Dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân, là quyền làm chủ của nhân dân trong các lĩnh vực đời sống xã hội của đất nước và luôn mang bản chất giai cấp. Dưới đây là bài viết về Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa | GDCD lớp 11 Bài 10 cũng các bài tập trắc nghiệm và tự luận kèm theo lời giải chi tiết, mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây.
Mục lục bài viết
1. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa:
1.1. Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa:
a. Khái niệm dân chủ
– Dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân, là quyền làm chủ của nhân dân trong các lĩnh vực đời sống xã hội của đất nước; dân chủ là một hình thức nhà nước gắn với giai cấp thống trị do đó dân chủ luôn mang bản chất giai cấp.
b. Bản chất của nền dân chủ XHCN được thể hiện:
– Mang bản chất giai cấp công nhân.
– Có cơ sở kinh tế là chế độ công hữu về tư liệu sản xuất.
– Lấy hệ tư tưởng Mác – Lê-nin và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh làm nền tảng tinh thần của xã hội.
– Là nền dân chủ của nhân dân lao động.
– Gắn liền với pháp luật, kỉ luật, kỉ cương.
1.2. Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam:
a. Dân chủ trong lĩnh vực kinh tế
– Xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần.
– Quyền tự do kinh doanh buôn bán.
– Quyền sử dụng những tư liệu sản xuất chung của xã hội.
b. Nội dung cơ bản của dân chủ trong lĩnh vực chính trị
– Quyền ứng cử, bầu cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước.
– Quyền tham gia quản lí nhà nước và xã hội.
– Quyền kiến nghị, biểu quyết với cơ quan nhà nước.
– Quyền được thông tin, tự do ngôn luận, tự do báo chí.
c. Nội dung cơ bản của dân chủ trong lĩnh vực văn hóa
– Quyền tham gia vào đời sống văn hóa.
– Quyền hưởng lợi ích từ sáng tạo văn hóa.
– Quyền sáng tác, phê bình văn học, nghệ thuật.
d. Nội dung cơ bản của dân chủ trong lĩnh vực xã hội
– Quyền lao động, bình đẳng nam nữ.
– Quyền được hưởng an toàn, bảo hiểm XH.
– Quyền được bảo vệ về vật chất bà tinh thần khi không còn khả năng lao động.
– Quyền bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ cống hiến trong xã hội.
1.3. Những hình thức cơ bản của dân chủ:
a. Dân chủ trực tiếp
– Dân chủ trực tiếp là hình thức dân chủ với những quy chế, thiết kế để nhân dân thảo luận, biểu quyết, tham gia. Trực tiếp quyết định công việc của cộng đồng, nhà nước.
– Hình thức phổ biến:
+ Trưng cầu dân ý trong phạm vi cả nước
+ Bẩu cử quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp
+ Thực hiện sáng kiến pháp luật
+ Nhân dân tự qản, xây dựng quy ước… phù hợp pháp luật.
b. Dân chủ gián tiếp
– Dân chủ gián tiếp là hình thức dân chủ thông qua những quy chế, thiết chế để nhân dân bầu ra người đại diện thay mặt mình quyết định các công việc chung của cộng đồng, của nhà nước.
2. Câu hỏi trắc nghiệm Bài 10 Giáo Dục Công Dân 11 có đáp án:
Câu 1: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa được coi là nền dân chủ
A. Rộng rãi nhất, triệt để nhất.
B. Lâu dài nhất, hiện đại nhất.
C. Hiện đại nhất, triệt để nhất.
D. Văn minh nhất, đặc biệt nhất.
Đáp án:
Dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ rộng rãi nhất, triệt để nhất trong lịch sử.
Đáp án cần chọn là: A
Câu 2: Nội dung nào dưới đây thể hiện quyền dân chủ trong lĩnh vực chính trị?
A. Quyền sáng tác, phê bình văn học.
B. Quyền bình đẳng về nghĩa vụ và quyền lợi.
C. Quyền tự do kinh doanh.
D. Quyền bầu cử, ứng cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước.
Đáp án:
Dân chủ trong lĩnh vực chính trị được thể hiện ở nhiều quyền trong đó có quyền bầu cử và ứng cử vào các cơ quan quyền lực nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội.
