Nhìn chung thì để bảo vệ tốt nhất quyền dân sự của các chủ thể thì đòi hỏi tòa án phải giải quyết các vụ việc tranh chấp, trong đó có tranh chấp đất đai một cách nhanh chóng và kịp thời. Dưới đây là quy định của pháp luật về các biện pháp khẩn cấp tạm thời khi giải quyết tranh chấp đất đai.
Mục lục bài viết
1. Biện pháp khẩn cấp tạm thời được hiểu như thế nào?
Khởi kiện và yêu cầu tòa án giải quyết vụ việc dân sự là phương thức hữu hiệu để giải quyết tranh chấp và yêu cầu dân sự, trong đó có tranh chấp đất đai. Xuất phát từ thực tế, pháp luật quy định những trường hợp khẩn cấp để đáp ứng nhu cầu cấp bách của đương sự thì cần được bảo vệ ngay bằng chứng hoặc bảo toàn tài sản, bảo đảm khả năng thi hành án, tránh gây thiệt hại về tài sản không thể khắc phục được thì tòa án được quyền ra quyết định một loại biện pháp có giá trị thi hành trong một khoảng thời gian nhất định (hay còn gọi là biện pháp khẩn cấp tạm thời). Biện pháp khẩn cấp tạm thời là cách thức giải quyết một vấn đề nào đó một cách nhanh chóng, gấp gáp nhưng chỉ là giải pháp tạm thời và không mang tính ổn định lâu dài. Đây chính là công đoạn tố tụng rút ngắn và giản đơn nhằm giúp cơ quan tài phán can thiệp nhanh chóng và kịp thời nhằm bảo vệ tài sản tranh chấp, chứng cứ và đảm bảo các khoản khác thiết yếu cho thi hành các nghĩa vụ trong phiên tranh tụng chính chưa kết thúc. Tuy nhiên không phải tất cả mọi vụ án đều được tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời mà có những vụ án dân sự xuất hiện tình huống thực sự khẩn cấp và việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời vào việc giải quyết vụ án đó là có căn cứ và cần thiết, thì khi đó tòa án mới có thể xem xét quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.
Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố tụng dân sự áp dụng trong việc giải quyết vụ án dân sự trong đó có giải quyết tranh chấp đất đai, xuất phát từ yêu cầu về việc giải quyết vụ án dân sự của tòa án phải đảm bảo nguyên tắc giải quyết kịp thời để từ đó bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự. Do đó trong những trường hợp khẩn cấp, tòa án phải có ngay biện pháp phù hợp với các tình tiết và nội dung của vụ án để bảo vệ tạm thời quyền lợi của đương sự. Tuy nhiên trong tố tụng dân sự, các tranh chấp phát sinh rất đa dạng và mỗi vụ án là không giống nhau, nên mỗi tình thế khẩn cấp khác nhau đòi hỏi phải có biện pháp khác nhau nhằm bảo đảm nhu cầu cấp bách của đương sự. Hai tính chất này của biện pháp khẩn cấp tạm thời chi phối các quy định về điều kiện và thẩm quyền, cũng như thủ tục áp dụng và các cơ chế bảo đảm sự đúng đắn của việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, buộc tòa án phải nhanh chóng áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong các điều kiện do pháp luật quy định.
Do đó có thể hiểu khái niệm biện pháp khẩn cấp tạm thời như sau: biện pháp khẩn cấp tạm thời được áp dụng trong giải quyết tranh chấp trong tố tụng dân sự, là các biện pháp do pháp luật quy định và được tòa án áp dụng để tạm thời giải quyết yêu cầu cấp bách của đương sự, bảo vệ bằng chứng và bảo đảm tài sản cũng như bảo vệ khả năng thi hành án, quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự trong một vụ việc tranh chấp.
