Soạn bài Lại đọc Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân lớp 11

1. Chuẩn bị:

Yêu cầu (trang 133 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): 

– Đọc trước văn bản “Lại đọc Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân”, tìm hiểu thêm thông tin về nhà phê bình văn học Nguyễn Đăng Mạnh.

– Liên hệ với những hiểu biết về truyện Chữ người tử tù đã học ở Bài 3 để hiểu văn bản nghị luận này.

Trả lời:

Tác giả Nguyễn Đăng Mạnh:

Nguyễn Đăng Mạnh (1930-2018) quê gốc ở Gia Lâm – Hà Nội, ông sinh ra tại Nam Định.

Ông theo học trường Chu Văn An – Hà Nội từ khi còn nhỏ. Khi cách mạng tháng 8/1945 xảy ra, trường phải sơ tán lên Phú Thọ và giải tán. Ông sau đó tiếp tục học trung cấp sư phạm ở Tuyên Quang và từ đó bắt đầu sự nghiệp nhà giáo.

Năm 1960, sau quá trình học tập, ông được giữ lại làm cán bộ giảng dạy tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Từ đây, ông bắt đầu nghiên cứu văn học và trở thành một nhà nghiên cứu, nhà phê bình văn học nổi tiếng.

Nguyễn Đăng Mạnh là một nhà giáo, một giáo sư, nhà nghiên cứu, nhà phê bình văn học nổi tiếng của Việt Nam. Ông đã có những đóng góp quan trọng cho nền giáo dục nước nhà trong cả cuộc đời. Ông đã viết nhiều tác phẩm nghiên cứu có giá trị về mặt nội dung và nghệ thuật, để lại di sản quý giá cho thế hệ sau. Ông đã tái hiện một cách chân thực, gần gũi các nhân vật như Chủ tịch Hồ Chí Minh và các tác giả nổi tiếng như Nguyễn Tuân, Tố Hữu, Nguyên Hồng, Xuân Diệu…

Ngoài việc là một nhà giáo, ông cũng có niềm đam mê viết lách. Ông đã sáng tác nhiều tác phẩm văn học, từ truyện ngắn, tiểu thuyết cho đến bài viết chuyên luận về văn học và giáo dục. Những tác phẩm này không chỉ có giá trị nghiên cứu mà còn mang tính chất nghệ thuật, truyền cảm hứng cho độc giả. Ông đã truyền đạt những tư tưởng, ý kiến của mình một cách rõ ràng, sâu sắc và thú vị, để lại dấu ấn đặc biệt trong lòng độc giả.

2. Nội dung chính: 

Văn bản này làm sáng tỏ điểm đặc sắc về giá trị nội dung của truyện ngắn về cuộc sống đầy bi kịch của một người tử tù. Truyện ngắn này nhấn mạnh tới những tình huống đặc biệt và xúc động mà nhân vật chính trải qua trong tù. Ngoài ra, tác phẩm cũng đề cập đến những vấn đề xã hội và đạo đức, tạo nên một bức tranh chân thực về cuộc sống đầy khó khăn và sự kiên trì trong việc tìm kiếm sự công bằng và tự do. Điều này đem lại cho độc giả một cái nhìn sâu sắc và suy ngẫm về nhân văn và giá trị của cuộc sống.

3. Trả lời câu hỏi giữa bài:

3.1. Người viết đã nêu vấn đề gì và nhận định như thế nào về vấn đề đó?

Trả lời:

Người viết đã thảo luận về vấn đề phong cách của các nhà văn. Ông nhận định rằng, phong cách của mỗi nhà văn là một yếu tố quan trọng khi tạo dựng thế giới nhân vật trong tác phẩm của họ. Phong cách độc đáo của từng nhà văn giúp đem đến những khía cạnh độc đáo cho nhân vật và làm cho thế giới trong tác phẩm trở nên sống động và hấp dẫn hơn.

3.2. Vì sao tác giả lại cho rằng Chữ người tử tù là “sự chiến thắng của ánh sáng đối với bóng tối”?

Trả lời:

Tác giả cho rằng Chữ người tử tù là “một chiến thắng tuyệt vời của ánh sáng chống lại bóng tối”. Trong tác phẩm này, tác giả đã tạo nên sự tương phản giữa cái tài và cái đẹp với cái nhem nhuốc tục tằn, cùng với sự đấu tranh giữa thiên lương và cái ác. Bằng cách này, tác giả đã thể hiện sự hoàn thiện và trân quý của sự tốt đẹp, đồng thời làm nổi bật sự xấu xa và hủ tục. Nhờ đó, tác phẩm trở nên sâu sắc hơn và gợi mở ra nhiều ý nghĩa và cảm xúc khác nhau.