Đáp án cần chọn là: D
Câu 3: Nội dung nào dưới đây không thể hiện quyền dân chủ trong lĩnh vực chính trị?
A. Quyền tham gia quản lí nhà nước, quản lí xã hội.
B. Quyền bình đẳng nam nữ.
C. Quyền tự do ngôn luận.
D. Quyền biểu quyết khi Nhà nước trưng cầu dân ý.
Đáp án:
Quyền bình đẳng nam nữ thuộc nội dung cơ bản của dân chủ trong lĩnh vực xã hội.
Đáp án cần chọn là: B
Câu 4: Nội dung nào dưới đây không thể hiện quyền dân chủ trong lĩnh vực văn hóa?
A. Quyền được tham gia vào đời sống văn hóa.
B. Quyền sáng tác, phê bình văn học, nghệ thuật.
C. Quyền được hưởng chế độ bảo vệ sức khỏe.
D. Quyền được hưởng các lợi ích từ sáng tạo văn hóa của mình.
Đáp án:
Quyền được hưởng chế độ bảo vệ sức khỏe thuộc nội dung cơ bản của dân chủ trong lĩnh vực xã hội.
Đáp án cần chọn là: C
Câu 5: Nội dung nào dưới đây thể hiện quyền dân chủ trong lĩnh vực xã hội?
A. Quyền được hưởng bảo hiểm xã hội.
B. Quyền tự do kinh doanh.
C. Quyền tham gia bầu cử.
D. Quyền được sáng tác, phê bình nghệ thuật.
Đáp án:
Dân chủ trong lĩnh vực xã hội được thể hiện ở nhiều nội dung trong đó có quyền được hưởng an toàn xã hội và bảo hiểm xã hội.
Đáp án cần chọn là: A
Câu 6: Có mấy hình thức dân chủ cơ bản?
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
Đáp án:
Dân chủ được thực hiện thông qua hai hình thức cơ bản sau: dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp.
Đáp án cần chọn là: B
Câu 7: Hình thức dân chủ với những quy chế, thiết chế để nhân dân thảo luận, biểu quyết, tham gia trực tiếp quyết định công việc của cộng đồng, nhà nước
A. Dân chủ gián tiếp.
B. Dân chủ đại diện.
C. Dân chủ trực tiếp.
D. Dân chủ kiểu mới.
Đáp án:
Dân chủ trực tiếp là hình thức dân chủ với những quy chế, thiết chế để nhân dân thảo luận, biểu quyết, tham gia trực tiếp quyết định công việc của cộng đồng, nhà nước
Đáp án cần chọn là: C
Câu 8: Dân chủ là quyền lực thuộc về ai?
A. Nhân dân.
B. Lãnh đạo.
C. Giai cấp thống trị.
D. Giai cấp bị trị.
Đáp án:
Dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân, là quyền làm chủ của nhân dân trong các lĩnh vực đời sống xã hội của đất nước
Đáp án cần chọn là: A
Câu 9: Dân chủ là một hình thức nhà nước gắn với giai cấp thống trị, do đó dân chủ luôn mang bản chất
A. Xã hội.
B. Giai cấp.
C. Nhà nước.
D. Nhân dân.
Đáp án:
Dân chủ là một hình thức nhà nước gắn với giai cấp thống trị, do đó dân chủ luôn mang bản chất giai cấp
Đáp án cần chọn là: B
Câu 10: So với các nền dân chủ trước đó, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa đánh dấu một bước phát triển mới về
A. Lượng.
B. Chất.
C. Sự lãnh đạo.
D. Đảng cầm quyền.
Đáp án:
Sự hình thành nền dân chủ xã hội chủ nghĩa đánh dấu bước phát triển mới về chất so với các nền dân chủ trước đó
Đáp án cần chọn là: B
Câu 11: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa mang bản chất của giai cấp
A. Nông dân.
B. Công nhân.
C. Trí thức.
D. Tiểu tư sản.
Đáp án:
Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa mang bản chất của giai cấp công nhân, thể hiện ở sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua chính đảng của mình là Đảng Cộng sản.
