Hiện tượng tha hóa là gì? Hiện tượng tha hóa con người là gì?

1. Hiện tượng tha hóa là gì? 

Hiện tượng tha hóa là một khái niệm trong tâm lý học và xã hội học, chỉ quá trình mà con người bị ảnh hưởng và thích nghi với các môi trường và hoàn cảnh bất lợi, và từ bỏ hoặc chấp nhận những điều không thể thay đổi. Tha hóa xảy ra khi người ta không còn năng lực hoặc động lực để thay đổi hoặc cải thiện tình huống của mình, thay vào đó họ chấp nhận và thích nghi với hoàn cảnh hiện tại dù có thể không hài lòng hoặc có điểm mấu chốt cần cải thiện.

Hiện tượng tha hóa con người thường xuất hiện khi người đó đối diện với những tình huống khó khăn, áp lực cao, hoặc những rào cản không thể vượt qua. Thông thường, khi đối mặt với những thách thức lớn, con người có thể có xu hướng từ bỏ việc thay đổi hoặc giải quyết vấn đề và chấp nhận hoàn cảnh hiện tại dù không hài lòng.

Tha hóa có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực trong cuộc sống của con người, như giảm sự tự tin, tạo ra cảm giác bất mãn, gây ra căng thẳng tinh thần và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý và cả sức khỏe thể chất. Việc nhận thức và cố gắng vượt qua hiện tượng tha hóa là điều quan trọng để con người có thể đối diện với thách thức cuộc sống một cách tích cực và đạt được sự hài lòng và thành công trong cuộc sống.

2. Hiện tượng tha hóa con người theo quan điểm Triết học:

C.Mác đã đưa ra quan điểm về hiện tượng tha hóa trong xã hội, định nghĩa và phân tích nó từ khía cạnh kinh tế và xã hội. Theo C.Mác, tha hóa là hiện thực tồn tại trong xã hội, có cơ sở kinh tế và liên quan đến công nhân và sản phẩm công nhân. Các khái niệm và nghiên cứu về tha hóa không thể dựa vào những khái niệm khác, hoặc tự ý thức, mà phải dựa vào toàn bộ phương thức sản xuất và giao tiếp hiện đang tồn tại trong xã hội.

Theo quan điểm triết học Mác – Lênin, tha hóa là quá trình khi con người không còn chính mình, tức là không còn kiểm soát hoàn toàn cuộc sống và tương lai của mình. Tha hóa là một hiện tượng xã hội, nghĩa là nó chỉ phản ánh và thể hiện những điều liên quan đến con người và xã hội loài người.

Tha hóa còn là một quan hệ xã hội “quan hệ kép”, bao gồm hai mặt. Mặt đầu tiên là quan hệ giữa người lao động và chính lao động của họ, tức là quan hệ giữa người lao động và công việc mà họ thực hiện. Mặt thứ hai là quan hệ giữa người lao động và sản phẩm lao động của họ, tức là quan hệ giữa hành vi lao động và kết quả của công việc đó.

Tóm lại, tha hóa là hiện tượng xã hội quan trọng, cho thấy sự mất mát và kiểm soát của con người trong quá trình tương tác với môi trường xã hội. Nó liên quan đến các khía cạnh kinh tế và xã hội, và ảnh hưởng đến cuộc sống và tương lai của mỗi cá nhân và cộng đồng xã hội.

Tư tưởng coi tha hóa là một loại quan hệ xã hội được V.I.Lênin đánh giá rất cao và coi nó là hết sức đặc sắc và độc đáo. Lênin cho rằng qua khái niệm tha hóa, C.Mác đã tiến gần đến tư tưởng cơ bản của toàn bộ hệ thống tư tưởng về những quan hệ sản xuất xã hội.

Tha hóa là hiện tượng xuất phát từ con người và xã hội loài người, nhưng do nhiều nguyên nhân đã trở nên xa lạ và đứng lên trên con người và xã hội loài người. Nó chiếm ưu thế và áp đảo con người và xã hội.

C.Mác đã viết rằng sự tha hóa thể hiện ở việc tư liệu sinh hoạt của mỗi người thuộc về người khác, đối tượng mong muốn của mỗi người là tài sản của người khác mà không thể sở hữu, cũng như mỗi vật đều trở nên xa lạ so với bản thân nó, và hoạt động của mỗi người trở nên khác biệt và cuối cùng, thậm chí cả những nhà tư sản cũng không phải là lực lượng thống trị tối thượng.

Như vậy, tha hóa là sự biến đổi từ con người và xã hội loài người, nhưng trong hoàn cảnh và điều kiện không thuận lợi, nó trở nên xa lạ và áp đảo con người và xã hội loài người.

3. Biểu hiện của Hiện tượng tha hóa con người:

3.1. Biểu hiện trên lý thuyết:

Sự tha hóa con người là một hiện tượng phức tạp và đa diện trong xã hội hiện đại, có xu hướng lan tỏa và ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống con người. Điều này xuất phát từ những thay đổi, tác động và áp lực của môi trường xã hội, kinh tế, văn hóa và công nghệ. Dưới đây là một số biểu hiện cụ thể của sự tha hóa con người trong xã hội hiện đại:

– Sự tôn trọng tiền bạc và vật chất: Trong môi trường kinh tế thị trường, tiền bạc và tài sản vật chất trở thành một tiêu chí quan trọng để đo lường giá trị và thành công của một người. Sự tập trung vào tiền bạc và tài sản đã làm mất đi sự tôn trọng và quan tâm đến những giá trị tinh thần, đạo đức và nhân phẩm. Người ta dễ dàng lạc quan trong việc tích lũy và sở hữu vật chất, điều này đẩy lùi những quan tâm về ý nghĩa và tầm quan trọng của cuộc sống.