3.3. Tác giả đã nhắc đến những biểu hiện nào của các nhân vật để chứng tỏ họ là những người “vô úy”?

Trả lời:

Huấn Cao: một người có tinh thần phi thường, dũng cảm đến mức “chọc trời khuấy nước”, thậm chí “chết chém ông còn chẳng sợ”. Anh ta không sợ đối mặt với những trừng phạt khủng khiếp có thể gặp phải.

Viên quản ngục: một người rất gan dạ, kiên cường và không bị dọa ngại.

=> Cả hai người đều là những cá nhân mạnh mẽ, không ngại thách thức và đối mặt với những hình phạt khắc nghiệt có thể đến với họ.

3.4. Người viết đã phân tích, làm rõ thêm khía cạnh gì ở các nhân vật trong Chữ người tử tù?

Trả lời:

Trong việc phân tích Chữ người tử tù, chúng ta cần tăng cường nhận thức về cái thái độ không biết sợ của Huấn Cao – người quản ngục, và viên thơ – cùng với sự hiểu biết về cái biết sợ của các nhân vật này. Điều này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn tổng quan hơn về tác phẩm và nhấn mạnh tầm quan trọng của những yếu tố này trong việc xây dựng câu chuyện.

3.5. Phần 3 khẳng định vẻ đẹp nào của nhân vật quản ngục? Từ đó, hãy suy đoán về thông điệp mà tác giả muốn thể hiện: 

Trả lời:

Phần 3 nhấn mạnh sự tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật quản ngục. Việc bước chân vào sự tài năng, sự đẹp đẽ, sự thiên lương đã khiến con người ông trở nên cao quý hơn, tráng lệ hơn, và tinh tế hơn.

Thông điệp mà tác giả muốn truyền tải là: Trong cuộc sống, chúng ta cũng có thể phải nhận thức về sự khiêm tốn, nhưng chỉ khiêm tốn trước những tài năng, vẻ đẹp và phẩm chất cao quý.

4. Trả lời câu hỏi cuối bài:

4.1. Văn bản trên cho thấy người viết muốn làm sáng tỏ điểm đặc sắc nào về nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn Chữ người tử từ?

Trả lời:

Qua văn bản trên, ta có thể thấy người viết muốn làm sáng tỏ và khám phá thêm về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn Chữ người tử từ:

Muốn nhấn mạnh thông điệp về sự chiến thắng của cái đẹp và cái thiện trước cái ác, để khám phá sâu hơn về sự đối lập và mâu thuẫn trong xã hội.

Cho thấy quan niệm thẩm mĩ của Nguyễn Tuân về cái đẹp của con người và nghệ thuật thông qua việc tạo ra những hình tượng và tình huống độc đáo.

Nghệ thuật xây dựng cốt truyện, tình huống truyện và hình tượng nhân vật đặc sắc của tác giả để mang lại trải nghiệm đa chiều và phong phú cho độc giả.

Sử dụng triệt để các hình ảnh đối lập và các yếu tố tương phản khác nhau để làm sáng tỏ quan niệm thẩm mĩ của tác giả và khám phá sự đa dạng và phức tạp trong tác phẩm này.

4.2. Trong phần 2, người viết đã lập luận như thế nào để làm nổi bật vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện Chữ người tử tù, nhất là việc “biết sợ” “cái tài, cái đẹp và… thiên lương” của họ?

Trả lời:

Trong phần 2, người viết đã tạo ra ba luận điểm để nổi bật vẻ đẹp của nhân vật trong truyện Chữ người tử tù:

Luận điểm 1: Ánh sáng tài đức trong tăm tối:

Lí lẽ:

Trích dẫn: “ánh sáng đỏ rực của một bó đuốc tẩm dầu rọi trên ba cái đầu người đang chăm chú trên một tấm lụa bạch còn nguyên vẹn lần hồ”.

→ Ánh sáng tri thức và cái đẹp luôn tỏa sáng.

Luận điểm 2: Tinh thần gan góc của những người cao thượng:

Lí lẽ:

Tinh thần ấy phù hợp với dân tộc đương đầu với xâm lược và bạo lực.

Huấn Cao và người quản ngục đều mang tinh thần đó. Một người không sợ hãi dù bị phán tử. Một người yêu thích cái đẹp và không ngần ngại xin chữ một người tử tù.

Luận điểm 3: Thái độ của Huân Cao với người quản ngục.

Lí lẽ:

Huấn Cao ban đầu coi thường viên cai ngục nhưng khi chứng kiến những cử chỉ đẹp và thái độ với cái đẹp của viên quản ngục, ông nhận ra tầm lòng và con người thật của mình.

