Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một tác phẩm tiêu biểu của nền văn học Việt Nam và cũng là một trong những tác phẩm về tình cảm gia đình, tình yêu phụ tử để lại những xúc động sâu sắc trong lòng người đọc. Tác phẩm sáng ngời bởi hình ảnh của nhân vật bé Thu – một cô bé vô cùng cá tính, mạnh mẽ và yêu thương ba tha thiết. Dưới đây là bài phân tích về bé Thu trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà”.
Mục lục bài viết
1. Dàn ý phân tích nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà:
Mở bài:
– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Quang Sáng và câu truyện “Chiếc lược ngà”.
– Nói về hoàn cảnh sáng tác: Năm 1966, trong thời kỳ chống Mỹ ác liệt.
– Cảm nghĩ chung về nhân vật bé Thu: tình cảm mãnh liệt, sâu sắc. Tính cách ương ngạnh, nhưng vẫn là một đứa trẻ ngây thơ, trong sáng.
Thân bài:
Khái quát hoàn cảnh của bé Thu:
Đất nước có chiến tranh, cha đi công tác từ khi Thu chưa đầy một tuổi, lớn lên bé chưa lần nào được cha quan tâm, yêu thương. Tình cảm của bé Thu dành cho cha chỉ được gửi gắm trong tấm ảnh chụp cùng với má.
Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật:
Tâm trạng lúc đầu: ngạc nhiên, sợ hãi và bỏ chạy; không nhận ông Sáu là cha vì mặt ông Sáu có vết sẹo lớn; luôn tỏ ra lạnh lùng và xa cách với ông Sáu; phản ứng dữ dội rồi chạy sang chỗ bà để bày tỏ sự tức giận (phản ứng ngâ thơ của một đứa trẻ).
Tâm trạng của bé Thu lúc sau: buồn rầu, suy nghĩ ân hận sau lời giải thích của bà; nhận ra cha đúng lúc hai cha con phải chia xa; thể hiện cảm xúc mạnh mẽ và hối tiếc.
Nghệ thuật xây dựng nhân vật bé Thu:
– Tình huống truyện (éo le)
– Miêu tả tâm lý nhân vật (sự bướng bỉnh của trẻ con, khi hai cha con sắp chia tay)
– Ngôn ngữ đặc trưng Nam Bộ (chân chất, mộc mạc, tình cảm).
Kết bài:
Tác phẩm là câu chuyện cảm động về tình cha con; thể hiện tình yêu và sự nhạy cảm của tác giả đối với con người. Rút ra bài học, suy nghĩ của bản thân.
2. Dàn ý phân tích nhân vật bé Thu chi tiết nhất:
Mở bài:
– Giới thiệu một cách khái quát về tác giả Nguyễn Quang Sáng và truyện ngắn “Chiếc lược ngà”.
– Giới thiệu nội dung phân tích: Bé Thu là nhân vật chính của tác phẩm, là một cô bé có tính cách cá tính và đáng yêu, là biểu tượng của tình cha con sâu nặng, thiêng liêng.
Thân bài:
Khái quát tác phẩm:
Tình huống truyện:
– Cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sáu sau 8 năm xa cách: chỉ biết nhau qua những tấm hình, khi người cha muốn nghe con gọi cha, người con không nhận ra cha, đến lúc nhận ra và bày tỏ tình yêu thương thì cha phải đi.
– Sau khi trở về đơn vị, người cha dồn hết tình yêu thương làm chiếc lược ngà cho con, nhưng chưa kịp trao cho con thì ông đã hy sinh trong trận chiến giữa Mỹ và Ngụy.
Cảnh ngộ của bé Thu:
– Cha đi chiến đấu khi bé còn rất nhỏ, vì vậy trong tâm trí bé Thu không có nhiều kí ức về hình ảnh của người cha. Gia đình chỉ cho bé xem ảnh của ba mà thôi.
– Đây là nguyên nhân dẫn đến bi kịch giằng xé trong tấm lòng bé Thu khi ba trở về nhà vài ngày cách biệt sau tám năm.
