Để các em học sinh có những kiến thức khái quát về tác giả Tố Hữu và tác phẩm Khi con tu hú, chúng tôi xin trình bày đầy đủ nội dung chính quan trọng nhất về bài thơ Khi con tu hú và nhà thơ Tố Hữu cùng dàn ý phân tích trong bài viết dưới đây.
Mục lục bài viết
1. Bài thơ Khi con tu hú:
1.1. Hoàn cảnh sáng tác:
Tháng 4 năm 1939, khi Tố Hữu mới 19 tuổi, ông đang hoạt động cách mạng thì bị địch bắt. Tâm trạng và cảm xúc của thanh niên cộng sản yêu đời, nhiệt huyết không bị mắc kẹt giữa bốn bức tường đá vôi lạnh lẽo mà lại trỗi dậy một cách mạnh mẽ. Tố Hữu, bị giam ở nhà tù Thừa Thiên từ tháng 7 cùng năm, đã sáng tác những bài thơ, lời thơ bày tỏ những tâm tư ngột ngạt của mình.
Trong căn phòng tối tăm nơi Tố Hữu bị nhốt, tiếng chim tu hú vang vọng lên những âm thanh da diết. Những tiếng vang ấy đã khơi dậy trong tâm hồn Tố Hữu một khát vọng tự do cháy bỏng, một khát vọng thoát khỏi những biên giới hạn chế, tù đày. Dù bị mắc kẹt trong suy nghĩ và cảm xúc của Tố Hữu cũng không thể nào ngăn cản được bởi căn phòng đá vôi lạnh lẽo, mà khát vọng tự do và ước mơ về một tương lai tươi sáng của ông được tỏa sáng rực rỡ.
1.2. Bố cục:
– Phần một: 6 câu thơ đầu: Khung cảnh thiên nhiên vào hè.
– Phần hai: 4 câu thơ cuối: Tâm trạng của người chiến sĩ trong tù.
1.3. Giá trị nội dung:
Bài thơ thể hiện niềm tin yêu cuộc sống thiết tha và sự khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ trong cảnh tù đày.
1.4. Giá trị nghệ thuật:
– Thể thơ lục bát được dụng uyển chuyển
– Giọng điệu linh hoạt
– Từ ngữ tự nhiên và gần gũi với đời thường
2. Khái quát về nhà thơ Tố Hữu:
2.1. Cuộc đời:
-Tố Hữu là một nhà thơ cách mạng nổi tiếng của Việt Nam, cũng là một chính khách và cán bộ cách mạng lão thành.
– Ông sinh ngày 4 tháng 10 năm 1920 tại thành phố Huế, trong một gia đình Nho học nghèo có truyền thống yêu nước.
– Cha ông là Nguyễn Tấn Long, một nhà Nho không đỗ đạt công danh, mẹ ông là Hoàng Thị Loan. Cha mẹ ông đã góp phần nuôi dưỡng tâm hồn thơ ca của ông từ nhỏ, dạy ông làm thơ theo lối cổ và truyền cho ông tình yêu với văn hoá dân gian của quê hương.
– Ông là con út trong gia đình và có tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành. Khi lên 12 tuổi, ông mất mẹ, một năm sau ông lại xa gia đình vào trường Quốc học Huế.
– Khi lớn lên, ông tham gia vào phong trào cách mạng và bị bắt giam nhiều lần bởi thực dân Pháp. Ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương năm 1938 và lãnh đạo đoàn thanh niên dân chủ ở Huế.
– Sau khi được giải phóng, ông trở thành một nhà lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch thứ nhất Hội đồng Bộ trưởng (nay là Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ). Trong sự nghiệp sáng tác của mình, ông đã để lại nhiều tác phẩm thơ mang âm hưởng cách mạng, như Tiếng đàn bầu, Đoàn quân Việt Nam đi, Người mẹ Cam Lộ…
– Ông qua đời ngày 9 tháng 12 năm 2002, để lại cho dân tộc một di sản văn học và chính trị quý báu.
– Thơ của ông được đăng trên báo từ các năm 1937-1938 và ngợi ca những cuộc chiến đấu, những niềm vui chiến thắng và những cuộc sống tươi đẹp của con người.
2.2. Phong cách sáng tác:
– Sự nghiệp sáng tác của nhà thơ Tố Hữu là một chặng đường lịch sử của cả một dân tộc.
– Ông được coi là “nhà thơ của cách mạng”, “nhà thơ của nhân dân”, “ngọn cờ chiến đấu của thơ ca cách mạng Việt Nam” và “nhà thơ của chủ nghĩa nhân văn cách mạng”.
– Thơ của ông luôn ngợi ca lí tưởng cách mạng, kêu gọi cổ vũ tinh thần chiến đấu của dân tộc, quyết tâm đuổi giặc cứu nước và thể hiện niềm vui chiến thắng và cuộc sống tươi đẹp của con người.
– Tố Hữu sáng tác theo khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn, luôn hướng tới ngày mai, khơi dậy niềm vui lý tưởng và sự say mê đối với con đường cách mạng, khẳng định lý tưởng, niềm tin vào tương lai.
