Soạn bài Tuổi thơ tôi – Chân trời sáng tạo Ngữ văn 6 tập 2

1. Tác giả Nguyễn Nhật Ánh:

– Thông tin cơ bản: 

Nguyễn Nhật Ánh, sinh ngày 7 tháng 5 năm 1955, là một trong những nhà văn nổi tiếng của văn học Việt Nam hiện đại. Ông sinh ra tại làng Đo Đo, xã Bình Quế, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, một vùng quê yên bình đã ảnh hưởng sâu sắc đến sáng tác của ông. 

– Phong cách nghệ thuật: 

Nguyễn Nhật Ánh nổi bật với lối viết tập trung vào đề tài tuổi thơ và tuổi mới lớn. Ông có khả năng khắc họa sinh động những cảm xúc, tâm tư và nỗi niềm của các bạn trẻ. Phong cách văn chương của ông mang sự trong sáng, hồn nhiên và gần gũi. Ngôn ngữ trong tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh giản dị nhưng sâu lắng, giàu cảm xúc, dễ dàng chạm đến trái tim độc giả. 

– Tác phẩm tiêu biểu: 

+ Kính vạn hoa (1995–2010): Một trong những bộ truyện dài nổi tiếng nhất, gắn bó với nhiều thế hệ độc giả trẻ. 

+ Chuyện xứ Lang Biang (2004–2006): Loạt truyện pha trộn yếu tố kỳ ảo và hài hước. 

+ Cô gái đến từ hôm qua (1989) 

+ Hạ đỏ (1991) 

+ Tôi là Bêtô (2007) 

+ Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (2008) 

+ Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010) 

+ Lá nằm trong lá (2011) 

+ Cú phạt đền (1985) 

+ Chuyện cổ tích dành cho người lớn 

+ Thành phố tháng tư (1984) 

+ Đầu xuân ra sông giặt áo (1986) 

+ Kính vạn hoa (2004–2006) 

+ Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2015): Một tác phẩm điện ảnh thành công, ghi dấu ấn sâu đậm với khán giả. 

2. Tác phẩm Tuổi thơ tôi:

– Thể loại: Truyện ngắn 

– Xuất xứ: 

Tác phẩm được in trong tập Sương khói quê nhà, do Nhà xuất bản Trẻ phát hành vào năm 2012. 

– Phương thức biểu đạt: Tự sự 

– Ngôi kể: 

Tác phẩm được kể theo ngôi thứ nhất, mang lại cảm giác chân thật và gần gũi khi tác giả trực tiếp chia sẻ câu chuyện. 

– Tóm tắt nội dung: 

Câu chuyện bắt đầu khi nhân vật “tôi” ngồi tại quán Đo Đo, lắng nghe tiếng dế kêu và hồi tưởng lại những ký ức tuổi thơ với trò chơi đá dế cùng nhóm bạn. Trong đó, nổi bật nhất là kỷ niệm về cậu bạn tên Lợi và chú dế lửa dũng mãnh của cậu. Lợi yêu quý chú dế đến mức không bao giờ đổi nó lấy bất cứ thứ gì. 

Tuy nhiên, một trò đùa của bạn trong lớp đã dẫn đến việc thầy giáo thu hộp đựng dế lửa. Không may, chiếc cặp sách của thầy đã vô tình đè bẹp chú dế. Sự việc khiến Lợi vô cùng đau buồn, cậu khóc rất nhiều. Nhóm bạn trong lớp, dù trước đó hay trêu chọc Lợi, giờ đây đều cảm thấy thương cậu và thương cả chú dế. 

Lợi tổ chức đám tang cho chú dế lửa dưới gốc cây bời lời sau nhà, trong không khí trang trọng và đầy cảm xúc. Các bạn cùng lớp đều đến tham dự để tiễn đưa chú dế, thậm chí thầy Phu cũng có mặt, đặt một chiếc vòng hoa trên mộ chú dế để bày tỏ sự hối lỗi. 

Câu chuyện khép lại với lời kể đầy cảm xúc của nhân vật “tôi”, nhấn mạnh rằng đây là một kỷ niệm tuổi thơ khó quên, một bài học quý giá về tình bạn và sự đồng cảm trong cuộc sống.

3. Chuẩn bị đọc:

Bạn đã từng vô tình làm tổn thương ai đó chưa? Nếu có, hãy suy nghĩ và kể lại chi tiết sự việc đã xảy ra. 

Trả lời: 

Có một lần, em đã vô ý làm tổn thương người bạn thân nhất của mình. Sự việc xảy ra khi em không trân trọng lòng tốt và sự quan tâm mà bạn đã dành cho em. 

Hôm đó, em bị sốt rất cao và cơ thể mệt mỏi đến mức không thể đến trường được. Trong khi em nằm nghỉ ở nhà, bạn thân của em đã giúp em ghi lại toàn bộ bài học trên lớp và đến nhà để giảng giải cho em, giúp em không bị tụt lại so với các bạn khác. 

Tuy nhiên, vì cảm giác mệt mỏi và buồn ngủ, em đã từ chối sự giúp đỡ của bạn. Em nói rằng em muốn nghỉ ngơi, và bạn không cần phải bận tâm như vậy. Lúc đó, em chỉ nghĩ đơn giản rằng mình cần được nghỉ ngơi mà không hề nhận ra bạn đã dành rất nhiều thời gian và công sức cho em. 

Sau khi em từ chối, bạn đã lặng lẽ ra về. Sau này, em mới biết rằng bạn đã cảm thấy rất buồn và thất vọng vì sự từ chối vô tâm của em. Bạn đã thực sự muốn giúp em nhưng lại bị em làm tổn thương mà không hề cố ý. 

Từ sự việc đó, em đã học được một bài học quan trọng: biết trân trọng và cảm ơn những ai sẵn lòng giúp đỡ mình. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, sự quan tâm của họ cũng đáng được ghi nhận và tôn trọng.

3. Trải nghiệm cùng văn bản:

3.1. Vì sao Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa cho bạn? 

Trả lời: 

Lợi kiên quyết không bán hay đổi chú dế lửa vì đây là một con dế lửa xuất sắc, nổi bật với khả năng chiến đấu vượt trội. Con dế này có hàm răng cực kỳ khỏe, có thể dễ dàng cắn đứt những con dế khác to lớn hơn mình, thậm chí là những con dế than gấp đôi kích thước. Không chỉ vậy, chú dế này còn nổi tiếng bền bỉ và gan lỳ, luôn làm chủ trong mọi cuộc đấu. Đối với Lợi, sở hữu chú dế này không khác gì nắm chắc phần thắng trong tay, bởi vậy cậu không muốn rời xa nó dù bất cứ giá nào. 

3.2. Em đoán xem, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Căn cứ vào yếu tố nào để đoán như vậy? 

Trả lời: 

Em đoán rằng sau đó, thầy giáo sẽ phát hiện và thu giữ hộp diêm đựng chú dế lửa của Lợi. Suy đoán này dựa trên chi tiết chú dế lửa bị nhốt trong hộp diêm bởi Bảo luôn cố tình quấy rối nó bằng cách lắc mạnh hộp qua lớp vải. Hành động này khiến chú dế nổi quạu và gáy inh ỏi, thu hút sự chú ý của mọi người, bao gồm cả thầy giáo. 

3.3. Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ là người như thế nào? 

Trả lời: 

Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ không phải là những người thực sự xấu tính. Tuy nhiên, sự ganh tị khi thấy Lợi sở hữu một chú dế lửa xuất sắc đã khiến họ bày trò để trêu chọc và làm khó cậu. Dù vậy, khi chứng kiến Lợi đau buồn vì cái chết của chú dế yêu quý, các bạn ấy đã nhận ra hậu quả từ hành động của mình. Họ không còn cảm giác vui vẻ mà thay vào đó là sự hối hận sâu sắc vì đã vô tình làm tổn thương Lợi. Điều này thể hiện rằng họ có lòng trắc ẩn và biết nhận sai khi hiểu được hậu quả mà mình gây ra.

4. Suy ngẫm và phản hồi:

Câu 1. Ấn tượng chung của em về văn bản là gì? 

Trả lời: 

Đây là một câu chuyện rất hay, chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc. Văn bản không chỉ kể về cuộc sống thường nhật của các bạn nhỏ mà còn truyền tải những thông điệp nhân văn về tình bạn, sự trân trọng những điều nhỏ bé trong cuộc sống, và bài học về lòng hối hận sau những hành động vô ý. 

Câu 2. Hãy chỉ ra các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật Lợi. 

Trả lời:   

Các cụm từ mà người kể chuyện sử dụng để mô tả tính cách của nhân vật Lợi bao gồm: 

– “Trùm sò”

– “Thu vén cá nhân”

– “Trả công”

– “Làm giàu”

Câu 3. Khi biết dế lửa chết, Lợi đã phản ứng như thế nào? Vì sao? 

Trả lời: 

Khi biết chú dế lửa đã chết, Lợi khóc rưng rức, thể hiện nỗi buồn sâu sắc. Lý do là vì Lợi rất gắn bó với chú dế này, coi nó như “chiến mã” bất khả chiến bại trong các trận đấu, đồng thời cũng dành tình thương đặc biệt cho chú dế. Sự ra đi của chú dế không chỉ khiến Lợi mất đi niềm tự hào mà còn là mất mát của một người bạn đồng hành thân thiết. 

Câu 4. Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng. Những chi tiết nào thể hiện điều đó? 

Trả lời: 

Đám tang của chú dế lửa được tổ chức một cách trang trọng, với nhiều chi tiết thể hiện sự kính cẩn và tình cảm chân thành: 

– Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời trong vườn nhà mình, một nơi trang nghiêm và đầy ý nghĩa. 