Phân tích nhân vật bé Thu trong “Chiếc lược ngà”:
Phân tích nhân vật bé Thu khi lần đầu gặp cha:
– Lần đầu gặp, ông Sáu đưa tay về phía Thu: Thu giật mình, mắt mở to, bối rối, lạ lẫm, rồi hốt hoảng, mặt tái mét.
– Thấy ba, em bỏ chạy vào nhà cầu cứu mẹ. Thể hiện sự ngây thơ, trong sáng pha chút sợ hãi.
– Thu không chấp nhận sự thật vì người cha mà cô bé nhìn thấy trong ảnh không giống ông Sáu ngoài đời.
Phân tích nhân vật bé Thu vào khoảng thời gian ông Sáu ở nhà:
– Khi cha muốn gần gũi vỗ về thì bé Thu chạy ra chỗ khác, coi ông Sáu như người xa lạ.
– Thu quyết từ chối gọi cho ông Sáu là cha, gọi trống không mặc cho mẹ mắng.
– Khi phải chắt nước từ nồi quá to và nặng đối với mình, bé Thu từ chối sự giúp đỡ của ông Sáu mà tự xoay sở.
– Khi ông Sáu gắp một miếng trứng cá vào bát bé Thu, nó hất luôn ra và làm đổ bát cơm.
– Ông Sáu không kiềm được sự tức giận nên đã đánh nó, nó ngay lập tức bỏ sang nhà ngoại.
– Bé Thu phản ứng rất mạnh mẽ, thể hiện sự bướng bỉnh nhưng cũng rất cá tính.
Phân tích nhân vật bé Thu khi nhận ra cha:
– Khi Thu sang nhà bà ngoại, bà ngoại đã giải thích cho Thu vì sao cha lại có vết sẹo dài như vậy, cuộc sống của cha khó khăn ra sao và chính chiến tranh đã gây ra vết sẹo ấy cho cha.
– Bé Thu vô cùng buồn, hối hận và áy náy, trằn trọc mãi không ngủ được, “nằm im, lăn lộn, thỉnh thoảng lại thở dài như người lớn…”.
– Bé Thu hoàn toàn thay đổi thái độ trước sự ngạc nhiên của ông Sáu và mọi người: Không còn ương ngạnh, lạnh lùng và cau có như trước.
– Bắt gặp cái nhìn trìu mến, buồn bã của ông Sáu, đôi mắt bé Thu bỗng xôn xao.
Phân tích nhân vật bé Thu khi ông Sáu cất lời từ biệt:
– Bé Thu bỗng cất lên tiếng gọi ba, tiếng gọi xé lòng bị kìm nén tròn suốt tám năm ròng rã, tiếng gọi ấy của bé Thu chất chứa bao tình yêu thương thắm thiết đối với người cha của mình.
– “Nó vừa kêu vừa chạy tới, nhanh như một con sóc, nó chạy tót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó”.
– “Nó ôm chặt lấy cổ ba, nói trong tiếng khóc để giữ không cho ba đi”.
– Nó đã khóc, hôn ba, hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và thậm chí hôn cả vết sẹo của ba.
Có vẻ như tất cả khoảng cách giữa ba và cô bé đã bị xóa nhòa. Bé Thu không thể che giấu tình cảm của mình với cha, cô bé sợ cha sẽ ra đi và tìm mọi cách để giữ cha lại.
Kết bài:
Tình yêu mãnh liệt của bé Thu dành cho ba khiến mọi người xung quanh cảm động.
3. Phân tích nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà:
Có những tác phẩm khiến người đọc rơi nước mắt vì những cảm xúc giằng xé của nhân vật. Có những nhân vật tuy chỉ được vẽ nên bởi ngòi bút của tác giả nhưng lại có sức ám ảnh khôn nguôi. Bé Thu, nhân vật trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một nhân vật luôn gây cho người đọc cảm xúc mãnh liệt khi lật giở từng trang sách. “Chiếc lược ngà” được sáng tác năm 1966, khi cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt và nhiều khó khăn. Ông Sáu đi bộ đội khi Thu chưa đầy một tuổi nhưng khi về thăm thì bé đã lớn nhưng quyết không chịu nhận cha. Sự dằn vặt, day dứt, nước mắt, sự hối hận, sự xung đột nội tâm của đứa trẻ đã đưa cốt truyện lên cao trào. Ba ngày ở với ba nhưng bé Thu không chịu nhận, chỉ đến khi nghe bà ngoại kể về vết sẹo trên mặt ba, bé Thu mới ôm chặt lấy ông Sáu không chịu buông. Tình cha con như bùng nổ khiến cho cảm xúc trong lòng người đọc cứ thế tan chảy.
Tuy Thu mới 8 tuổi nhưng rất cá tính, mạnh mẽ và bướng bỉnh. Tâm trí Thu chỉ có duy nhất ảnh của ba với má trong ngày cưới của họ. Đó là những gì cô bé có thể gìn giữ và đợi chờ ba trở về. Khi ông Sáu gọi “Thu! Ba đây con” thì bé Thu vẫn không chịu, thẳng thừng từ chối. Ông Sáu luôn yêu thương bé Thu một cách chân thành và sâu sắc nhất nhưng đổi lại ông chỉ nhận được sự lạnh nhạt và xa lánh. Chỉ vì vết sẹo dài trên mặt, chỉ vì chiến tranh, vì những tội ác mà nó gây ra.
Nguyễn Quang Sáng thể hiện cá tính mạnh mẽ của cô bé 8 tuổi rất sắc sảo và bản lĩnh. Sự ương ngạnh, lạnh lùng của bé Thu đối với ông Sáu thể hiện qua cử chỉ, lời nói. Khi mẹ yêu cầu bé Thu mời ba ăn tối thì nó chỉ nói ngắn gọn: “vô ăn cơm”. Đặc biệt qua chi tiết chắt nước ở nồi cơm, mặc dù không thể chắt được nhưng bé Thu nhất quyết không nhờ ông Sáu giúp.
Thái độ ương ngạnh, lạnh lùng, dửng dưng của đứa con làm ông Sáu buồn lòng. Cao trào của tính cách bé Thu được thể hiện trong bữa cơm, khi ông Sáu gắp miếng trứng cá bỏ vào bát của Thu nhưng nó đã hất tung cả bát cơm. Ông Sáu không kiềm chế được sự tổn thương và tức giận nên đánh Thu, ai cũng tưởng Thu sẽ đứng dậy bỏ đi nhưng không, nó cúi gằm xuống, gắp miếng cá bị rơi để vào bát, rồi im lặng rời đi.
Chính suy nghĩ của bé Thu đã thôi thúc, đẩy hành động trở nên quyết liệt, khước từ mọi tình cảm và yêu thương của ba dành cho mình. Vì đối với Thu đó không phải là ba mình. Có lẽ chính sự cá tính và mạnh mẽ này đã khiến bé Thu trở thành một cô gái giao liên ngoan cường trong cuộc kháng chiến sau này.
Nguyễn Quang Sáng không chỉ giới hạn trong việc miêu tả tâm lí nhân vật đứa trẻ tám tuổi mà lấy nhân vật này làm xuất phát điểm cho tình yêu thương ba tha thiết và mãnh liệt. Ba ngày ở với ba nhưng bé Thu không chịu nhận ba, chỉ khi nghe bà ngoại kể về vết sẹo trên mặt ba do chiến tranh, nó mới vỡ lẽ. Mặt nó buồn rười rượi, hình như nó nghĩ tới ông Sáu mà không dám lại gần. “Ba đi nghe con” – lời nói ông Sáu thốt ra đầy khó khăn và đau đớn, day dứt nhưng không thể thuyết phục được con gái.
Sau đó, một cảnh xúc động được mở ra. Bé Thu gọi “ba”, tiếng “ba” như đã kìm nén bao nhiêu năm chỉ chờ thời điểm này để chực trào. Tiếng gọi “ba” này dường như khiến người đọc ngộp thở với tình yêu triền miên và sâu lắng.
Sự bướng bỉnh, ngang tàng và tình yêu ba tha thiết là những yếu tố để Thu tự quyết định con đường của mình trong tương lai, tiếp bước cha ông đánh đuổi quân xâm lược.
Như vậy, việc tạo hình nhân vật bé Thu với tính cách và cảm xúc mãnh liệt đã khiến người đọc càng xúc động tình phụ tử thiêng liêng. Qua đó tác giả muốn lên án chiến tranh đã khiến cho nhiều gia đình phải rơi vào sự đau khổ.
4. Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà:
Nguyễn Quang Sáng là một nhà văn có rất nhiều những đóng góp đáng kể trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp những đóng góp của ông để lại nhiều bài học ý nghĩa sâu sắc, những ý nghĩa đó đã tạo nên nhiều những giá trị lớn cho văn học Việt Nam, tiêu biểu cho những sáng tác của ông đó là tác phẩm Chiếc lược ngà, và nổi bật lên đó là nhân vật bé Thu.
Câu chuyện được kể “vào một đêm trời sáng trăng suông, trong một ngôi nhà nhỏ giữa Tháp Mười mà xung quanh nước đã lên đầy…” . Người kể chuyện cho anh em nghe là “một đồng chí già” – ông Ba, chiến sĩ lão thành từng trải trong cuộc kháng chiến. Cách mở đầu tạo không khí nghiêm trang và gợi mở nhiều điều thú vị.
Ông Sáu, một cán bộ kháng chiến, xa nhà hơn bảy năm mới có dịp trở về thăm nhà. Khi ông đi, bé thu, con gái ông chưa tròn một tuổi. Lúc ông trở về, bé Thu đã lớn. Niềm mong mỏi và háo hức được gặp con gái, được ôm nó vào lòng cho thỏa nhớ mong khiến ông bồi hồi. Khi thuyền chưa cập bến, nhìn thấy con bé đang ngồi chơi trước sân, ông đã vội nhảy lên bờ. Nghe tiếng gọi: “Thu! Con”,bé Thu giật mình, tròn mắt nhìn vào chiếc theo nơi má của người đàn ông vừa gọi mình đang giần giật đỏ ửng lên mà sợ hãi. Nghe ông kêu: “Ba đây con!”, mặt Thu bỗng tái đi, rồi vụt chạy và thét lên: “Má! Má!” khiến ông Sáu đứng sững lại, ngỡ ngàng. Nỗi đau đớn hiện ra mặt ông trông thật đáng thương, hai tay buông thõng xuống như bị gãy.
Ba ngày về phép ngắn ngủi cứ nặng nề trôi đi. Bé Thu nhất quyết không gọi ông là ba khiến ông vô cùng đau khổ. Ông càng vồ vập, vỗ về thì Thu lại cảng lảng tránh, xa cách, lạnh nhạt. Bé Thu không hiểu được nỗi khát khao cháy lòng của cha sau tám năm xa cách biết bao mong mỏi được trở về, được nghe con gọi một tiếng cha – bình dị mà thiêng liêng nhất trong cuộc đời này.
Bằng mọi cách, ông, vợ ông và bác ba khuyên nhủ, tạo tình thế để nó gọi ba nhưng nó nhất quyết không gọi. Mẹ nói Thu gọi cha vào ăn cơm thì Thu nói trống không, Thu gọi cha là “người ta”. Sự xa lánh, ương ngạnh của bé Thu như gáo nước lạnh dội xuống ngọn lửa nồng nàn trong lòng cha. Có lúc tưởng chừng như không thể chịu đựng được nữa, đó là khi một mình Thu đối diện với nồi cơm to đang sôi trào, tưởng chừng nó phải cuống lên, xuống nước, đầu hàng, gọi một tiếng ba nhờ sự giúp đỡ.Nhưng không! Thu kiên quyết lấy chiếc vá múc từng vá nước bỏ đi, quyết không chịu cất lên một tiếng ba mà người cha mong đợi.
Bướng bỉnh, bất cần, không chịu nhượng bộ, không chịu thua cuộc, điều đó khiến người cha càng thêm đau lòng và cũng không hiểu vì sao Thu lại cự nự, chối bỏ tình cha như vậy?
