So sánh tội nhận hối lộ và tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn

1. So sánh tội nhận hối lộ và tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn:

2. So sánh tội nhận hối lộ và tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi:

Điều 358 của Bộ luật hình sự năm 2015 hiện nay có quy định về tội lợi dụng chức vụ quyền hạn nhằm mục đích gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi cá nhân. Tội danh này có điểm khác biệt so với tội hối lộ tuy nhiên nhiều người vẫn nhầm lẫn. 

Thứ nhất, sự khác biệt giữa tội nhận hối lộ (Điều 354 Bộ luật Hình sự năm 2015) và tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi (Điều 358 Bộ luật Hình sự năm 2015) thể hiện chủ yếu qua hành vi khách quan của tội phạm. Đối với tội nhận hối lộ, chủ thể nhận lợi ích để trực tiếp làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa. Trong khi đó, đối với tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi, chủ thể nhận lợi ích để dùng ảnh hưởng của mình thúc đẩy người có chức vụ, quyền hạn làm hoặc không làm một việc thuộc trách nhiệm hoặc liên quan trực tiếp đến công việc của họ hoặc làm một việc không được phép làm. Có nghĩa, người có chức vụ, quyền hạn dùng ảnh hưởng của mình thúc đấy, tác động đến người có chức vụ, quyền hạn có liên quan đến yêu cầu của người đưa để người này làm theo yêu cầu của người khác.

Thứ hai, dùng ảnh hưởng của mình để thúc đẩy người khác là hành vi sử dụng mỗi quan hệ giữa mình với người khác, mà mối quan hệ này do chức vụ, quyền hạn đem lại cho người phạm tội, do có chức vụ, quyền hạn nên có ảnh hưởng nhất định đối với người mà người phạm tội tác động, thúc đẩy. Thúc đẩy có thể hiểu là sự tác động người khác để người này giải quyết theo yêu cầu của người tác động. Yếu tố trục lợi được nhà làm luật mô tả giống với hành vi nhận hối lộ. Nếu người phạm tội nhận bất kỳ lợi ích nào không chính đáng rồi dùng một phần đưa cho người có chức vụ, quyền hạn để người này làm hoặc không làm một việc có lợi cho người đưa thì cần phân biệt:

+ Nếu người nhận lợi ích không chính đáng của người khác rồi dùng một phần tiền và tài sản đó để đưa cho người có chức vụ, quyền hạn để người này làm hoặc không làm một việc theo yêu cầu của người đưa thì tùy trường hợp, người nhận tiền bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đưa hối lộ (với vai trò đồng phạm) hoặc tội làm môi giới hối lộ và tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi;

+ Nếu người nhận lợi ích không chính đáng nhưng không có hành vi thúc đẩy người có chức vụ, quyền hạn để người này làm hoặc không làm một việc theo yêu cầu của người đưa, nhưng lại hứa với người đưa ban đầu là sẽ thúc đẩy người có chức vụ, quyền hạn thì hành vi của người nhận lợi ích là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản mà không thuộc trường hợp phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi;

+ Nếu người nhận lợi ích không chính đáng của người khác và đưa hết số tiền hoặc tài sản đó cho người có chức vụ, quyền hạn, đồng thời vẫn thúc đẩy người có chức vụ, quyền hạn làm hoặc không làm một việc theo yêu cầu của người đưa thì tùy từng trường hợp mà người phạm tội nhận lợi ích không chính đáng bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đưa hối lộ (với vai trò đồng phạm) hoặc tội làm môi giới hối lộ. Không có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi trong trường hợp này.

3. So sánh tội nhận hối lộ và tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ quyền hạn để trục lợi:

Căn cứ theo quy định tại Điều 366 của Bộ luật hình sự năm 2015 có quy định về tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ quyền hạn để trục lợi cá nhân. Đây là tội danh có nhiều điểm khác biệt so với tội nhận hối lộ. Tội nhận hối lộ với tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi khác biệt chủ yếu qua hai nội dung: chủ thể thực hiện tội phạm và hành vi khách quan của tội phạm.

Thứ nhất, về chủ thể của tội phạm: Theo đó thì chủ thể của tội nhận hối lộ được xác định là chủ thể đặc biệt – tức là những người có chức vụ, quyền hạn. Trong khi đó, chủ thể của tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi không phải chủ thể đặc biệt. Chủ thể thực hiện tội phạm là người có quan hệ và có ảnh hưởng nhất định đối với người có chức vụ, quyền hạn. Trường hợp người nhận lợi ích là người có chức vụ, quyền hạn rồi dùng ảnh hưởng của mình thúc đẩy người có chức vụ, quyền hạn khác làm hoặc không làm một việc có lợi cho người đưa tài sản thì không thuộc trường hợp phạm tội này mà sẽ thuộc trường hợp lợi dụng chức vụ, quyền hạn để gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi (Điều 358 Bộ luật Hình sự năm 2015). Việc nhà làm luật quy định tội phạm này trong chương “các tội phạm về chức vụ” là vì khách thể của tội phạm chứ không phải vì chủ thể của tội phạm. 

Thứ hai, về hành vi khách quan của tội phạm: Theo đó thì người phạm tội có hai hành vi khách quan gồm nhận bất kỳ lợi ích bắt chính nào qua trực tiếp hoặc trung gian và dùng ảnh hưởng của mình để thúc đẩy người có chức vụ quyền hạn. Dùng ảnh hưởng của mình thúc đẩy người có chức vụ quyền hạn là lợi dụng mối quan hệ giữa mình và người có chức vụ, quyền hạn để yêu cầu, thúc giục, chi phối người này làm hoặc không làm một việc thuộc trách nhiệm của họ hoặc làm một việc không được phép làm. Biểu hiện của hành vi thúc đẩy có thể là trực tiếp yêu cầu. Việc yêu cầu này có thể là một lần, nhưng có thể là nhiều lần cho đến khi yêu cầu đó được đáp ứng. Nội dung của yêu cầu mà người phạm tội đưa ra là vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người mà người phạm tội nhận lợi ích. Hành vi nhận bất kỳ lợi ích không chính đáng nào được quy định trong luật giống với hành vi của tội nhận hối lộ – thông qua hành vi trực tiếp hoặc qua trung gian để nhận lợi ích. Điểm khác biệt chủ yếu là nằm ở chủ thể của tội phạm. Bên cạnh đó, hành vì của người đưa lợi ích cho người phạm tội có thể là hành vi phạm tội đưa hồi lộ hoặc có thể chỉ là người bị hại trong vụ án lừa đảo nếu người nhận tiền không có hành vi thúc đẩy người có chức vụ, quyền hạn làm hoặc không làm một việc thuộc trách nhiệm của họ hoặc làm một việc không được phép làm.

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:

– Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017).

THAM KHẢO THÊM:

• Nhận hối lộ là gì? Tội nhận hối lộ theo Điều 354 Bộ luật hình sự?
• Cấu thành tội phạm, mức hình phạt tù đối với tội nhận hối lộ
• Chứng cứ buộc tội nhận hối lộ? Quy định về tội nhận hối lộ theo BLHS?