1. Tư chất là gì?
Giải thích từ ngữ:
Hiện nay chưa có văn bản nào được đưa ra để giải thích chính xác đối với thuật ngữ này. Việc giải thích hiện nay thường dựa trên cách hiểu của người dân. Khi mà từ tư chất được sử dụng trong các hoàn cảnh và mục đích nói cụ thể. Việc sử dụng từ “tư chất” cũng được phân tích từ ý nghĩa Hán việt của từ đó.
Theo giải thích từ Hán Việt đưa ra thì tư nghĩa là “riêng, thuộc về cá nhân.”. Chất là các chất liệu, là bản chất và các đặc điểm được nhắc đến.
Vậy tư chất có nghĩa là tính chất riêng, thuộc về cá nhân. Các đặc điểm riêng biệt này cũng giúp chúng ta nhìn nhận được kết quả khác nhau trong cùng hoàn cảnh, cách thức tiếp cận sự việc khác nhau của con người.
Tư chất thường được sử dụng để nói đến tính chất cá nhân, nhận định về mặt trí tuệ của một con người. Khi đó, năng lực, phẩm chất và các giá trị trí tuệ được xem xét, đánh giá.
Tư chất theo giải thích sinh học:
Tư chất theo giải thích sinh học thì có thể hiểu là những đặc điểm riêng của cá nhân. Trong đó vẫn dựa trên các khía cạnh tiếp cận về trí tuệ để có cách nhìn nhận tư chất của một con người như sau:
Phân tích về giải phẫu sinh lý bẩm sinh của bộ não, hệ thần kinh của cơ quan phân tích tạo nên sự khác biệt giữa người với người. Từ đó mà các tư chất được nhận diện trong khả năng, nhận diện hoạt động cụ thể của con người.
Bên cạnh đó, thông thường người ta hay nhắc đến tư chất của mỗi con người. Có thể thấy tư chất của mỗi con người là khác nhau. Mỗi người lại có những điều kiện ban đầu khác nhau, do tiếp cận các điều kiện xã hội khác nhau nên tư chất càng phản ánh sự khác biệt cụ thể.
Tư chất được hiểu là tính chất có sẵn của một người, thường là chỉ về trí tuệ, trí thông minh của mỗi người. Do đó mà thực tế ta hay được nghe các câu: “Người có tư chất thông minh”, “người có phẩm chất tốt”. Ở đây, các thái độ sống, các đánh giá của con người về cuộc sống mang đến thái độ của họ. Từ đó hình thành, nuôi dưỡng các tư chất.
Tư chất được hiểu gần giống với bản chất của con người.
Tư chất từ lúc sinh ra đã có và nó hiện hữu luôn bên trong con người. Đây là các đặc trưng được thể hiện trong bản thân mỗi con người. Tuy nhiên nó lại được thể hiện ra ngoài ở các điều kiện, thông qua các khía cạnh và mức độ khác nhau.
Đối với nhiều người tư chất sẽ bộc lộ ngay từ khi còn nhỏ. Khi có điều kiện để các tư chất ấy được thể hiện thì chúng có thể bộc lộ ít hay nhiều. Thế nhưng với một số người thì lại không thể hiện ra luôn mà sau một thời gian hoặc do tác động của ngoại cảnh nào đó thì mới bộc lộ ra bên ngoài. Do đó các sự khác nhau từ bản thân tư chất của mỗi người cộng thêm sự biểu hiện khác nhau nên chúng ta càng thấy tư chất của mỗi người là khác nhau.
Nếu như câu nói “cha mẹ sinh con trời sinh tính” mà áp vào trong trường hợp này thì ở một khía cạnh nào đó nó sẽ đúng. Các tư chất nếu được nhìn dưới khía cạnh tính cách từ nhỏ mà không trải qua điều kiện tác động từ cuộc sống. Bởi vì tư chất chính là những phẩm chất ẩn sâu bên trong con người, mà theo thời gian hoặc trong một hoàn cảnh đặc biệt nào đó thì nó sẽ được bộc lộ ra bên ngoài. Khi đó, bỏ đi điều kiện của các tác động bên ngoài ảnh hưởng, hình thành tính cách của con người qua thời gian.
Ví dụ tư chất:
Một học sinh thông minh học giỏi hiểu biết thường được mọi người khen ngợi là cậu bé này có tư chất hoặc tư chất thông minh. Tuy nhiên sự thông minh đến từ khả năng của cậu bé, chưa được rèn qua luyện tập hay các cường độ học tập cao. Lúc này người ta đang nhận xét đối với khả năng của cậu bé đó khi lần đầu tiếp cận đối với các dạng bài mới.
2. Tố chất là gì?
Giải thích từ ngữ:
Cũng dựa trên việc phân tích từ ngữ Hán việt, ta thấy được:
Tố có nghĩa là nguyên, chất là bản chất. Khi đó, chưa có sự tác động, loại bỏ hay thêm bớt của các điều kiện khác trong bản chất của con người. Do đó, Tố chất là bản chất vốn có trong mỗi người. Tính vốn có giúp chúng ta đánh giá được khả năng ban đầu của họ, các tiềm năng để rèn rũa và phát triển tố chất trong tương lai.
Nghĩa là từ khi sinh ra đã có những yếu tố tạo nên sự khác biệt. Đây là khác biệt về năng lực ở một khía cạnh nào đó, cho thấy năng khiếu của họ cần được phát triển. Mỗi con người sinh ra đều mang tố chất khác nhau, cần đặt vào các môi trường khác nhau để phát hiện. Nếu không có điều kiện môi trường, các tố chất rất khó để được phát hiện và rèn luyện.
Ví dụ tố chất:
Trong một lớp học, có một bạn hát hay và hơn tất cả những bạn khác trong lớp. Trong khi bạn đó cũng không được rèn luyện qua đào tạo, học tập gì trước đó. Như vậy, khả năng hát là tố chất riêng, được hình thành bẩm sinh, hay năng khiếu mà bạn đó sở hữu. Cũng như trong môi trường văn nghệ, khi thể hiện giọng ca thì chúng ta mới phát hiện ra các tố chất đó.
Những ai là người có tố chất?
Chúng ta thường lầm tưởng rằng chỉ những nhà khoa học, lãnh đạo mới là người có tố chất. Bởi các cá nhân này có khả năng to lớn, chinh phục được nhiều đề tài nghiên cứu, có những công trình vĩ đại. Tuy nhiên, mỗi con người sinh ra trên đời lại mang tố chất riêng, chỉ là bạn chưa khám phá hoặc chưa có điều kiện để khám phá mà thôi.
Các tố chất được biểu hiện, hình thành ở nhiều khả năng khác nhau của con người. Cũng như mỗi người lại có một tố chất riêng. Các tố chất của mỗi người có mức độ không giống nhau. Tố chất cũng không phải là tất cả để làm nên một vĩ nhân. Do đó bên cạnh tố chất, việc chăm chỉ, kiên định, bền bỉ để học tập, rèn luyện, nghiên cứu mới giúp các tố chất đó mang lại ý nghĩa lớn.
Làm thế nào để phát hiện tố chất của bản thân?
Để thấy được bản thân mình có khả năng gì, có tố chất gì cần được phát hiện sớm từ khi còn đi học. Trong môi trường học tập, chia sẻ và thực hiện nhiều hoạt động ngoại khóa, con người có thể thể hiện được các điểm mạnh, thế mạnh, khả năng tiềm ẩn của mình. Đôi khi chính tại thời điểm ấy, bạn mới phát hiện ra tố chất của bản thân.
Trong quá trình tham gia các hoạt động, được tiếp cận và khai thác các giá trị bản thân. Khi ấy, bạn sẽ phát hiện mình giỏi về toán, khoa học, hội họa hay âm nhạc,… Ngoài ra cũng có thể là các năng khiếu thể thao, hoạt động giải trí khác.
Tố chất còn có thể được phát hiện muộn hơn, trong thời gian bạn làm việc. Ví dụ khả năng tổ chức, lãnh đạo, lên ý tưởng nội dung,… Khi đặt mình vào môi trường và các điều kiện cụ thể, chúng ta có thể nhận thấy tố chất của mình. Nó mang đến điểm mạnh của bạn, giúp bạn chinh phục hay đam mê hơn với lĩnh vực thuộc về tố chất.
Trong suốt cuộc đời bạn, đổi các nghề mà bạn yêu thích có thể sẽ tìm ra tố chất của riêng mình.
3. Phân biệt giữa tư chất và tố chất?
Thực tế, nhiều người chưa phân biệt được tư chất và tố chất. Cũng như thường xuyên được nghe về tố chất. Tuy nhiên trong thực tế, tư chất và tố chất đều là các thuật ngữ phổ biến, thể hiện các khả năng có sẵn của bản thân mỗi người.
– Tư chất:
Các tư chất có thể được nhìn nhận qua phẩm chất, năng lực của cá nhân đó. Đây cũng là các tư chất ban đầu được phát hiện, chưa được nuôi dưỡng hay bị tác động bởi các điều kiện bên ngoài.
Ngoài năng lực, tư chất có thể dùng để đánh giá về phẩm chất, cách xử lý tình huống,… của một người trong những tình huống lần đầu tiên gặp phải. Do đó khi chưa bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài làm thay đổi, thì các bản chất ban đầu được xác định là tư chất của họ.
Mỗi cá nhân cũng có tư chất khác nhau, được phát hiện ở thời điểm và hoàn cảnh khác nhau.
– Tố chất:
Nhắc đến tố chất thường nói nhiều hơn đến các điểm mạnh, năng khiếu có sẵn của một người. Khi đặt họ vào hoàn cảnh và các điều kiện cụ thể, họ mới phát hiện được tố chất, năng khiếu nhất định của bản thân. Nhờ đó mà có được khả năng làm tốt công việc hơn người khác khi cùng tiếp xúc ban đầu.
Các tố chất thường được nhìn nhận, đánh giá bởi người khác về khả năng, năng lực của bạn. Thông qua kinh nghiệm bạn có, các tố chất giúp bạn được đánh giá cao hơn về năng lực, khả năng giải quyết công việc tốt hơn những người khác.
Tố chất là các năng lực ban đầu, sinh ra đã có của con người. Chúng ta có thể đánh giá tố chất qua yếu tố di truyền, những năm tháng đầu đời được tiếp cận các lĩnh vực khác nhau của đời sống,…
Như vậy, tư chất và tố chất là hai thuật ngữ khác nhau. Mỗi thuật ngữ lại có trường hợp và hoàn cảnh để biểu hiện cụ thể.
