Phân tích bài thơ Nước Đại Việt ta (Trích Bình Ngô đại cáo)

1. Dàn ý phân tích Đoạn trích Nước Đại Việt Ta:

1.1. Mở bài:

Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Trãi – một vị tướng tài ba của dân tộc, đồng thời cũng là một nhà thơ, một nhà yêu nước nồng nàn

Bài “Nước Đại Việt ta” là một bản tuyên ngôn độc lập khẳng định chủ quyền dân tộc và khẳng định đất nước ta hoàn toàn tự chủ, độc lập, tự cường.

1.2. Thân bài:

* Đề cao tư tưởng nhân nghĩa

=> Nhân nghĩa là chăm lo cho nhân dân, vì nhân dân, là lòng yêu nước, chống giặc ngoại xâm là ngăn chặn mọi thế lực có thể làm hại nhân dân, để nhân loại luôn được sống trong hòa bình, hạnh phúc.

* Chân lý về sự tồn tại của độc lập, chủ quyền

Bài thơ khẳng định chân lý về độc lập của dân tộc bằng cách đưa ra các dẫn chứng rõ ràng

=> Bằng chứng về những chiến sĩ anh dũng với những lời răn dạy phong phú đầy sức thuyết phục, bài thơ thể hiện ý chí mạnh mẽ của dân tộc => khẳng định Đại Việt là một nước có độc lập, chủ quyền, một nước tự lực cánh sinh mạnh mẽ, có thể vượt qua mọi thử thách để giành độc lập.

* Sức mạnh của nhân nghĩa, sức mạnh của nền độc lập dân tộc

Sức mạnh đó khiến cho kẻ thù thất bại thảm hại, sức mạnh đập tan mọi khó khăn, thử thách

=> Đó là hậu quả của những kẻ xâm lược phi nghĩa, trái với ý trời, những kẻ dám gây nguy hiểm cho dân tộc ta chắc chắn sẽ không có kết cục tốt đẹp.

1.3. Kết bài:

Khái quát nội dung và nghệ thuật của văn bản “Nước Đại Việt ta” (Trích Bình Ngô đại cáo)

Nêu cảm nghĩ của bản thân

2. Phân tích bài thơ Nước Đại Việt ta (Trích Bình Ngô đại cáo) hay nhất:

Đoạn trích “Nước Đại Việt ta” của Nguyễn Trãi đã nêu lên một bản Tuyên ngôn có ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng, khẳng định rằng đất nước ta là một đất nước có nền văn hóa, lãnh thổ, phong tục, chủ quyền lâu đời, và những kẻ có ý đồ xâm lược, làm trái nhân nghĩa, trái ý trời nhất định sẽ thất bại.

Mở đầu bài “Bình Ngô đại cáo”, tác giả đã khẳng định chân lý không bao giờ thay đổi:

“Từng nghe

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”

Nguyễn Trãi đã nêu lên điều cốt lõi của tư tưởng nghĩa, đó chính là “cốt ở yên dân”, nghĩa là dân là trên hết. Đời sống của nhân dân được thái bình, thịnh vượng là việc quan trọng hàng đầu. “Nhân nghĩa” được hiểu là khái niệm đạo đức của Nho giáo, trong đó đạo đức là chuẩn mực ứng xử, thể hiện tình thương yêu giữa người với người.

Để khẳng định nền độc lập dân tộc, nhà thơ đã dựa trên nhiều yếu tố, trong đó có những dẫn chứng hùng hồn và chặt chẽ nhất:

“Như nước Đại Việt ta từ trước

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,

Núi sông bờ cõi đã chia,

Phong tục Bắc Nam cũng khác.

Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời xây nền độc lập,

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên, mỗi bên xưng đế một phương”

Tác giả đã đưa ra dẫn chứng để chứng minh nước ta là nước có nền văn hiến lâu đời, tức là chỉ ra sự phân chia lãnh thổ giữa Trung Quốc và nước ta. Mỗi nước có lãnh thổ riêng, do đó phong tục cũng sẽ khác nhau, có chủ quyền riêng của từng nước.

Nước ta có truyền thống lịch sử lâu đời, văn hiến mang bản sắc của nước Đại Việt. Tác giả đã nêu tên các triều đại trước của nước ta, và cùng với đó, ngang hàng với các triều đại phong kiến ​​phương Bắc, tức là chỉ mỗi nước có lãnh thổ riêng, không ai xâm phạm đến ai. Tác giả cũng nhắc đến truyền thống anh hùng chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta:

“Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau

Song hào kiệt đời nào cũng có”

Đó là niềm tự hào về truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. Vì vậy, tác giả đã nhắc đến một bản lĩnh anh hùng của toàn dân tộc, cũng như lời cảnh báo với kẻ thù luôn âm mưu thôn tính đất nước ta. Tác giả đã nhắc đến các danh tướng của triều đại nhà Thanh, khi đem quân sang xâm lược nước ta, đều bị đánh bại thảm hại, đơn giản vì đó là hành động phi nghĩa, trái với Sách Trời, nên phải bị đánh bại.