Phân tích, viên cai ngục vẫn cúi đầu, nói chuyện thể hiện sự kính cẩn với Huấn Cao.

4.3. Em hãy chỉ ra ý kiến, giọng điệu của người viết trong đoạn văn sau:

“Nhưng thử nghĩ mà xem, con người không biết sợ cái gì trên đời này cả, liệu có phải là con người không? Cái gì cũng “vô uý”, cũng tỏ thái độ sắt thép, nghĩa là không biết mềm lòng trước bất cứ một cái gì, đấy là loài quỷ sứ chứ đâu phải là người! Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân dạy cho người ta hiểu rằng, muốn nên người, phải biết kính sợ ba điều này: cái tài, cái đẹp và cái thiên tính tốt của con người (thiên lương). Vậy, kẻ nào không biết sợ cái gì hết, đó là loài quỷ sứ.”

Trả lời:

Trong đoạn văn trên, người viết đã rõ ràng thể hiện quan điểm của mình một cách rõ ràng và quyết định: “để trở thành một người tốt, chúng ta phải biết tôn trọng và sợi cái tài, cái đẹp và cái thiên tính tốt của con người (thiên lương). Nếu không sợ điều đó, chúng ta sẽ trở thành những kẻ xấu xa và tàn ác”. Điều này càng làm nổi bật giọng điệu dứt khoát và cảm nhận sâu sắc hơn trong văn phong của tác giả.

4.4. Ngôn ngữ nghị luận ở phần 3 có đặc điểm gì đáng chú ý?

Trả lời:

Ngôn ngữ nghị luận đặc sắc: Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ rất nhẹ nhàng và cũng rõ ràng và dứt khoát.

4.5. Em có đồng ý với ý kiến sau đây của người viết không? Vì sao?

“Có những cái cúi đầu làm cho con người trở nên hèn hạ, có những cái lạy làm cho con người đê tiện. Nhưng cũng có những cái cúi đầu làm cho con người bỗng trở nên cao cả hơn, lớn lao hơn, lẫm liệt hơn, sang trọng hơn.”.

Trả lời:

Tôi đồng ý với ý kiến trên. Trong cuộc sống, chúng ta không thể chỉ biết mình mà không quan tâm đến người khác. Dù có tốt hơn nhiều người, chúng ta vẫn có thể kém hơn rất nhiều người khác. Đôi khi, chúng ta phải kính trọng những người có quyền lực hơn. Tùy từng trường hợp mà chúng ta phải xem xét trước khi quyết định cúi đầu. “Có những cái cúi đầu khiến con người trở nên hèn hạ, có những cái lạy khiến con người đê tiện. Nhưng cũng có những cái cúi đầu khiến con người trở nên cao cả hơn, lớn lao hơn, lẫm liệt hơn, sang trọng hơn”.

4.6. Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) bình luận về một bài học mà em rút ra được sau khi học truyện Chữ người tử tù:

Trả lời:

Câu chuyện “Chữ người tử tù” kể về một tên tù nhân tài năng tên Huân Cao, người đã bị kết án tử hình vì chống lại chính quyền. Mặc dù đối mặt với cái chết, Huân Cao vẫn giữ được lòng kiêu hãnh và thái độ vững vàng. Ông được mô tả là có tấm lòng trong sáng và cao thượng, được người khác ngưỡng mộ vì tài viết chữ đẹp. Mặc dù chỉ tin tưởng và coi trọng ba người bạn tri kỉ, Huân Cao đã mỉm cười cho quản ngục, cho thấy ông trân trọng cái đẹp và tài năng.

Câu chuyện này mang lại nhiều bài học về con người và nghệ thuật. Nó cho chúng ta thấy rằng nhân cách đẹp là sự kết hợp giữa tài năng và tình cảm. Điều quan trọng là cái đẹp luôn đi đôi với cái thiện, không thể tách rời. Dù cuộc sống có khắc nghiệt đến đâu, cái đẹp vẫn tồn tại và trỗi dậy mạnh mẽ hơn. Chỉ có cái đẹp mới có thể chinh phục trái tim con người và giúp chúng ta trở nên tốt đẹp hơn.

Ngoài ra, câu chuyện cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của tình bạn và lòng trắc ẩn. Huân Cao chỉ tin tưởng và coi trọng ba người bạn tri kỉ trong cuộc đời mình, và sự hiện diện của họ đã giúp ông vượt qua khó khăn. Tình bạn chân thành là một yếu tố quan trọng để chúng ta có thể đối mặt với thử thách trong cuộc sống.

Tóm lại, câu chuyện “Chữ người tử tù” mang đến nhiều bài học quý giá về con người, nghệ thuật và phẩm chất. Nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của cái đẹp, cái thiện và tình cảm trong cuộc sống.