2.3. Các tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ Tố Hữu:
– Tập thơ Từ ấy (1946): Là tập thơ đầu tiên của ông, gồm 18 bài thơ, phản ánh quan điểm cách mạng và tình yêu quê hương của ông.
– Tập thơ Việt Bắc (1954): Là tập thơ ghi lại những trải nghiệm và cảm xúc của ông khi sống và chiến đấu ở khu vực Việt Bắc, nơi là căn cứ cách mạng của Việt Minh.
– Tập thơ Gió Lộng (1961): tập thơ ca ngợi sự đoàn kết và hy sinh của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, đồng thời bày tỏ niềm tin vào chiến thắng cuối cùng.
– Tập thơ Ra trận (1972): ghi lại những cảnh tượng chiến tranh khốc liệt và những khó khăn của quân và dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cũng như sự quyết tâm và hy vọng của họ.
– Tập thơ Máu và Hoa (1977): phản ánh những mất mát và đau thương của chiến tranh, nhưng cũng là niềm vui và tự hào khi giành được độc lập và thống nhất đất nước.
– Tập thơ Một tiếng đờn (1992): Là tập thơ gồm 12 bài thơ, phản ánh những suy ngẫm và cảm nhận của ông về cuộc sống, văn hóa, lịch sử và con người Việt Nam sau chiến tranh.
– Tập thơ ta với ta (1999): Là tập thơ cuối cùng của ông, gồm 10 bài thơ, phản ánh những kỷ niệm và tâm sự của ông với bản thân, gia đình, bạn bè và đồng chí.
Nhà thơ Tố Hữu đã để lại cho nền văn học Việt Nam một di sản quý giá, là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ nhà văn và nhà thơ sau này.
3. Soạn bài tác phẩm “Khi con tu hú” của Tố Hữu:
Câu hỏi 1: Nên hiểu nhan đề bài thơ như thế nào? Hãy viết một câu văn có bốn chữ đầu là “Khi con tu hú” để tóm tắt nội dung bài thơ. Vì sao tiếng tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ như vậy?
Lời giải chi tiết:
– Nhan đề bài thơ:
+ Là mệnh đề bổ sung chỉ thời gian trong câu => Gây sự chú ý.
+ Tiếng chim tu hú: Báo hiệu sự sống, mùa hè.
– Nội dung: Khi đàn chim tu hú gọi bầy mình, cả trời đất đang chuyển sang mùa hè. Trong phòng tù ngột ngạt và bí bách, người chiến sĩ cách mạng như cảm thấy mùa hè đang rực lửa trong tâm hồn, một niềm khao khát tự do và tình yêu cuộc sống trong tác giả càng bùng cháy hơn.
– Tiếng chim tu hú có tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ, bởi nó gợi lên một mùa hè tự do, vui vẻ, chứa đựng nhiều khung cảnh hữu tình, trái ngược với cảnh tù túng chật chội.
Câu hỏi 2: Nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu. Những chi tiết nào khiến em có nhận xét đó?
Lời giải chi tiết:
– Sáu câu thơ đầu của bài thơ nói về một mùa hè tuyệt vời, tươi đẹp và tràn đầy sức sống với phông nền là khung cảnh đất trời cao lộng.
– Những hình ảnh tiêu biểu được lựa chọn kỹ lưỡng như tiếng ve sầu, lúa chín vàng, bầu trời cao.
Câu hỏi 3: Phân tích tâm trạng người tù – chiến sĩ được thể hiện ở 4 câu thơ cuối. Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú kêu, nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở đoạn thơ đầu và đoạn cuối rất khác nhau, vì sao?
Lời giải chi tiết:
Trạng thái cảm xúc tù túng, bị áp bức của người tù-người lính được thể hiện trực tiếp trong bốn câu cuối.
Tiếng chim tu hú ở đầu bài thơ gợi lên trong người tù những tình cảm của một người lính, một phong cảnh mùa hè, cả một cuộc đời đầy tự do, hứng khởi và sôi động. Ở cuối bài thơ, khi cảm giác ngột ngạt, u sầu lên đến đỉnh điểm, tiếng chim hót ríu rít khiến tâm trạng người tù càng thêm khốn khổ hơn vì bị giam cầm, mất tự do.
Câu hỏi 4: Theo em, cái hay của bài thơ được thể hiện nổi bật ở những điểm nào?
Lời giải chi tiết:
Vẻ đẹp của thơ nằm ở cả nội dung và nghệ thuật.
– Tác phẩm ‘Khi con tu hú’ thể hiện tình yêu cuộc sống nồng nàn và khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng bị giam cầm trong nhà tù thuộc địa.
– Bài thơ này chứa đầy những hình ảnh hiển nhiên, giản dị nhưng rất ấn tượng. Bằng cách sử dụng hình thức thơ thứ sáu tám, lời bài thơ tự nhiên, truyền tải những cảm xúc sâu sắc, thể hiện nguồn sống sôi sục của người thanh niên cộng sản.
