Bản đồ là gì? Vai trò của bản đồ trong học tập và đời sống?

1. Tìm hiểu khái niệm bản đồ là gì và ý nghĩa của nó trong đời sống:

1.1. Bản đồ là gì?

Bản đồ là hình thu nhỏ một phần hoặc toàn bộ Trái Đất lên một mặt phẳng. Trong quá trình giảng dạy và học tập địa lý, bản đồ giúp xác định vị trí, sự phân bố của đối tượng địa lý (ví dụ sự phân bố các ngọn núi và chiều cao của chúng, sự phân bố hướng chạy và độ dốc, các nhánh của con sông, hoặc sự phân bố dân số, các khu công nghiệp, các đô thị lớn. ..). Qua bản đồ người ta có thể biết rõ vị trí, diện tích của từng châu lục trên Trái Đất.

Trong công cuộc hội nhập và phát triển kinh tế của đất nước bản đồ trở thành một công cụ hỗ trợ công tác qui hoạch, khai thác tài nguyên khoáng sản, quản lí đất đai. .. Do đó bản đồ ngày càng yêu cầu độ chính xác cao, ứng dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật hiện đại tiên tiến.

1.2. Vai trò và ý nghĩa của bản đồ địa lí trong đời sống:

Các bản đồ cho ta thấy được các phạm vi rộng lớn của toàn bộ trái đất, từ một khu vực không rộng đến một quốc gia, một châu lục và toàn trái đất. Bản đồ tạo ra sự nhìn thấy rõ ràng của hình dạng, kích thước và sự phân bố của từng đối tượng. Từ bản đồ ta dễ dàng xác định được những thông số về: khoảng cách, chiều cao, thể tích, khối lượng, mật độ. .. Bản đồ địa lý chứa đựng rất nhiều những dữ liệu về đặc điểm hình thái, số lượng, cấu tạo của từng vật thể cùng những mối quan hệ qua lại giữa chúng. Chính vì vậy mà bản đồ địa lý có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với khoa học và đời sống. Trong lĩnh vực công nghiệp, năng lượng, giao thông và các công trình khác, bản đồ được dùng chủ yếu để thực hiện những công tác đo đạc và đưa những bản vẽ kĩ thuật ra thực địa. Bản đồ không thể nào thiếu được trong quy hoạch thuỷ lợi, cải tạo đất đai, quy hoạch đê điều và phòng chống xói mòn, trong quản lý và quy hoạch kinh tề lâm nghiệp.

Trong việc quy hoạch tổng thể nền kinh tế của đất nước thì bản đồ có vai trò rất quan trọng. Trong các công tác quản lý khác thì bản đồ cũng là các công cụ và phương tiện hết sức quan trọng. Bản đồ là “cuốn sách giáo khoa” thứ hai đối với công tác giảng dạy và học tập các bộ môn địa lý và lịch sử ở trường trung học. Bản đồ còn là phương tiện quan trọng nhằm nâng cao trình độ học vấn nói chung của nhân dân. Mọi công tác nghiên cứu địa lý và nghiên cứu của khoa học khác về trái đất đều được khởi đầu từ bản đồ và kết thúc bởi bản đồ. Các kết quả nghiên cứu được trình bày lên bản đồ đã thể hiện trên bản đồ và vai trò của bản đồ đã được phát huy tác dụng tối ưu.

Bằng bản đồ có thể phát hiện được những quy luật về sự phân bố không gian của những sự vật, hiện tượng và các mối quan hệ qua lại của chúng. Bản đồ có vai trò vô cùng quan trọng đối với quốc phòng, các nhà chiến lược quân sự dùng những bản đồ để thực hiện các nhiệm vụ chiến lược, chiến thuật và tác chiến trong các hoạt động quốc phòng. Ngày nay và trong tương lai, nhằm giải quyết các vấn đề chiến lược của nhân loại vượt ra ngoài phạm vi của mỗi quốc gia – phân bố hợp lí lực lượng sản xuất, khai thác đúng đắn nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường sinh thái thì vai trò của bản đồ ngày càng lớn.

