Độ chua của đất là gì? Cách xác định và biện pháp cải tạo?

1. Độ chua của đất là gì?

Đất chua, một hiện tượng thường gặp trong canh tác và gieo trồng, xuất phát từ sự biến đổi hoá học của đất do nhiều nguyên nhân, bao gồm thuộc tính riêng của vùng đất. Trong quá trình canh tác nông nghiệp, cây trồng cần lấy các chất dinh dưỡng kiềm như K, N, P, Mg, Ca từ đất. Tuy nhiên, nếu đất không được chăm sóc, nồng độ pH sẽ mất cân bằng do mất nhiều chất kiềm. Kết quả, đất chua sẽ chiếm ưu thế với nồng độ axit cao (pH=<6.5).

Ngoài việc không được chăm sóc, cấu trúc đất mềm và tình trạng đất pha cát cũng góp phần gây ra đất chua bởi khả năng rửa trôi. Điều này ảnh hưởng lớn đến cây trồng và các vi sinh vật có lợi trong môi trường đất. Với những loài cây không chịu được đất chua, đất chua có thể cản trở sự phát triển và thậm chí dẫn đến cái chết của cây. Do đó, tìm kiếm biện pháp cải tạo đất chua trở thành mục tiêu hàng đầu.

Để hiểu rõ tình trạng đất của mình, người nông dân có thể sử dụng trị số pH. Trị số này cho biết nồng độ ion hydro (H+) trong đất. Khi nồng độ H+ tăng, đất dư axit và ngược lại. Việc nắm vững trạng thái pH giúp người nông dân dễ dàng tìm biện pháp cải tạo đất chua phù hợp.

Tóm Lại: Đất chua ảnh hưởng đáng kể đến cây trồng. Hiểu rõ về nguyên nhân và sử dụng trị số pH có thể giúp người nông dân cải tạo đất chua một cách hiệu quả.

2. Vì sao đất bị chua?

Đất chua là một hiện tượng thường gặp khiến người nông dân cần nhận thức sâu sắc để áp dụng biện pháp cải tạo phù hợp.

Môi trường canh tác và gieo trồng đất thường gặp nhiều nguyên nhân khiến đất trở nên chua. Một trong những nguyên nhân đó là mưa nhiều, làm mất đi lớp phủ thực vật. Trong các vùng thường xuyên mưa hoặc tưới nước quá nhiều, đặc biệt là đất thịt nhẹ hoặc đất cát, các chất dinh dưỡng quan trọng như Magie (Mg), Canxi (Ca), Kali (K) bị rửa trôi. Dẫn đến mất cân bằng nồng độ pH ban đầu và tăng nồng độ axit, biến đất thành đất chua.

Việc không cải tạo lại đất sau quá trình gieo trồng cũng là nguyên nhân khiến đất chua. Trong quá trình canh tác lâu dài, cây trồng hấp thụ chất dinh dưỡng kiềm và thải lại các gốc axit vào đất, gây mất cân bằng. Để đối phó, cần bổ sung đủ hữu cơ vào đất để duy trì cân bằng pH và ngăn đất trở nên chua.

Thiếu thoáng khí cũng là nguyên nhân làm đất chua do quá trình vi sinh vật phân giải chất hữu cơ tạo ra axit hữu cơ. Axit này làm hòa tan các chất gốc bazo như Magie, Canxi, Kali trong đất, gây đất chua. Đất ngập nước, đất lầy, đất than bùn đều có khả năng trở thành đất chua. Để cải tạo, cần duy trì độ thông thoáng cho đất, tránh ngập nước để cân bằng nồng độ pH.

Sử dụng phân bón hóa học quá mức cũng đóng góp vào đất chua. Việc lạm dụng phân bón và thuốc trừ sâu trong canh tác dài hạn dẫn đến nồng độ pH thấp. Loại phân bón NPK thường dùng có nồng độ pH thấp, khi bón phân quá nhiều hoặc không kiểm soát sẽ làm đất trở nên chua. Giải pháp cải tạo là sử dụng phân bón hóa học một cách khoa học hoặc hạn chế sử dụng.

3. Ảnh hưởng của đất chua đối với cây trồng:

3.1. Đối với cây trồng:

Đất chua, một tình trạng đặc biệt của đất, mang theo những hệ lụy không nhỏ đối với cây trồng. Khả năng hấp thụ các khoáng chất quan trọng như đa, trung, vi lượng của cây trở nên khó khăn. Hậu quả là thiếu nguồn dinh dưỡng thiết yếu, làm chậm quá trình phát triển. Kết quả không tránh khỏi sự giảm năng suất đáng kể của cây trồng.

Đồng thời, nồng độ độc tố như nhôm tự do tăng cao trong môi trường đất chua, gây ra hậu quả nguy hại cho cây. Cây trở nên khó khăn trong việc phát triển rễ, thậm chí có thể ngừng phát triển hoàn toàn. Đối với các loại cây không thích đất chua, tình trạng này gây sự chậm trễ trong việc ra hoa, tỷ lệ đậu quả thấp, cây phát triển mệt mỏi và có nguy cơ chết đi.

Đất chua không chỉ ảnh hưởng môi trường đất mà còn tác động mạnh mẽ lên sự phát triển của cây trồng. Hiểu rõ tác động này có thể giúp người nông dân áp dụng biện pháp cải tạo thích hợp để bảo vệ và tối ưu năng suất cây trồng.

