Thuê và sử dụng lao động dưới 18 tuổi có vi phạm pháp luật không?

Như ta đã biết người có đủ năng lực hành vi dân sự phải đáp ứng điều kiện về độ tuổi là người từ đủ 18 tuổi trở lên thì mới có thể giao kết được các giao dịch, hợp đồng. Tuy nhiên trong quan hệ lao động, nhằm đáp ứng nhu cầu của các bên pháp luật Việt Nam vẫn cho phép và công nhận việc thuê và sử dụng lao động có độ tuổi dưới 18 được pháp luật quy định cụ thể như sau:

Hiện nay cả pháp luật dân sự và pháp luật lao động đều ghi nhận những người chưa thành niên là những người dưới 18 tuổi. Cụ thể theo quy định tại khoản 1 Điều 143 Bộ luật lao động năm 2019 ghi nhận người lao động chưa đủ 18 tuổi được gọi là lao động chưa thành niên. 

1. Điều kiện để thuê và sử dụng người lao động dưới 18 tuổi:

1.1. Đối với người chưa đủ 15 tuổi làm việc:

Thứ nhất, điều kiện khi sử dụng người chưa đủ 15 tuổi nói chung:

Khi sử dụng người chưa đủ 15 tuổi làm việc, người sử dụng lao động phải tuân đảm bảo được các điều kiện, quy định sau đây:

– Thời giờ làm việc của người chưa đủ 15 tuổi được người sử dụng lao động bố trí, sắp xếp sao cho không được ảnh hưởng đến thời gian, quá trình học tập của họ;

– Giữa người sử dụng lao động và người chưa đủ 15 tuổi cùng với người đại diện theo pháp luật của người đó phải tiến hành việc ký kết với nhau hợp đồng lao động, hình thức của hợp đồng phải được lập bằng văn bản;

– Phải đảm bảo điều kiện làm việc, vệ sinh lao động, an toàn lao động sao cho phù hợp với độ tuổi này;

– Người chưa đủ 15 tuổi phải có giấy khám sức khỏe được cấp bởi các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền về việc xác nhận tình trạng sức khỏe của mình phù hợp với công việc và người sử dụng lao động phải tiến hành tổ chức việc kiểm tra sức khỏe định kỳ cho người lao động ít nhất 06 tháng/01 lần.

Thứ hai, điều kiện riêng khi sử dụng người chưa đủ 13 tuổi:

Theo quy định tại khoản 3 Điều 145 của Bộ luật lao động năm 2019 thì nghiêm cấm việc người sử dụng lao động tuyển dụng và sử dụng người chưa đủ 13 tuổi làm việc cho mình nếu không đảm bảo các điều kiện sau:

– Việc sử dụng lao động dưới 13 tuổi không được gây ảnh hưởng, tổn hại đến sự phát triển của người đó về nhân cách, thể lực và trí lực. 

– Chỉ sử dụng người chưa đủ 13 tuổi trong các công việc về thể dục, thể thao và nghệ thuật nhưng không làm tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa đủ 13 tuổi 

– Phải có sự đồng ý bằng văn bản của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi tắt là cấp tỉnh) chính là Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh. 

Thứ ba, điều kiện riêng khi sử dụng người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi:

Người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ nằm trong danh mục công việc nhẹ theo quy định tại Thông tư 09/2020/TT-BLĐTBXH bao gồm:

– Biểu diễn nghệ thuật.

– Vận động viên thể thao.

– Lập trình phần mềm.

– Các nghề truyền thống: chấm men gốm; cưa vỏ trai; làm giấy dó; làm nón lá; chấm nón; dệt chiếu; làm trống; dệt thổ cẩm; thêu thổ cẩm; làm bún gạo; làm miến; làm giá đỗ; làm bánh đa; dệt tơ tằm; se sợi hoa sen; vẽ tranh sơn mài, se nhang, làm vàng mã (trừ các công đoạn có sử dụng hóa chất độc hại như sơn ta, hóa chất tẩy rửa, hóa chất dùng để ướp màu, hóa chất tạo mùi, tạo tàn nhang cong…).

– Các nghề thủ công mỹ nghệ: thêu ren; mộc mỹ nghệ; làm lược sừng; làm tranh dân gian (tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống…); nặn tò he; làm tranh khắc gỗ, biểu tranh lụa; nhặt vỏ sò, điệp để gắn trên tranh mỹ nghệ; mài đánh bóng tranh mỹ nghệ; xâu chuỗi tràng hạt kết cườm, đánh bóng trang sức mỹ nghệ; làm rối búp bê; làm thiếp mừng các sản phẩm từ giấy nghệ thuật trang trí trên thiếp mừng; làm khung tranh mô hình giấy, hộp giấy, túi giấy.

– Đan lát, làm các đồ gia dụng, đồ thủ công mỹ nghệ từ nguyên liệu tự nhiên như: mây, tre, nứa, dừa, chuối, bèo lục bình, đay, cói, quế, guột, đót, lá nón.

– Gói nem, gói kẹo, gói bánh(trừ việc vận hành hoặc sử dụng các máy, thiết bị, dụng cụ đóng gói).

– Nuôi tằm.

– Làm cỏ vườn rau sạch; thu hoạch rau, củ, quả sạch theo mùa.

– Chăn thả gia súc tại nông trại.

– Phụ gỡ lưới cá, đan lưới cá, phơi khô thủy sản.

– Cắt chỉ, đơm nút, thùa khuyết, đóng gói vào hộp các sản phẩm dệt thủ công.

1.2. Đối với người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi:

Theo quy định tại Điều 147 của Bộ luật lao động năm 2019, nghiêm cấm người sử dụng người lao động thuê và sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm những công việc và làm ở những nơi sau:

– Thứ nhất, các công việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi bao gồm:

+ Việc tham gia phá, tháo dỡ các công trình xây dựng;

+ Hoạt động sản xuất và kinh doanh các loại rượu, bia, cồn, thuốc lá, các chất khác gây tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác theo quy định;

+ Công việc bảo dưỡng, bảo trì trang thiết bị, máy móc;

+ Sử dụng trong các công đoạn sản xuất, sử dụng, vận chuyển các khí gas, hóa chất và chất nổ;

+ Các công việc liên quan đến kim loại như thổi, nấu, cán, đúc, dập, hàn;

+ Hoạt động mang, vác hoặc nâng các vật nặng mà có khối lượng vượt quá thể trạng của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi;

+ Đánh bắt thủy, hải sản xa bờ, lặn ở biển;

+ Các công việc khác mà gây tổn hại đến sự phát triển về nhân cách, thể lực, trí lực của người chưa thành niên.

– Thứ hai, những nơi cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm việc:

+ Các công trường xây dựng;

+ Môi trường làm việc ở dưới lòng đất, dưới nước, làm việc trong đường hầm hoặc trong hang động;

+ Tại các quán bar, sòng bạc, phòng hát karaoke, vũ trường, nhà nghỉ, khách sạn, các cơ sở xoa bóp, tắm hơi; những điểm kinh doanh về xổ số và kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử;

+ Tại các cơ sở thực hiện việc giết mổ gia súc;

+ Tại những nơi làm việc khác mà có cơ sở nếu làm việc ở đó sẽ gây tổn hại đến sự phát triển về nhân cách, thể lực, trí lực của người chưa thành niên.

2. Nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên:

Người sử dụng lao động khi sử dụng lao động chưa thành niên thì phải đảm bảo các nguyên tắc sau:

– Người sử dụng lao động phải có trách nhiệm về việc quan tâm, chăm sóc về các mặt sức khỏe, lao động, học tập trong quá trình lao động tới người lao động. 

– Chỉ được để người lao động chưa thành niên làm các công việc mà phù hợp với sức khỏe với mục đích nhằm đảm bảo cho sự phát triển thể lực, trí lực và nhân cách của họ.

– Phải tạo các cơ hội để người lao động chưa thành niên được học văn hóa, được giáo dục nghề nghiệp, bồi dưỡng, đào tạo và nâng cao trình độ kỹ năng nghề của mình.

– Phải tiến hành việc lập sổ theo dõi riêng về người lao động chưa thành niên trong đó nêu rõ họ và tên; ngày, tháng, năm sinh; công việc; tình trạng sức khỏe sau những lần kiểm tra định kỳ và văn bản ghi nhận sự đồng ý của cha, mẹ hoặc sự đồng ý của người giám hộ của người chưa thành niên về việc cho họ tham gia lao động. Người sử dụng lao động phải xuất trình những văn bản, sổ theo dõi này ngay khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu. 

3. Thời giờ làm việc của người chưa thành niên:

– Đối với người chưa đủ 15 tuổi thì trong 01 ngày thời giờ làm việc không được quá 04 giờ và không được quá 20 giờ trong 01 tuần. Nghiêm cấm việc sử dụng người lao động chưa đủ 15 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm.

– Đối với người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi trong 01 ngày thời giờ làm việc không được quá 08 giờ và không được quá 40 giờ trong 01 tuần. Pháp luật cho phép người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm đối với một số nghề, công việc do Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội quyết định.

4. Xử lý các vi phạm quy định về lao động chưa thành niên của người sử dụng lao động:

Nếu người sử dụng lao động có các hành vi vi phạm về sử dụng lao động chưa thành niên thì sẽ bị xử phạt theo quy định tại Điều 28 Nghị định 28/2020/NĐ-CP, cụ thể như sau:

– Bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng – 2.000.000 đồng nếu người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau: không xuất trình sổ theo dõi riêng khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu; không tiến hành lập sổ theo dõi riêng hoặc không ghi đầy đủ các nội dung theo quy định vào sổ theo dõi riêng. 

– Bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng – 15.000.000 đồng nếu người sử dụng lao động có một trong các hành vi vi phạm sau:

+ Để người lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc theo quy định;

+ Không tiến hành giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người đại diện theo pháp luật đối với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi hoặc không nhận được sự đồng ý của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi khi giao kết hợp đồng lao động;

+ Người sử dụng lao động sắp xếp, sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm mà không thuộc trong danh mục các ngành nghề được pháp luật cho phép;

+ Người sử dụng lao động sắp xếp, sử dụng người dưới 15 tuổi làm thêm giờ hoặc làm việc vào ban đêm. 

– Bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng – 75.000.000 đồng nếu người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau:

+ Giao kết hợp đồng với người lao động chưa thành niên và để họ làm những công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc làm những công việc, làm tại những nơi có thể ảnh hưởng xấu đến nhân cách của họ theo danh mục do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội chủ trì phối hợp với Bộ Y tế ban hành; để người chưa thành niên làm những công việc hoặc làm việc tại những nơi bị cấm theo quy định của pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự;

+ Hành vi sử dụng người từ 13 tuổi đến dưới 15 tuổi để làm những công việc nằm ngoài các công việc được ghi nhận trong danh mục các công việc được pháp luật cho phép theo quy định của pháp luật;

+ Hành vi sử dụng những người dưới 13 tuổi để làm những công việc nằm ngoài danh mục các công việc được pháp luật cho phép theo quy định của pháp luật. 

Như vậy nếu muốn sử dụng người lao động là người chưa thành niên thì người sử dụng lao động phải đảm bảo thực hiện đầy đủ các quy định nêu trên.