2. Tính chất của bản đồ có thể bạn chưa biết:

2.1. Tính trực quan của bản đồ:

Tính ưu việt của bản đồ còn biểu hiện ở chỗ bản đồ cho ta khả năng khái quát và tiếp thu được những vấn đề cốt lõi và quan trọng nhất của nội dung bản đồ. Một trong những tính chất ưu việt của bản đồ là tính khái quát, biến cái không nhìn thấy trở thành cái nhìn thấy rõ ràng. Bản đồ tạo ra mô hình vật chất của trái đất, nó thể hiện những hình thái mà các sự vật hoặc các hiện tượng được biểu thị. Qua bản đồ người ta sẽ tìm thấy được các quy luật của việc phân bố những sự vật và hiện tượng trên bề mặt trái đất.

2.2. Tính đo đạc của bản đồ:

Đây là một tính chất quan trọng của bản đồ, tính chất này có liên hệ mật thiết với cơ sở toán học của bản đồ. Căn cứ vào tỷ lệ và phép chiếu của bản đồ, dựa trên các thang bậc của những ký hiệu quy ước. .. người dùng bản đồ có khả năng xác lập được khá nhiều thông số khác nhau như: Vận tốc, biên độ, chiều cao, vận tốc, diện tích, thể tích, hướng cùng những thông số khác.

Chính vì tính chất này nên bản đồ được sử dụng làm căn cứ để thiết lập các mô hình toán học của những hiện tượng địa lý và trong nghiên cứu các vấn đề khoa học và thực tiễn khác.

2.3. Tính thông tin của bản đồ:

Đó là khả năng lưu giữ, truyền đạt tới người đọc các thông tin khác nhau về những sự vật và các hiện tượng. Từ các thông tin hiện trạng cho ta các nhận định, phán đoán mới về tương lai. Ví dụ bản đồ mạng lưới giao thông cho người đọc các hiểu biết về hiện trạng mạng lưới đường xá, qua đó người đọc có định hướng sử dụng, cải tạo hay huỷ bỏ, v.v. ..

3. Vai trò của bản đồ trong học tập và đời sống:

Bản đồ là một vật dụng rất quen thuộc đối với cuộc sống hằng ngày, việc sử dụng bản đồ trong học tập và cuộc sống đem lại nhiều lợi ích cho bạn. Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu một vài ứng dụng của bản đồ trong đời sống nhé

– Bản đồ được sử dụng như là một phương tiện giúp học sinh ôn tập và rèn luvện những kỹ năng địa lý trên lớp. Đồng thời bản đồ cũng được sử dụng hỗ trợ thí sinh tham gia các kỳ thi kiểm tra Địa Lý Quốc Gia.

Ví dụ như qua bản đồ có thể xác định được khu vực địa lý nào nằm trên đất liền mà bạn đang cần tìm và muốn biết thêm những thông tin như: thuộc vào đới khí hậu nào, tiếp giáp với đại dương nào, liên kết với những vùng kinh tế xã hội ra sao

Qua bản đồ có thể so sánh về diện tích và dân số giữa các khu vực; biết được sự phân bố của từng ngọn núi và chiều cao của núi, biết được độ sâu của một con sông, các nhánh sông. .. cũng như việc phân bố dân số, phân bố những khu công nghiệp. ..

Khi sử dụng bản đồ trong học tập và cuộc sống cần chú ý một vài điều cơ bản sau: Vì bản đồ cũng có rất nhiều loại để dùng trong nhiều lĩnh vực khác nhau cho nên bạn cần lưu ý lựa chọn bản đồ đúng với lĩnh vực cần đọc. Khi đọc bản đồ trước hết cần lưu ý đọc kĩ về bản đồ và những kí hiệu trên bản đồ nhằm xác định đúng và hiểu rõ nội dung của bản đồ

– Bản đồ như là một phương tiện được sử dụng phổ biến để nhận diện trong cuộc sống hằng ngày như: xác định đường đi, phương hướng, dự báo vị trí và đường đi của một cơn bão khi có dự báo thời tiết. .. tất cả đều có trên bản đồ. Vị trí trên mỗi điểm trên bản đồ đã được số hoá trên máy tính, trên điện thoại v.v. Ngành nghề công nghiệp nào cũng cần có bản đồ để lập phương án lắp dựng và xác định vị trí công trình của mình.