2. Biện pháp khẩn cấp tạm thời khi giải quyết tranh chấp đất đai:
Theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự hiện nay thì một số biện pháp khẩn cấp tạm thời có thể được áp dụng trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai, cụ thể như sau:
Thứ nhất, biện pháp kê biên tài sản đang tranh chấp. Đây là biện pháp khẩn cấp tạm thời do tòa án quyết định áp dụng nhằm kiểm kê và thống kê những tài sản đang có tranh chấp trong vụ kiện để buộc người đang giữ tài sản không được chuyển dịch hay phá hủy tài sản đó. Trong vụ án tranh chấp đất đai thì tài sản kê biên có thể là bất động sản. Trong trường hợp tài sản bị kê biên là bất động sản thì sau khi kê biên tài sản có thể được giao cho đương sự hoặc bên thứ ba quản lý cho đến khi có quyết định của tòa án.
Thứ hai, biện pháp cấm chuyển dịch về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp. Đây là việc tòa án buộc người đang giữ tài sản tranh chấp không được thay đổi và chuyển quyền tài sản đối với tài sản đang tranh chấp cụ thể là đất đai. Biện pháp này áp dụng đối với tất cả tài sản của đương sự. Cấm chuyển dịch về tài sản đang tranh chấp ở đây được hiểu là cấm chuyển dịch các quyền sở hữu và quyền định đoạt, cũng như các quyền khác với tài sản như quyền đối với bất động sản liền kề, quyền bề mặt và quyền hưởng dụng đối với tài sản đang tranh chấp. Với biện pháp khẩn cấp này, tòa án sẽ buộc người đang giữ tài sản mà tài sản đó đang có tranh chấp là đối tượng của vụ án dân sự mà tòa án đang xem xét, không được thay đổi hoặc chuyển nhượng về quyền tài sản đối với tài sản đang tranh chấp. Thông thường thì biện pháp này thường áp dụng đối với các tranh chấp liên quan đến tài sản phải đăng ký quyền sở hữu ,mà điển hình là quyền sử dụng đất.
Thứ ba, biện pháp cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp. Đây là việc tòa án buộc người đang giữ tài sản tranh chấp phải giữ nguyên hiện trạng bên ngoài và vốn có của tài sản đó bà được thay đổi hiện trạng tài sản sẽ làm thay đổi giá trị của tài sản, nó ảnh hưởng đến kết quả của việc xem xét và đánh giá chứng cứ cũng như hoạt động thi hành án dân sự, nên mặc dù chưa có quyết định chính thức giải quyết về tài sản nhưng trước mắt tòa án sẽ buộc người có hành vi thay đổi tài sản phải ngưng ngay lập tức những hành vi đó để giữ nguyên giá trị của tài sản. Thông thường thì biện pháp này thường áp dụng đối với các đối tượng là vật trong đó bao gồm cả bất động sản, ví dụ như nhà ở, và tài sản gắn liền với đất.
Thứ tư, biện pháp phong tỏa tài khoản ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng. Là trường hợp tòa án buộc ngân hàng và tổ chức tín dụng không được cho đường sự chuyển dịch tài sản mà họ có trong tài khoản ngân hàng, chúc khi có bản án hoặc quyết định chính thức của tòa án về việc giải quyết vụ kiện. Sau khi tài khoản bị phong tỏa thì mọi giao dịch liên quan đến tài sản bị phong tỏa đều có hiệu. Đương sự sẽ không thể tổ tán tài sản nếu Như chưa thực hiện xong nghĩa vụ đối với bên có quyền hoặc nếu chưa có quyết định khác của tòa án. Sau khi có quyết định của tòa án về việc áp dụng biện pháp phong tỏa tài khoản thì các tổ chức này phải có nghĩa vụ chấp hành nghiêm chỉnh quyết định đó, tức là ngừng ngay mọi giao dịch liên quan đến tài sản đang bị phong tỏa trong tài khoản của người có nghĩa vụ.
Thứ năm, biện pháp phong tỏa tài sản nơi gửi giữ, và phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ. Là việc tòa án cô lập và một người có nghĩa vụ không được chuyển dịch tài sản của mình cho người khác trong một thời gian nhất định để chờ thi hành án. Sau khi tài sản của người có nghĩa vụ bị phong tỏa thì mọi giao dịch đối với tài sản đó bị vô hiệu cho đến khi người có nghĩa vụ thực hiện xong nghĩa vụ của mình hoặc được tòa án hủy bỏ áp dụng biện pháp này. Khác với biện pháp kê biên tài sản có tranh chấp hay chuyển dịch về quyền tài sản đối với tài sản tranh chấp, thì biện pháp này áp dụng đối với tất cả tài sản của người có nghĩa vụ, miễn là có chứng cứ chứng minh họ là người có nghĩa vụ. Tuy nhiên ba biện pháp này bổ sung và hỗ trợ cho nhau nhằm ngăn chặn người có nghĩa vụ chuyển dịch tài sản và tẩu tán tài sản trong quá trình thi hành án.
