Soạn bài Nói với con của Y Phương: Tác giả tác phẩm và bố cục

1. Tác giả và tác phẩm:

1.1. Tác giả:

Y Phương (SN 1948) là một người dân tộc Tày, tên thật là Hứa Vĩnh Sước. Ông sinh ra và lớn lên tại Trùng Khánh – Cao Bằng.

Sự nghiệp sáng tác:

– Ông nhập ngũ năm 1968, phục vụ tại ngũ đến năm 1981, chuyển ngành về Sở Văn hóa – Thông tin tỉnh Cao Bằng.

– Năm 1993, là Chủ tịch Hội Văn nghệ Cao Bằng

– Năm 2007 ông được Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật. Đây là phần thưởng cao quý rất xứng đáng với những gì ông đã cống hiến cho nền văn học nước nhà

– Tác phẩm tiêu biểu: “Nói với con”

Phong cách sáng tác: Thơ ông thể hiện tâm hồn mạnh mẽ, chân thật trong sáng, cách nghĩ và hình ảnh đẹp của người dân miền núi, đậm đà bản sắc vùng cao.

1.2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác:

– Bài thơ được sáng tác năm 1980, khi đất nước hòa bình, thống nhất nhưng còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Từ thực tế, đã khơi gợi những cảm xúc để nhà thơ sáng tác bài thơ.

– Ông đã tâm sự: “Đó là thời điểm đất nước ta gặp vô vàn khó khăn… Bài thơ là lời tâm sự của tôi với đứa con gái đầu lòng. Tâm sự với con, còn là tâm sự với chính mình…..Chính vì thế, qua bài thơ ấy, tôi muốn nói rằng chúng ta phải vượt qua sự ngặt nghèo,đói khổ bằng văn hóa”.

– Từ những thực tế khó khăn đó, nhà thơ Y Phương đã viết bài thơ Nói với con để tự tâm sự, động viên mình, đồng thời nhắn nhủ con cháu mai sau.

b. Bố cục:

– Đoạn 1: Tôi lớn lên trong sự yêu thương chăm sóc của mẹ, trong cuộc sống lao động của quê hương

– Đoạn 2: Niềm tự hào về sức sống bền bỉ, mạnh mẽ của truyền thống cao đẹp của quê hương và ước mong con cháu nối tiếp truyền thống quý báu

Tóm tắt tác phẩm Nói với con:

Y Phương đã sử dụng cách diễn đạt của dân tộc, thiên về cách nói cụ thể, vừa sinh động, vừa gần gũi nhưng vẫn không kém phần thi vị về vẻ đẹp cuộc sống lao động của người dân miền núi. Bài thơ được làm theo thể thơ tự do nhịp nhanh, cảm xúc cụ thể, trong sáng, giọng thơ trìu mến, thiết tha. Ngôn ngữ thơ cụ thể, hàm súc, nhiều nghĩa, hình ảnh thơ độc đáo, sinh động, mang đậm bản sắc thơ miền núi là những nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.

c. Giá trị nội dung:

– Đoạn thơ thể hiện tình cảm gia đình đầm ấm, tiếng hát truyền thống và niềm tự hào, tự hào về quê hương, dân tộc. Đoạn thơ giúp ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của người dân miền núi, khơi gợi tình cảm về vẻ đẹp tài tình với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.

d. Giá trị nghệ thuật:

– Bài thơ được làm theo thể thơ tự do nhịp nhanh, cảm xúc cụ thể, rõ ràng, giọng thơ trìu mến, thiết tha. Ngôn ngữ thơ cụ thể, hàm súc, nhiều nghĩa, hình ảnh thơ đặc sắc, sinh động, đậm đà bản sắc thơ miền núi, đó là những nét đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.

2. Mượn lời người con, nhà thơ gợi nhớ lại cội nguồn nuôi dưỡng mỗi người, nhớ lại sức sống bền bỉ, mạnh mẽ của quê hương. Bố cục của bài thơ thể hiện ý tưởng đó như thế nào?

Trả lời:

Mượn lời người con, nhà thơ nhớ lại gốc rễ trưởng thành của mỗi người, nhớ lại sức sống bền bỉ, mãnh liệt của quê hương. Bài thơ được bố cục chia thành hai đoạn:

– Đoạn 1 (từ đầu đến câu “Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời): con lớn lên trong sự yêu thương, chăm sóc, đùm bọc của cha mẹ trong cuộc sống lao động tươi đẹp với quê hương.