Đáp án cần chọn là: B
Câu 12: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có cơ sở kinh tế dựa trên hình thức sở hữu tư liệu sản xuất nào?
A. Tư hữu.
B. Sở hữu hỗn hợp.
C. Công hữu.
D. Cả A và C.
Đáp án:
Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có cơ sở kinh tế là chế độ công hữu về tư liệu sản xuất.
Đáp án cần chọn là: C
3. Giải bài tập trang 90 sgk Bài 10 Giáo dục công dân 11:
Câu 1: Những biểu hiện về mặt bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là gì?
Lời giải chi tiết:
– Giai cấp công nhân là trụ cột: Dân chủ xã hội chủ nghĩa căn cứ vào giai cấp công nhân. Điều này thể hiện qua sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nơi giai cấp công nhân định hình quyền lực và lợi ích cho nhân dân lao động.
– Cơ sở kinh tế chủ yếu là công hữu: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa xây dựng trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất. Điều này giúp giai cấp công nhân và nhân dân lao động chi phối các hoạt động xã hội và sản xuất.
– Nền tảng tư tưởng Mác – Lê-nin: Hệ tư tưởng Mác – Lê-nin được coi là cơ sở tinh thần của xã hội. Đây là nền tảng tư duy quan trọng để xây dựng và phát triển nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
– Dân chủ rộng rãi nhất cho nhân dân lao động: Đây là dạng dân chủ rộng nhất và tối đa trong lịch sử. Mọi người dân đều được hưởng quyền dân chủ và nhà nước cũng đảm bảo việc nâng cao trình độ dân trí, tạo điều kiện để mọi người thực hiện quyền dân chủ của mình.
– Nhà nước và quyền lực thuộc về nhân dân: Nhà nước xã hội chủ nghĩa là công cụ quyền lực của nhân dân, được thiết lập và hoạt động vì lợi ích của toàn bộ nhân dân lao động.
– Pháp luật và kỉ cương: Dân chủ xã hội chủ nghĩa liên quan chặt chẽ đến pháp luật và kỉ cương. Việc xử lý những hành vi vi phạm quyền dân chủ của nhân dân là cực kỳ quan trọng để bảo đảm dân chủ và phát triển xã hội, cũng như đảm bảo các quyền dân chủ được thể chế hóa và thực hiện thông qua hệ thống pháp luật.
Câu 2: Em hãy nêu những nội dung cơ bản của dân chủ trong các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội?
Lời giải chi tiết:
Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa thể hiện bản chất cơ bản qua một số đặc điểm chính:
– Bản chất giai cấp công nhân:
+ Nền này thúc đẩy sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua Đảng Cộng sản, nhằm bảo vệ quyền lợi và quyền lực của họ.
+ Chỉ thông qua sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, giai cấp công nhân và nhân dân lao động mới có thể hiệu quả đối phó với chủ nghĩa quan liêu và vi phạm quyền tự do dân chủ.
– Cơ sở kinh tế công hữu:
+ Được xây dựng trên nền tảng của chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, cho phép người lao động trở thành người chủ sở hữu và chi phối hoạt động sản xuất, tạo ra sự chủ động trong quá trình phát triển xã hội.
– Nền tảng tinh thần là hệ tư tưởng Mác – Lê-nin:
+ Sự hiện diện của tư tưởng này làm nền cho tinh thần và triết lý xã hội chủ nghĩa, tập trung vào việc nâng cao trình độ dân trí và tạo điều kiện thực tế cho mọi người có thể thực hiện quyền dân chủ.
– Dân chủ của nhân dân lao động:
+ Là hình thức dân chủ rộng rãi và triệt để nhất trong lịch sử, không chỉ hưởng quyền dân chủ mà còn được khuyến khích và hỗ trợ trong việc phát triển trí tuệ và thực hiện quyền lợi của mình.