Ẩn sau những điều đáng trách, đáng ghét ấy của Thu lại là điều vô cùng đáng quý của đứa con bé bỏng đối với cha. Thái độ ngang ngạnh, quyết liệt ấy có lí do riêng của trẻ mà chưa ai hiểu được và chưa ai tháo gỡ cho nó, mặc dù cả người bạn của cha, người mẹ và tất cả mọi người đều xác nhận đó là cha của bé. Cái mầm sâu kín thắc mắc trong lòng bởi người cha trong ảnh trẻ, đẹp, không có vết thẹo ghê sợ trên má kia. Bé kiên quyết giữ vững lập trường để bảo vệ người cha thân yêu của mình. Sự việc sẽ không được giải tỏa nếu như Thu không hất cái trứng cá ra khỏi bát cơm và bị cha la đánh. Thu bỏ ăn chèo thuyền sang bà ngoại.
– Nhà văn cởi nút thật khéo léo, tự nhiên, hợp lí, nỗi khúc mắc trong lòng bé Thu đã được bà ngoại tháo gỡ: chiến tranh, thời gian, sự xa cách đã khiến ba già và xấu xí như thế. Khi đã vỡ lẽ rồi thì lòng yêu cha của bé Thu càng nhân lên gấp bội nhưng quá muộn, đúng lúc cha phải từ giã gia đình, bà con lên đường.
– Buổi sáng chia tay trên bến, khi cha phải lo tiếp khách, Thu cảm giác như bị bỏ rơi, lúc bé đứng vào góc nhà, lúc tựa của nhìn mọi người. Vẻ mặt không còn cau có mà sẫm lại buồn rầu. Đôi mắt mở to vẻ nghĩ ngợi sâu xa. Chia tay Thu là người cuối cùng, đôi mắt mênh mông của nó nhìn cha bỗng xôn xao. Tình cha con đột ngột trỗi dậy. Tiếng ba vỡ òa từ sâu thẳm đáy lòng bao năm chờ đợi, nay buột thốt bất ngờ. Và cái tiếng ba suốt chín năm, ba ngày đằng đẵng người cha mong mỏi giờ mới được nghe. Đột ngột, sung sướng, yêu thương và cả những éo le… trào cả dậy, không ai có thể ngờ tới: “Ba… Ba!
Tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng ba mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng ba như vỡ tung ra từ đáy lòng nó […]. Nó vừa ôm chặt lấy cổ ba nó vừa nói trong tiếng khóc: – Ba! Không cho ba đi nữa! Ba ở nhà với con! Ba bế nó lên. Nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn cả vết thẹo dài trên má của ba nữa” như muốn chuộc lỗi với ba. Xúc động biết bao Thu hôn lên cả vết thẹo dài mà suốt mấy ngày bé đã nghi kị, ghét bỏ. Đối với người cha ấy, đó là tiếng gọi ba đầu tiên và cũng là tiếng cuối cùng ông nghe được từ con. Xúc động quá nặng tràn, ông Sáu không kìm nổi nước mắt, vừa ôm con, vừa lau nước mắt, rồi hôn lên mái tóc con: “- Ba đi rồi ba về với con. – Không! – Con bé hét lên, hai tay nó xiết chặt lấy cổ […], nó dang cả hai chân câu chặt lấy ba nó, và đôi vai của nó run run”.
Nhìn ảnh ấy, ai cũng nghẹn lòng làm sao cầm nổi nước mắt. Còn nhân vật tôi “bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim”. Lần cuối bé Thu được ôm cha, nó mếu máo và dặn cha trong tiếng nấc : “Ba về! Ba mua cho con một cây lược nghe ba!”. Một ước muốn nhỏ bé, giản dị mà hàm chứa ý nghĩa sâu xa. Cây lược ngà! Phải mười năm sau khi Thu đã trở thành cô giao liên rắn rỏi, kiên cường mới được nhận, lúc đó người cha thân yêu cũng không còn nữa.
Như vậy, truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng đã miêu tả thành công những biến đổi tinh tế trong tình cảm của bé Thu, qua đó cho chúng ta thấy bé Thu là một cô bé ngang ngạnh, bướng bỉnh nhưng yêu thương ba đến vô ngần. Đồng thời, qua đó cũng cho thấy tình cảm cha con sâu đậm trong cuộc chiến tranh cam go, ác liệt của dân tộc.