Nhìn chung thì các biện pháp khẩn cấp tạm thời khi giải quyết tranh chấp đất đai là khá đa dạng, vì thế tùy từng trường hợp khác nhau mà tòa án sẽ áp dụng những biện pháp khác nhau sao cho phù hợp với hoàn cảnh và đảm bảo hiệu quả cao nhất.
3. Thẩm quyền áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời khi giải quyết tranh chấp đất đai:
Theo quy định của pháp
Quy định của pháp luật hiện hành thì chỉ có tòa án mà cụ thể là thẩm phán và hội đồng xét xử mới được quyền áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai dân sự tại tòa án cấp sơ thẩm. Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án là người am hiểu pháp luật và có kinh nghiệm nghiên cứu hồ sơ, đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật. Do đó cho nên việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết tranh chấp đất đai do thẩm phán tiến hành mới đảm bảo được tính đúng đắn và tuân thủ đúng các quy trình của pháp luật tố tụng dân sự. Nếu vụ án này đã được đưa ra xét xử tại phiên tòa thì các vấn đề phát sinh tại phiên tòa, trong đó có việc quyết định về biện pháp khẩn cấp tạm thời sẽ do hội đồng xét xử thực hiện.
4. Ý nghĩa của các biện pháp khẩn cấp tạm thời khi giải quyết tranh chấp đất đai:
Thứ nhất, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết tranh chấp đất đai sẽ góp phần giải quyết nhu cầu cấp bách của đương sự.
Thứ hai, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời góp phần bảo vệ chứng cứ cho đương sự trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai. Trong nhiều trường hợp để trốn tránh nghĩa vụ của mình thì đương sự thường có tâm lý muốn hủy hoại và tiêu hủy chứng cứ. Do đó việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời góp phần ngăn ngừa các hành vi tiêu cực của đương sự. Thông qua việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời sẽ góp phần cho việc xem xét và đánh giá chứng cứ, quá trình giải quyết vụ án của tòa án được chính xác và khách quan.
Thứ ba, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời góp phần bảo đảm tài sản và đảm bảo khả năng thi hành án sau quá trình giải quyết tranh chấp đất đai. Trên thực tế thì phần lớn các tranh chấp dân sự có liên quan đến tài sản trong đó có tranh chấp đất đai, liên quan trực tiếp đến một tài sản là bất động sản cụ thể. Do đó cho nên các biện pháp khẩn cấp tạm thời sẽ được áp dụng đối với người có nghĩa vụ nhằm ngăn chặn người này tẩu tán tài sản, qua đó có tác dụng bảo toàn tài sản cho quá trình thi hành án.
Thứ tư, góp phần thúc đẩy người có nghĩa vụ tự nguyện thực hiện nghĩa vụ sau quá trình giải quyết tranh chấp. Thông thường các vụ việc tranh chấp trong đó có tranh chấp đất đai, được tòa án giải quyết thông qua con đường khởi kiện và tuân thủ theo một trình tự rất chặt chẽ. Do đó đến khi tranh chấp được giải quyết dứt điểm cũng phải mất một khoảng thời gian khá dài. Trong khi đó có những tình huống khẩn cấp đòi hỏi toàn đảng quyết định ngay biện pháp cần thiết nếu không sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của người khác. Do vậy trong trường hợp khẩn cấp thì pháp luật quy định cho phép đương sự đồng thời với việc nộp đơn khởi kiện thì có quyền yêu cầu tòa án áp dụng ngay biện pháp khẩn cấp tạm thời để bảo vệ quyền lợi của đôi bên.
Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:
– Luật Đất đai năm 2013;
– Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.