+ Nhà nước Xã hội chủ nghĩa được tạo ra và hoạt động vì lợi ích của toàn bộ nhân dân lao động, với quyền lực tuyệt đối thuộc về nhân dân.
– Liên kết với pháp luật và kỉ luật:
+ Dân chủ xã hội chủ nghĩa liên quan chặt chẽ đến hệ thống pháp luật và kỉ luật. Việc xử lý các hành vi vi phạm quyền dân chủ được thực hiện theo quy định, giúp đảm bảo quyền và trách nhiệm của công dân trong một cộng đồng tuân thủ pháp luật và các quy định tương ứng của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Câu 3: Theo em, dân chủ và tập trung, dân chủ và tự do, dân chủ và pháp luật có mâu thuẫn với nhau không? Tại sao?
Lời giải chi tiết:
Dân chủ, tập trung, tự do và pháp luật là những khái niệm phức tạp, và đôi khi chúng có thể có sự mâu thuẫn trong một số trường hợp:
– Dân chủ và Tập trung: Dân chủ thường liên quan đến việc quyết định của đa số, nơi mà quyền lực thuộc về người dân. Trong khi đó, tập trung tạo ra một hệ thống quyền lực tập trung trong tay một số ít người hoặc một tổ chức nhất định. Trong một số tình huống, sự tập trung quyền lực lớn có thể hạn chế quyền tham gia của đa số người dân và làm suy yếu tính dân chủ.
– Dân chủ và Tự do: Dân chủ thường đề cao quyền lực của người dân trong việc quyết định về chính sách và hành động của chính phủ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, quyền lực của đa số có thể dẫn đến việc áp đặt ý kiến của đa số lên những cá nhân hoặc nhóm thiểu số, hạn chế quyền tự do của họ.
– Dân chủ và Pháp luật: Mặc dù pháp luật thường được coi là cột cờ của xã hội dân chủ, có thể có mâu thuẫn nếu luật lệ được sử dụng để hạn chế quyền lợi của một nhóm cụ thể hoặc nếu quyết định của đa số bất công và vi phạm đến quyền của cá nhân. Ngoài ra, quyền lực tập trung có thể ảnh hưởng đến việc lập pháp, khiến cho quyết định không phản ánh đúng ý chí của đa số.
Tuy nhiên, trong một xã hội lý tưởng, những yếu tố này phải hoạt động cùng nhau một cách cân bằng để tạo ra một môi trường dân chủ và tự do cho tất cả các thành viên. Sự đối xứng giữa dân chủ, tập trung, tự do và pháp luật là mục tiêu quan trọng để xây dựng một xã hội công bằng và tự do.
Câu 4: Em hãy phân biệt dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp? Cho ví dụ minh họa?
Lời giải chi tiết:
– Dân chủ trực tiếp là hình thức dân chủ với những quy chế, thiết chế để nhân dân thảo luận, biểu quyết, tham gia trực tiếp quyết định công việc của cộng đồng nhà nước.
+ Đây là hình thức tham gia của mọi công dân một cách bình đẳng và trực tiếp vào các quyết định trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội,… theo biểu quyết đa số, là sự thể hiện một cách trực tiếp ý chí của chủ thể quyền lực về những vấn đề quan trọng nhất.
+ Ví dụ: Tất cả công dân đủ điều kiện trực tiếp đi bỏ phiếu bầu ra những người mình tin tưởng, đủ đức đủ tài vào trong Hội đồng nhân dân các cấp và các đại biểu quốc hội.
– Dân chủ gián tiếp là hình thức dân chủ thông qua những quy chế, thiết chế để nhân dân bầu ra những người đại diện thay mặt mình quyết định các công việc chung của cộng đồng, đất nước.
+ Là hình thức nhân dân thể hiện quyền làm chủ của mình, tham gia quản lí nhà nước và xã hội thông qua hoạt động của những người đại diện, cơ quan đại diện của mình ở các cấp chính quyền như ở Mặt trận tổ quốc, các đoàn thể nhân dân.