Ví dụ: Quy hoạch nông nghiệp, dự báo thời tiết và khí hậu, thiết kế xây dựng các khu công nghiệp, xây dựng các tuyến đường giao thông. .. Tất cả các công việc trên muốn thực hiện được thì phải có bản đồ.

4. Tìm hiểu vai trò của bản đồ trong quân sự:

Nghiên cứu địa hình trên bản đồ là một điều rất quan trọng mà bất kỳ người chỉ huy nào cũng đều phải biết rõ. Nắm vững những yếu tố về địa hình để chỉ huy tác chiến trên bộ, trên biển và trên các địa hình khác thì khả năng thành công cao hơn rất nhiều. Điều kiện không cho phép nên không phải ai cũng ra ngoài thực địa để quan sát một cách chi tiết mà mang tính khái quát. Vì vậy, vai trò của bản đồ địa hình dùng trong quân sự là không thể phủ nhận nó là công cụ trợ giúp cho hoạt động của người lãnh đạo trong quân sự.

Đòi hỏi tính chính xác cao, tiêu chuẩn càng gắt gao hơn, bản đồ quân sự đã trở thành bảo bối cho lực lượng vũ trang để quân đội có thể nắm địa hình chính xác nhất. Cùng với sự tiến bộ của công nghệ kỹ thuật, hàng loạt loại hình bản đồ quân sự ra đời, điển hình là bản đồ quân sự đang đem đến bước tiến bộ nhảy vọt trong chiến lược quân sự. Tuỳ theo mục đích, bản đồ quân sự được phân làm nhiều loại khác nhau như bản đồ điện tử quân sự, bản đồ hàng không, bản đồ quân sự. .. Bản đồ sử dụng trong quân sự được bảo quản cẩn thận, với chức năng hoạch định và tác chiến những chiến lược quân sự vì thế bản đồ quân sự được gìn giữ và bảo mật đặc biệt. Vì vậy, nếu bản đồ quân sự lọt vào tay kẻ thù thì chiến dịch quân sự đó cầm chắc thất bại khi lộ những thông tin về kế hoạch tác chiến

Như chúng ta đã biết, trong những cuộc chiến tranh giành độc lập từ xa xưa vai trò của bản đồ trong quân sự là yếu tố không thể phủ nhận, là điều kiện tiên quyết dẫn đến chiến thắng. Nên không sai khi nói rằng bản đồ địa hình là công cụ đắc lực trong chiến tranh quân sự.

Bản đồ dùng trong  quân sự được chia làm 3 loại:

– Bản đồ cấp chiến thuật

Là bản đồ có tỷ lệ 1:2 5.000, 1:5 0.000; 1:1 00.000 bản đồ này được cấp cao chỉ huy dùng trong tham mưu từ đại đội đến sư đoàn. Loại bản đồ này được trình bày rõ ràng, chi tiết và đầy đủ nhất nhằm phản ánh đúng thuận lợi cho chỉ huy tham mưu đề ra những chiến lược đúng đắn nhất như những điều kiện về chiến đấu, những trận địa phòng ngự của ta, của địch. ..

– Bản đồ cấp chiến dịch

Là bản đồ có tỉ lệ 1:1 00.000; 1:2 50.000; bản đồ này được sử dụng giữa chỉ huy và cơ quan tham mưu. Loại bản đồ này cũng phản ánh chi tiết nhưng có phần không cụ thể và khái quát được như bản đồ cấp chiến dịch nhưng tính bao quát cao hơn, thuận tiện cho việc nghiên cứu chuyên sâu, chi tiết và tổng quan hơn để phục vụ cho việc lên kế hoạch chiến đấu và chỉ huy ở cấp chiến thuật thuận lợi hơn.

– Bản đồ cấp chiến lược

Là bản đồ có tỉ lệ 1:5 00.000; 1:1. 000.000; bản đồ thường chỉ dùng ở những đơn vị cấp Bộ. Loại bản đồ ghi lại địa hình tổng thể của 1 khu vực địa hình rộng lớn với mức độ khái quát cao, được dùng trong chuẩn bị và triển khai những chiến dịch quân sự hoặc hoạch định chiến lược quốc phòng an ninh của nhà nước.