– Đoạn 2 (phần còn lại): Tự hào về sức sống bền bỉ, mãnh liệt, với truyền thống cao quý của quê hương, mong các thế hệ sau kế thừa xứng đáng.

Đúng là bài thơ mở đầu bằng tình cảm gia đình, nhưng mở rộng ra là tình yêu quê hương đất nước từ những kỉ niệm nhỏ bé, thân thiết đến một đời người tươi đẹp. Đoạn thơ bộc lộ cảm xúc và chủ đề dẫn dắt trí tưởng tượng một cách tự nhiên có tầm nhìn bao quát mà vẫn sâu sắc, rõ nét.

3. Con lớn lên trong tình thương của mẹ, trong sự đùm bọc của quê hương. Tìm và phân tích những câu thơ nói lên điều đó.

Trả lời:

Đoạn đầu bài thơ nói về tình yêu thương của người mẹ và sự che chở của Tổ quốc đối với đứa con của mình.

– Bốn câu thơ đầu là hình ảnh rất cụ thể về không khí gia đình đầm ấm, yêu thương:

“Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười’’

– Các con đã lớn lên từng ngày trong tình yêu thương, trong sự kỳ vọng nâng cấp của cha mẹ. Mỗi bước đi là mỗi tiếng nói, tiếng cười được cha mẹ nâng niu, chăm sóc và vui vẻ đón nhận mỗi ngày.

– Không chỉ có tình yêu thương, đùm bọc của cha mẹ, con cái còn lớn lên trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên tươi đẹp, thoáng đãng của quê hương xứ sở mình:

“Người đồng mình yêu lắm con ơi!

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng…”

Những hình ảnh đẹp “Đan lờ cài hoa/ Vách nhà ken câu hát” gợi lên cuộc sống lao động tươi vui, cần cù của “người đồng mình”. Các động từ cài, ken, không chỉ miêu tả cụ thể mà còn thể hiện một cách sinh động tình cảm quyến luyến, sâu sắc. Với núi rừng quê hương bao đời nay nên thơ, trữ tình đã che chở, nuôi dưỡng con người cả về tinh thần lẫn lối sống: “Rừng hoa/ con đường”.

4. Người cha nói với con điều gì về những đức tính cao quý của người “đồng mình”, qua đó nhắc nhở con về hành trang của mình trên đường đời?

Trả lời:

Trong phần còn lại của bài thơ: thông qua việc ca ngợi những đức tính cao quý của “người đồng mình”, tác giả mong người con sẽ tiếp tục phát huy những truyền thống cao quý đó của quê hương.

– Đó là những đức tính cao quý nào?

“Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao do nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

Sống trong thung không chê thung nghèo đói.

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc”

– “Người đồng mình” đó! Những con người quanh năm vất vả mưu sinh, không ngại khó khăn, gian khổ, những con người ấy luôn gắn bó với mảnh đất quê hương còn nhiều gian khổ và nghèo khó.

– Qua những đức tính “người đồng mình” nói trên, tác giả mong muốn người con một lòng chung thủy với quê hương, sẵn sàng chấp nhận gian khổ, thử thách để vượt qua chúng bằng ý chí và niềm tin.

– “Người đồng mình” còn có những đức tính nào nữa?

“Người đồng mình thô sơ da thịt

Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

Còn quê hương thì làm phong tục

Con ơi tuy thô sơ da thịt

Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được nghe con”

– Tuy mộc mạc nhưng rất giàu tinh thần và niềm tin, những “người đồng mình” dù “thô sơ da thịt” nhưng nhất định không nhỏ bé về tâm hồn, luôn có tinh thần quyết tâm và ước mơ xây dựng quê hương. Chính họ đã làm nên truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp từ bao đời nay, họ đã xây dựng quê hương ngày càng tươi đẹp. Qua đức tính ấy của mỗi “người đồng mình”, người cha đã tự hào nói với đứa con trai của mình về truyền thống tốt đẹp của quê hương, giúp con tự tin bước đi trên con đường đời của mình.

5. Nhận xét cách thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của nhà thơ bằng hình ảnh:

Trả lời:

Cách thể hiện tình cảm, suy nghĩ bằng hình ảnh của nhà thơ thật đặc sắc, độc đáo. Những hình ảnh vừa cụ thể, vừa sơ sài, vừa mộc mạc, giản dị mà vẫn đậm chất thơ.