+ Là hình thức thực hiện hóa quyền làm chủ của người dân. Cơ cấu tổ chức của hình thức dân chủ gián tiếp cho phép bao quát toàn bộ lãnh thổ từ địa phương đến trung ương, cho phép người dân làm chủ trên mọi lĩnh vực của cuộc sống.
+ Ví dụ: Đại biểu quốc hội là người đại diện cho nhân dân, được sự ủy thác của nhân dân, thay mặt nhân dân tham gia xây dựng các đạo luật để quản lí xã hội.
Câu 5: Hãy nêu những ví dụ thể hiện dân chủ và thể hiện không dân chủ mà em biết?
Lời giải chi tiết:
Hai hình thức dân chủ – trực tiếp và gián tiếp – thường đi kèm với các quy chế và quy định để người dân tham gia vào việc ra quyết định và quản lý công việc chung của cộng đồng và quốc gia.
– Dân chủ trực tiếp: Đây là hình thức mà mọi công dân có quyền tham gia trực tiếp vào việc quyết định các vấn đề quan trọng thông qua việc bỏ phiếu hay biểu quyết. Ví dụ điển hình là việc bầu cử các đại biểu vào Hội đồng nhân dân cấp các cấp hay vào Quốc hội, nơi mà mọi công dân đủ điều kiện có quyền trực tiếp bỏ phiếu chọn ra những người họ tin tưởng.
– Dân chủ gián tiếp: Hình thức này xảy ra khi người dân ủy thác quyền lực ra những người đại diện để quyết định thay mặt cho họ. Thông qua các cơ quan đại diện như Quốc hội, các đại biểu được bầu ra để đại diện cho quyền lợi và ý chí của người dân trong việc quyết định và xây dựng các chính sách. Mô hình này cho phép sự ủy thác và tham gia của người dân qua các người đại diện được bầu ra.
Cả hai hình thức dân chủ này đều nhấn mạnh vào quyền lực quyết định và tham gia của người dân trong quản lý và xây dựng xã hội. Trong khi dân chủ trực tiếp đặt trọng tâm vào việc mỗi cá nhân tham gia trực tiếp vào quá trình quyết định, dân chủ gián tiếp tập trung vào việc ủy thác quyền lực ra người đại diện để tham gia vào quản lý và quyết định. Cả hai hình thức đều quan trọng và đóng vai trò trong việc xây dựng một xã hội dân chủ và công bằng.
Câu 6: Là một học sinh, em phải làm gì để góp phần thực hiện nếp sống dân chủ?
Lời giải chi tiết:
Là một học sinh, có một số cách bạn có thể góp phần vào việc thực hiện nếp sống dân chủ:
– Tham gia vào hoạt động của lớp học: Hãy tham gia tích cực vào các hoạt động, cuộc thảo luận trong lớp, góp ý và thể hiện quan điểm của mình một cách tôn trọng và xây dựng.
– Học hỏi về dân chủ và quyền lợi công dân: Hiểu rõ hơn về dân chủ và quyền lợi của mỗi người dân. Điều này giúp bạn nhận biết và bảo vệ quyền lợi của mình cũng như của người khác.
– Tham gia các hoạt động cộng đồng: Dân chủ không chỉ tồn tại trong lớp học mà còn ở mức độ cộng đồng. Tham gia vào các hoạt động cộng đồng như các nhóm tình nguyện, câu lạc bộ xã hội, để học cách làm việc nhóm và thảo luận về các vấn đề cộng đồng.
– Làm việc nhóm và tôn trọng quan điểm của người khác: Học cách làm việc và hợp tác với người khác có quan điểm khác biệt. Luôn lắng nghe và tôn trọng quan điểm của người khác.
– Thúc đẩy sự minh bạch và trung thực: Hãy hỗ trợ việc chia sẻ thông tin, tranh luận một cách minh bạch và trung thực trong môi trường học tập.
– Hỗ trợ và thúc đẩy quyết định chung: Khi có cơ hội, hãy thúc đẩy việc tổ chức cuộc thảo luận hoặc bỏ phiếu để quyết định về các vấn đề quan trọng trong lớp học hoặc trong cộng đồng học đường.
THAM KHẢO THÊM:
