Nhà thơ Tố Hữu – cánh chim đầu đàn của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Lý tưởng cách mạng chính là lẽ sống và là nguồn cảm hứng vô tận trong sáng tác của ông, bởi vậy thơ và cuộc đời của Tố Hữu luôn gắn liền với sự nghiệp cách mạng cùng những thăng trầm của đất nước. Bài thơ “Từ ấy” ghi lại kỉ niệm đáng nhớ khi được kết nạp vào Đảng cộng sản Đông Dương, có ý nghĩa đặc biệt đánh dấu bước ngoặt, bước chuyển mình lớn trong cuộc đời sự nghiệp của một chàng thanh niên trẻ.
Mục lục bài viết
1. Giới thiệu khái quát về tác phẩm giả Tố Hữu:
1.1. Tiểu sử cuộc đời:
‐ Tố Hữu sinh năm 1920 mất năm 2002, tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành.
– Thời thơ ấu: Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình Nho học ở Huế, là một mảnh đất cố đô thơ mộng còn lưu giữ nhiều nét văn hóa dân gian.
‐ Thời Thanh niên: giác ngộ cách mạng sớm, hăng hái hoạt động và đấu tranh cách mạng, từng trải qua mấy lần tù đày.
– Sau đó Tố Hữu liên tục đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng trong các cương vị lãnh đạo đất nước, đảm trách mặt trận văn nghệ.
1.2. Sự nghiệp văn học:
‐ Nội dung thơ Tố Hữu là thơ trữ tình – chính trị, phản ánh chân thực chặng đường cách mạng đầy gian khổ, hy sinh và thắng lợi. Thể hiện lẽ sống, lí tưởng và tình cảm cách mạng của con người Việt Nam hiện đại.
‐ Nghệ thuật thơ Tố Hữu được thể hiện bằng một phong cách trữ tình chính trị đầy tính dân tộc.
‐ Các tác phẩm chính: Từ ấy (1937-1946),
‐ Năm 1994, ông được tặng thưởng Huân chương Sao vàng; Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 1996 và Giải thưởng Văn học ASEAN năm 1999.
→ Tố Hữu được mệnh danh là nhà thơ lớn của dân tộc, “ngọn cờ đầu của nền thơ ca cách mạng” Việt Nam hiện đại.
2. Giới thiệu khái quát tác phẩm “Từ ấy”:
2.1. Xuất xứ:
‐ Bài thơ nằm trong phần “Máu lửa” của tập thơ “Từ ấy”.
‐ Tập thơ “Từ ấy” là tập thơ đầu của Tố Hữu, gồm có 3 phần: Máu lửa, Xiềng xích, Giải phóng (1937-1946).
2.2. Hoàn cảnh sáng tác:
Tháng 7 năm 1938, sau thời gian hoạt động trong phong trào thanh niên Huế, Tố Hữu vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng Cộng sản Việt Nam. Niềm vui sướng, tự hào được đứng trong hàng ngũ của Đảng là cảm xúc quan trọng nhất của Tố Hữu khi viết bài thơ này. Một ngày đẹp trời cuối hè năm 1938. Bầu trời trong xanh, nắng vàng rực rỡ tràn ngập mảnh đất cố đô Huế. Trong khu vườn xanh mướt, nghe thấy tiếng gió xào xạc trên những ngọn cây cao và tiếng hót líu lo của những chú chim nhỏ, có ba người ngồi túm tụm bên nhau trên bãi cỏ như đang tâm sự với nhau một điều gì đó rất quan trọng. Hai người cao vừa phải, khuôn mặt rắn rỏi, luân phiên giảng bài, lời lẽ mạch lạc, hấp dẫn, một người thì đang chăm chú lắng nghe như ngấm từng lời, là một thanh niên có dáng vẻ thư sinh – đó chính là nhà thơ Tố Hữu. Bài thơ “Từ ấy” ra đời trong hoàn cảnh như vậy đã đánh dấu một mốc son, một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời nhà thơ trong việc đi tìm một ánh sáng chân lý mới.
2.3. Ý nghĩa nhan đề:
Đánh dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp hoạt động cách mạng của Tố Hữu:
Những năm trước 1945 là thời gian nhiều nhà thơ loay hoay tìm cho mình một lý tưởng văn chương đích thực. Họ hoàn toàn khám phá ra mình trong các tác phẩm, nhưng phần lớn lại bối rối trước thực tế. Sự ra đời của phong trào thơ mới là một bước ngoặt quan trọng của văn học Việt Nam, cả về nghệ thuật lẫn tư tưởng, nhưng nó cũng bộc lộ những khiếm khuyết lớn, bởi các nhà thơ, nhà văn cố gắng thoát ly khỏi hiện tại, thực tại mà cảm hứng buồn đang ngự trị. Một số nhà thơ có biểu hiện lệch lạc về tư tưởng, lãng mạn hóa hiện thực một cách không cần thiết.
Nguyên nhân là do thực tế đau khổ quá nghiệt ngã, Đảng không có đường lối chỉ đạo rõ ràng, chưa bám rễ sâu vào đời sống nhân dân. Khi các nhà văn còn đang đi tìm chân lý của văn chương, Tố Hữu đã sớm tiếp xúc với lý tưởng cách mạng và kết nạp đảng. “Từ ấy” là khúc dạo đầu vui vẻ đầu tiên của người cộng sản đáp ứng lý tưởng của đảng. Sau đó, linh hồn trở nên sống động, trí óc trở nên trong sáng và trách nhiệm lớn lao của cuộc đời được hoàn thành. Thơ Tố Hữu hay khi được thống nhất sâu sắc lý tưởng cộng sản, tình yêu con người và niềm vui cho tương lai. Từ đó đã gói gọn vẻ đẹp này và tạo nên sức hút lớn đối với những con người thực tế đi theo lý tưởng của họ. Nhà thơ đã đánh thức nhiệt huyết và quyết tâm của biết bao thế hệ thực hiện ước mơ của mình để xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn hôm nay và mai sau.
Nhan đề “từ ấy” còn thể hiện tâm trạng vui tươi, háo hức cũng như niềm mong muốn được phục vụ cho Đảng và cống hiến cho đất nước:
Văn học thời kỳ đó chia thành ba trường phái: văn học hiện thực, văn học lãng mạn và văn học cách mạng. Trong đó văn học cách mạng bị thực dân Pháp cấm đoán hoàn toàn. Tuy nhiên, Tố Hữu lại hoạt động trên lĩnh vực văn học ấy, lấy văn chương của mình làm vũ khí chống lại kẻ thù. Bài thơ “Từ ấy” thể hiện phút sôi nổi của một người cộng sản chân chính, trở thành bài thơ ca ngợi lý tưởng cách mạng; miêu tả niềm vui sướng của một chàng trai đang bối rối, bế tắc trong cuộc sống thì bỗng một ánh sáng mới, đẹp đẽ, mạnh mẽ chiếu rọi tâm hồn anh – ánh sáng của Đảng.
Nhan đề thể hiện sự lựa chọn của Tố Hữu:
Nhà thơ cũng như bao người khác, từng loay hoay đi tìm lý tưởng sống của mình. Nhà thơ lúc đó chưa đủ niềm tin vào cách mạng nhưng cũng không thể quay lưng để dân tộc mình khổ đau. Bài thơ “Từ ấy” ra đời thể hiện sự lựa chọn của nhà thơ là hoàn toàn đứng về phía cách mạng và đảng, tiếp tục hiến thân, tiếp tục phụng sự Tổ quốc, đấu tranh giải phóng dân tộc.
“Từ ấy” là một trong những bài thơ hay nhất của Tố Hữu, có ý nghĩa đặc biệt đánh dấu một bước ngoặt trong sự nghiệp của Tố Hữu, đồng thời động viên thanh niên yêu nước tham gia nhiều hơn nữa vào công cuộc bảo vệ Tổ quốc và cứu nước.
2.4. Giá trị nội dung:
Giá trị nội dung: Đoạn thơ thể hiện sâu sắc niềm vui của nhà thơ khi tiếp nhận lý tưởng cộng sản, nhận thức mới về lẽ sống và những chuyển biến trong nhận thức, hành động của Tố Hữu.
2.5. Giá trị nghệ thuật:
‐ Hình ảnh tươi sáng giàu ý nghĩa tượng trưng; ngôn ngữ gợi cảm, giàu nhạc điệu; giọng thơ sảng khoái; thơ nồng nàn…
‐ Sử dụng sáng tạo các phép ẩn dụ; cách nói trực tiếp khẳng định.
3. Đọc hiểu bài thơ “Từ ấy”:
3.1. Niềm vui sướng, say mê của nhà thơ khi đón nhận lí tưởng của Đảng Cộng sản (khổ 1):
‐ Niềm vui đạt được khi tìm thấy lí tưởng với giọng điệu trữ tình, trìu mến, được nói lên một cách nghiêm túc bằng những hình ảnh trừu tượng, đẹp đẽ, gợi cảm.
‐ Hình ảnh “nắng hạ” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện và ngợi ca lý tưởng cộng sản như nguồn sáng soi rọi trong tâm hồn nhà thơ.
‐ Câu thơ thứ hai với hình ảnh “mặt trời chân lý” đã cho người đọc thấy rõ hơn mối liên hệ của nhà thơ với đảng và với cách mạng.
‐ “Mặt trời chân lý chói qua tim”: Việc vạch ra một lý tưởng mới không chỉ tác động về mặt nhận thức mà còn tác động đến tình cảm, tinh thần và sưởi ấm trái tim.
‐ Tác giả tiếp tục sử dụng hình ảnh ẩn dụ và so sánh trực tiếp: “Hồn tôi là một vườn hoa lá – Rất đậm hương và rộn tiếng chim”. Hai câu thơ với cách vắt dòng quen thuộc của thơ mới đã khẳng định sự thức tỉnh tinh thần của nhà thơ, tràn đầy sức sống; từ âm thanh, màu sắc đến mùi vị, tất cả đều toát lên sự hài hòa, viên mãn và sôi động.
3.2. Nhận thức mới về lẽ sống (khổ 2):
‐ Chữ “buộc” không có nghĩa là bắt buộc, miễn cưỡng mà là sự tự ràng buộc, tình cảm và tự giác.
– “Để”, “trang trải” đều là những động từ chỉ sự tác động đến đối tượng, nhà thơ muốn đem tất cả tình cảm của mình đến mọi người khắp mọi nơi.
→ Tạo khả năng đồng cảm sâu sắc với người cụ thể.
⇒ Lẽ sống ở đây là để quan sát mối quan hệ giữa cá nhân, cái tôi của nhà thơ với con người, đám đông. Đó là mối quan hệ đoàn kết chặt chẽ, mật thiết để xây dựng sức mạnh trong đấu tranh cách mạng.
– Hai câu cuối khổ thơ thứ hai giải thích tình người của nhà thơ: “Để hồn tôi với bao hồn khổ/ Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.” Tình yêu thương ở đây không phải chung chung mà là tình cảm đặc biệt, là sự quan tâm, tình cảm chân thành đối với quần chúng đau khổ.
– Từ ngữ “với” diễn tả sự gần gũi, yêu thương giữa tác giả với mọi người.
→ Tạo khối đoàn kết, hợp lực phấn đấu vì mục tiêu chung.
– Hình ảnh ẩn dụ: “khối đời” gợi cho người đọc hình ảnh đông đảo những con người cùng cảnh ngộ, chung sức, chung lòng. Tóm lại, nhà thơ nhìn cuộc sống và con người không chỉ bằng sự quan sát, mà còn bằng sự thân thiện giai cấp. Sự có mặt của những từ lặp lại ở đầu dòng làm cho nhịp thơ ở đây thêm dồn dập.
3.3. Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm (khổ 3):
‐ Đoạn thơ nói lên những chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của Tố Hữu đối với những người bị áp bức, yếu thế.
– Điệp ngữ “là” xuất hiện, khiến khổ thơ như một lời khẳng định mạnh mẽ quyết tâm ở lại của quần chúng lao động.
– Nhà thơ khẳng định mình phải đến với những con người này và xác định rõ vị trí của mình trong đại gia đình này bằng những từ “con, anh, em” – những danh xưng củng cố thêm tình cảm của nhà thơ đối với họ. Đối với quần chúng bị áp bức có một thứ tình cảm như anh em trong nhà, tình bạn giai cấp chứ không có bất kỳ tình cảm ban ơn, thương hại nào.
