

Có con suối nhỏ bắc ngang chân đồi

Đàn cá lội đua bơi rẽ sóng

Nước long lanh in bóng trăng thu

ngàn thông cất tiếng hát ru

Hoa thơm quả ngọt bốn mùa ngát hương

Chầu bé thượng Thổ Mường là gốc

Áo tứ thân khăn lục đội đầu

Đai xanh kiềng bạc túi trầu

Tay cầm dao quắm, vác bầu nước khe

Dận hải sảo, đầu cài trâm trí

Vòng kim cương tam khí lồng tay

Hây hây mặt nước vơi đầy

Đẹp như hoa nở trước ngày đấu xuân

Tuổi Chầu bé đang tuần trăng độ

Phép sơn trang đức tổ ban truyền

Phép tiên biến lá làm thuyền

Bẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơi

Bạn Thổ Mán nơi nơi tìm đến

Vượt cửa ngàn cung tiến quả hoa

Tử Long Bảo Lạc Tam Cờ

Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu

Khắp đâu đâu nức danh Chầu Bé

Tự cổ triều quốc sử còn ghi

Danh thơm Nam Bắc trung Kỳ

Giúp dân hộ quốc độ trì bốn phương

Sắc phong tặng đại vương trường trị

Trên Bắc Lệ ngàn tú khí là nơi

rừng già chầu đã dạo chơi

Lập ngôi đền thờ tả phượng hữu lân

Dòng sông Thương nước trong leo lẻo

Dải sông Tô uốn éo xinh ghê

Thông reo trúc mọc tứ bề

Đền thờ cao ngất trông về Bắc Ninh

Vẻ tinh tú bên ghềnh vị thuỷ

Chầu giáng đền trấn trị yêu ma.

Chầu về chắc giáng điện tòa

Khuông phu đệ tử vinh hoa thọ trường.