– Chú dế được đặt trong một chiếc hộp các-tông, được bọc cẩn thận bằng tờ báo in màu và buộc chặt bằng những sợi lá chuối tước nhỏ. Điều này thể hiện sự chăm chút, tôn trọng đối với chú dế. 

– Buổi lễ có sự tham dự đầy đủ của tất cả bạn bè, tạo nên không khí trang nghiêm và đoàn kết. Đặc biệt, thầy Phu cũng tham dự, với thái độ buồn bã và trang nghiêm, làm tăng thêm ý nghĩa cho buổi tiễn biệt. 

Câu 5. Trong truyện “Tuổi thơ tôi”: 

a) Nhân vật nào được nói đến nhiều nhất? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy? 

Trả lời: 

Nhân vật được nhắc đến nhiều nhất trong truyện là Lợi. Điều này có thể khẳng định qua việc Lợi là trung tâm của câu chuyện, nơi mọi tình tiết và diễn biến xoay quanh. Lợi không chỉ là bạn thân của tác giả mà còn được tác giả hồi tưởng lại như một phần kỷ niệm tuổi thơ đáng nhớ. Những sự kiện chính, từ việc sở hữu chú dế lửa, mâu thuẫn với bạn bè đến nỗi đau mất mát, đều tập trung vào nhân vật Lợi, làm nổi bật vai trò của cậu trong toàn bộ câu chuyện. 

b) Dế lửa là nhân vật gây ra sự chia rẽ giữa Lợi và các bạn hay là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn? Hãy nêu một số chi tiết để chứng minh. 

Trả lời: 

Dế lửa không phải là nguyên nhân gây chia rẽ, mà là nhân vật giúp Lợi và các bạn xích lại gần nhau hơn. 

– Ban đầu, mâu thuẫn giữa Lợi và các bạn xuất phát từ sự ganh tị, nhưng không ai ghét bỏ chú dế lửa. Điều này thể hiện qua chi tiết các bạn trêu chọc Lợi, nhưng sự việc chỉ dừng lại ở mức ghen tị, không có ác ý với chú dế. 

– Khi chú dế chết, Lợi khóc nức nở, khác hẳn hình ảnh thường ngày của một “trùm sò” cứng rắn. Các bạn, thay vì tiếp tục ghét bỏ, đã cảm thấy đồng cảm với nỗi đau của Lợi. Lời kể: ” Khi thấy nó khóc như mưa bấc, bọn tôi cũng tan nát cõi lòng, chẳng còn tâm trạng nào mà ghét nó nữa ” thể hiện rõ sự thay đổi trong tình cảm của các bạn dành cho Lợi. 

– Đám tang của chú dế được tổ chức trang nghiêm, với sự tham gia đầy đủ của cả nhóm bạn và thầy Phu, là minh chứng cho sự hòa giải, gắn bó. 

Câu 6. Theo em, vì sao cái chết của dế lửa lại tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phu đối với Lợi? Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện như thế nào? 

Trả lời: 

Cái chết của dế lửa đánh dấu một bước ngoặt lớn trong mối quan hệ giữa Lợi, các bạn và thầy Phu. 

– Trước đó, tình cảm giữa Lợi và các bạn bị chi phối bởi sự ganh tị và những trò trêu chọc. Tuy nhiên, khi chú dế lửa qua đời, hình ảnh Lợi yếu đuối, khóc lóc đã làm thay đổi hoàn toàn suy nghĩ của mọi người. Họ không còn nhìn Lợi qua lăng kính ganh đua, mà thấy được sự chân thành, tình cảm của cậu đối với chú dế nhỏ bé. 

– Thầy Phu, dù thường nghiêm khắc, cũng cảm nhận được tình cảm gắn bó giữa các bạn nhỏ và chú dế, từ đó chia sẻ nỗi buồn cùng họ. 

– Sự thay đổi này thể hiện rõ chủ đề của truyện: tình bạn, lòng bao dung, và khả năng thấu hiểu nhau có thể làm lành mọi mâu thuẫn, giúp các nhân vật trưởng thành hơn qua những biến cố nhỏ trong cuộc sống. 

Câu 7. Từ câu chuyện trong “Tuổi thơ tôi”, em rút ra được bài học gì về cách ứng xử trong cuộc sống? 

Trả lời: 

Từ câu chuyện, em rút ra được bài học quý giá về cách ứng xử trong cuộc sống: 

– Cần có sự cảm thông và thấu hiểu đối với những người xung quanh, không nên để sự ganh tị hay hiểu lầm làm tổn thương mối quan hệ. 

– Biết bao dung và chia sẻ nỗi đau của người khác sẽ giúp gắn kết tình cảm, tạo nên sự hòa hợp trong tập thể. 

– Cuối cùng, câu chuyện nhắc nhở em rằng đôi khi những điều nhỏ bé nhất, như tình cảm dành cho một chú dế, cũng có thể chứa đựng những bài học lớn về tình bạn và lòng nhân ái.