3.2. Đối với vi sinh vật:

Các loại vi sinh vật có lợi, đang sống tại trong lòng đất rất khó sinh sống khi đất trở nên chua. Đáng chú ý là, môi trường đất có độ pH cao sẽ gây khó khăn đáng kể cho sự phát triển của chúng. Hậu quả của việc giảm sút số lượng vi sinh vật có thể gây ra những hệ quả nghiêm trọng đối với tương lai.

Những hợp chất khó tan, mà các nhóm vi sinh vật đã công phu phân giải để cung cấp cho cây, ngày nay sẽ lại tạo thành những tồn tại nguy hại, chất độc trong đất. Khả năng phân hủy của chúng bị trì trệ, từ đó tiếp tục gây hại không chỉ cho sự phát triển của cây mà còn cho môi trường xung quanh.

Đất chua không chỉ ảnh hưởng đến cây trồng mà còn tác động mạnh mẽ đến sự sống của các nhóm vi sinh vật có lợi trong đất. Việc duy trì cân bằng độ pH đất là một phần quan trọng để bảo vệ hệ sinh thái đất và đảm bảo sự phát triển bền vững.

4. Biện pháp cải tạo độ chua của đất:

Vấn đề cải tạo và sử dụng đất chua hiệu quả đã và đang nằm trong tầm ngắm quan tâm của cộng đồng nông dân. Đúng với tính chất cấp thiết, việc tìm kiếm biện pháp cải thiện và sử dụng đất chua đang là trọng tâm, vì chúng giúp tối ưu hóa năng suất mùa vụ trong tương lai và bảo vệ sự bền vững của môi trường trồng trọt.

– Bón Vôi Cho Đất:

Trong trường hợp đất chua, một trong những biện pháp hiệu quả là điều chỉnh độ pH bằng cách tăng giá trị pH lên mức an toàn hơn. Thường thì, việc bổ sung các hợp chất kiềm cho đất là một trong những giải pháp phổ biến. Ví dụ, việc sử dụng vôi nông nghiệp đã được nhiều nông dân áp dụng. Các loại vôi phổ biến thường được sử dụng bao gồm bột đá vôi (CaCO3), vôi tôi (Ca(OH)2), vôi nung (CaO) và cả hợp chất dolomite lime (‎CaMg(CO3)2).

Để lựa chọn loại vôi phù hợp để điều chỉnh độ chua đất, người nông dân có thể sử dụng một số dụng cụ đo đơn giản để xác định mức độ pH của đất. Các chuyên gia đề xuất sử dụng vôi dolomite, vì loại này không chỉ cung cấp Canxi (Ca) và Magiê (Mg) mà còn cung cấp dưỡng chất quý giá cho cây trồng. Đặc biệt, loại vôi này không ảnh hưởng đến sức kháng của cây trước các tác nhân nhiệt đới.

Ví dụ cụ thể cho việc bón vôi dolomite lime (‎CaMg(CO3)2) để cải tạo độ chua đất là ở loại đất đỏ Bazan với nồng độ pH dưới 4. Viện Khoa Học Kỹ Thuật Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên khuyến nghị nông dân bón 1.200 kg/ha loại vôi dolomite này và thực hiện bón định kỳ sau mỗi 2 năm.

– Bổ Sung Phân Hữu Cơ Cho Đất:

Việc bổ sung hữu cơ cho đất chính là việc tái cấu trúc và cung cấp lại nguồn chất kiềm đã bị cây trồng hấp thụ. Tăng lượng hữu cơ trong đất được xem là một trong những biện pháp an toàn và bền vững nhất để phục hồi hệ sinh thái đất. Việc này cải thiện khả năng liên kết chất dinh dưỡng, giúp giữ nước và khoáng chất tốt hơn trong đất. Từ đó, các kim loại kiềm và kiềm thổ được duy trì hiệu quả hơn, tránh tình trạng mất chất và độ pH đất ổn định, góp phần tối ưu hóa tình trạng đất chua.

– Tăng Hoạt Động Sinh Học Với Hữu Cơ:

Hữu cơ cũng chính là nguồn thức ăn quan trọng cho hệ vi sinh vật trong đất. Do đó, việc tăng cường hữu cơ sẽ thúc đẩy hoạt động của hệ vi sinh vật có lợi, đồng thời làm cho đất trồng trở nên tơi mềm hơn. Sự gia tăng hữu cơ cũng kích thích sự tái sinh và phát triển của các hệ vi sinh vật, giúp cải thiện tình trạng đất chua một cách hiệu quả.

Có nhiều cách để tăng hữu cơ cho đất, trong đó có việc sử dụng phân chuồng từ nguồn rác thải hữu cơ, cỏ xanh, thức ăn thừa và các chất phân hữu cơ tự nhiên. Điều này giúp khôi phục và duy trì lượng hữu cơ tự nhiên cho đất mỗi mùa thu hoạch.

– Hạn Chế Sử Dụng Phân Bón Hóa Học:

Lạm dụng phân bón hóa học hoặc các loại phân ít chứa hữu cơ có thể gây tình trạng đất chua và giảm màu đất. Vì thế, việc sử dụng các loại phân hữu cơ để cải tạo đất là lựa chọn tốt, giúp bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng một cách an toàn và ổn định. Điều này cũng đồng thời duy trì độ pH của đất ổn định,