– Chênh lệch giàu nghèo: Sự chênh lệch giàu nghèo gia tăng là một biểu hiện rõ rệt của sự tha hóa xã hội. Sự giàu có nhanh chóng của một số người so với một số người khác tạo ra một hiện tượng bất bình đẳng về cơ hội, quyền lợi và khả năng tiếp cận các dịch vụ cơ bản như giáo dục, y tế và an sinh xã hội. Sự chênh lệch này gây ra sự phân hóa và phân cấp trong xã hội, góp phần làm mất đi tính công bằng và phát triển bền vững.

– Thương mại hóa các lĩnh vực quan trọng: Sự thương mại hóa giáo dục, y tế và các lĩnh vực xã hội quan trọng khác đã dẫn đến việc xem thường nhân phẩm và ý nghĩa con người. Việc đặt lợi ích tài chính lên trên lợi ích cộng đồng và sự phục vụ cho mọi người đã làm mất đi tinh thần nhân văn và đồng cảm trong xã hội. Thương mại hóa cũng tạo ra môi trường cạnh tranh khốc liệt, khiến mọi người phải theo đuổi sự thành công vật chất một cách cuồng nhiệt, đôi khi là bằng những cách không đạo đức.

– Cuộc sống thực tế và định hình giá trị: Cuộc sống hiện đại, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và truyền thông, định hình các giá trị và hành vi của con người. Sự tiếp xúc liên tục với thông tin, ảnh hưởng từ phương tiện truyền thông và xu hướng xã hội có thể làm cho con người dễ bị lệch chuẩn về quan điểm, đánh giá và hành động. Lối sống sùng bái vật chất, cá nhân vị kỷ, thực dụng và sống trụy lạc đang lan truyền thông qua các phương tiện truyền thông hiện đại. Điều này có thể làm mất đi những giá trị đạo đức truyền thống, thay vào đó là sự tôn trọng thỏa mãn cá nhân và hưởng thụ tạm thời.

– Sự mất cân bằng giữa cá nhân và cộng đồng: Chủ nghĩa cá nhân, đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích cộng đồng, là một vấn đề nổi bật trong xã hội hiện đại. Sự chú trọng vào tự do cá nhân và quyền lợi riêng tạo ra sự mất cân bằng giữa quan hệ cá nhân và trách nhiệm xã hội. Điều này dẫn đến tình trạng tự ái, không chịu trách nhiệm và thiếu lòng tự trọng trong xã hội. Khi mọi người chỉ quan tâm đến lợi ích riêng mình mà không xem xét đến lợi ích cộng đồng, thì tinh thần đoàn kết và sự phát triển chung của xã hội sẽ gặp khó khăn.

3.2. Biểu hiện trên thực tế:

Dưới đây là một số ví dụ thực tế về hiện tượng tha hóa con người trong xã hội hiện đại:

– Thương mại hóa giáo dục: Trong môi trường kinh tế thị trường, giáo dục dần trở thành một lĩnh vực thương mại hóa, nơi các cơ sở giáo dục và trường học cạnh tranh với nhau để thu hút học sinh và phụ huynh bằng cách tập trung vào quảng cáo, khuyến mãi, và dịch vụ thương mại. Việc tăng cường ôn tập và giáo dục kiểu ‘học thuộc lòng’ nhằm đạt điểm cao trong kỳ thi trở nên phổ biến, gây áp lực lên học sinh và giáo viên.

– Thương mại hóa y tế: Hệ thống y tế hiện đại đã chịu áp lực của thương mại hóa, khi mà một số dịch vụ y tế cơ bản như khám bệnh, điều trị và thuốc men ngày càng tăng giá cả, đòi hỏi người dân phải tiêu tốn nhiều chi phí. Sự thương mại hóa y tế cản trở việc tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ cho những người có thu nhập thấp, góp phần làm gia tăng chênh lệch trong sức khỏe và trình độ sống giữa các tầng lớp xã hội.

– Sự thỏa hiệp giữa quyền lợi công cộng và lợi nhuận tư nhân: Các doanh nghiệp và tổ chức thường đặt lợi nhuận lên trên quyền lợi công cộng và bền vững của xã hội. Điều này thể hiện trong việc lạm dụng tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường, và việc khai thác lao động tại mức lương thấp để tối đa hóa lợi nhuận. Điều này góp phần làm mất cân bằng xã hội và môi trường, gây ra những vấn đề như biến đổi khí hậu và lũ lụt.

– Đời sống số và sự cô lập: Công nghệ thông tin và truyền thông hiện đại đã đưa đến sự cô lập và xa cách trong giao tiếp con người. Sự phụ thuộc vào các phương tiện kết nối internet khiến mọi người dễ dàng lạc quan trong thế giới ảo và lơ đi quan tâm đến cuộc sống thực tế xung quanh. Điều này dẫn đến sự suy thoái của các giá trị đạo đức trong gia đình và xã hội.

– Quan trọng tiêu dùng và lãng phí tài nguyên: Sự tha hóa con người cũng thể hiện qua việc quan trọng tiêu dùng và lãng phí tài nguyên. Người tiêu dùng cần mua sắm và sở hữu nhiều hàng hóa và dịch vụ không thực sự cần thiết, dẫn đến lãng phí tài nguyên và làm tăng tiêu thụ năng lượng và ô nhiễm môi trường.

Những ví dụ trên chỉ là một phần nhỏ trong những biểu hiện của hiện tượng tha hóa con người. Sự tha hóa diễn ra ở nhiều mặt khác nhau của xã hội và có ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống và giá trị của con người. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự nhận thức và hành động thích hợp từ cộng đồng và chính phủ nhằm xây dựng một xã hội bền vững và đạo đức.