Sức thuyết phục của giọng văn Nguyễn Trãi là sự kết hợp giữa lý tưởng và hiện thực. Qua đoạn trích trên, chúng ta có thể thấy rõ hơn rằng Nguyễn Trãi đã lập luận chặt chẽ và chứng minh hùng hồn, nêu cao tinh thần dân tộc, khẳng định chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước Đại Việt ta.

3. Phân tích bài thơ Nước Đại Việt ta (Trích Bình Ngô đại cáo) ý nghĩa nhất:

Đoạn trích “Nước Đại Việt ta” của Nguyễn Trãi mang ý nghĩa là một bản tuyên ngôn độc lập, chủ quyền mạnh mẽ của đất nước ta. Đoạn trích thể hiện hai nội dung chính là nguyên lý nhân nghĩa và chân lý về chủ quyền quốc gia thiêng liêng của dân tộc Đại Việt.

Mở đầu trích đoạn, nhà thơ đã viết:

“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.”

Hai câu thơ này có thể coi là cốt lõi trong tư tưởng của Nguyễn Trãi nói riêng và của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn nói chung. Nhân nghĩa là một khái niệm đạo đức lâu đời mà ý nghĩa ban đầu chỉ giới hạn ở tình thương yêu, gắn bó giữa người với người. Chữ nhân nghĩa trong chính sách cai trị của nhà vua được thể hiện ở xu hướng coi trọng nhân dân, lấy nhân dân làm nền tảng: “Dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh”. Nhân nghĩa trong đạo lí trên còn được mở rộng thành lòng thương người và những việc thiện nên làm.

Nguyên lý nhân nghĩa là nền tảng cơ bản để Nguyễn Trãi phát triển nội dung tác phẩm “Bình Ngô đại cáo”. Tư tưởng nhân đạo của Nguyễn Trãi được thể hiện cụ thể qua hành động yên dân, xóa bỏ bạo lực. Yên dân tức là đem lại sự ấm áp, an ủi, làm cho nhân dân được hưởng cuộc sống ấm no, thái bình. Muốn yên dân thì phải xóa bỏ bạo lực, tức là phải tiêu diệt mọi thế lực tàn bạo làm cho nhân dân đau khổ.

Trong bối cảnh lịch sử, Nguyễn Trãi viết “Bình Ngô đại cáo” thì dân mà tác giả nhắc đến là những người dân Đại Việt phải chịu đau khổ, tang tóc dưới ách đô hộ của giặc ngoại xâm; còn những kẻ tàn bạo, hung ác là giặc Minh mà tác giả khinh miệt gọi là quân cuồng Minh.

Với Nguyễn Trãi, hành động nhân đạo gắn liền chặt chẽ với hành động cứu nước, cứu dân. Nội dung nhân đạo không còn bó hẹp trong phạm vi quan hệ giữa người với người như trong quan niệm của Nho giáo mà liên quan đến vận mệnh của dân tộc, quan hệ giữa người với người. Đây chính là sự phát triển cao độ trong tư tưởng nhân đạo của Nguyễn Trãi.

Sau khi nêu lên tư tưởng nhân nghĩa của mình, Nguyễn Trãi cũng khẳng định chân lý bất di bất dịch về nền độc lập của dân tộc Đại Việt ta, điều này được bộc lộ trong tám câu tiếp theo:

“Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,

Núi sông bờ cõi đã chia,

Phong tục Bắc Nam cũng khác.

Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời xây nền độc lập,

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ một phương,

Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,

Song hào kiệt đời nào cũng có.”

Tác giả đã trình bày những yếu tố cơ bản để xác định nền độc lập của dân tộc Đại Việt. Đó là nền văn hóa lâu đời, ranh giới lãnh thổ rõ ràng, phong tục, tập quán, lịch sử riêng, chế độ riêng. Văn hiến dùng để chỉ sách vở, chỉ người tài; nghĩa bao quát của văn hiến là văn hóa, văn minh của một quốc gia, một dân tộc. Dựa trên những yếu tố này, Nguyễn Trãi đã trình bày một khái niệm hoàn chỉnh mà các thế hệ sau đánh giá là sự kết tinh của học thuyết về quốc gia, dân tộc.