Trình tự thủ tục khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai

1. Thế nào là khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai?

Thừa kế là hoạt động pháp quen thuộc, gắn chặt với quyền và lợi ích của các cá nhân trong việc phân chia di sản thừa kế do người chết để lại. Hiểu một cách đơn giản, thừa kế là quyền được hưởng di sản thừa kế.

Thừa kế được áp dụng với tất cả các loại tài sản. Thông thường, khi nhắc đến di sản thừa kế (tài sản người chết để lại), người ta thường nhắc đến đất đai. Đất đai là bất động sản (một loại tài sản) thuộc sở hữu của toàn dân, nằm dưới sự quản lý của Nhà nước. Do là một loại tài sản, do đó, quyền sử dụng đất đai gắn liền với quyền lợi hợp pháp của các cá nhân. Chính vì vậy, xoay quanh vấn đề thừa kế về đất đai, có rất nhiều vấn đề xảy ra. Các vấn đề này chủ yếu liên quan đến tranh chấp về quyền lợi đất đai trong việc phân chia di sản thừa kế.

Hiện nay, vấn đề khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai đang diễn ra ngày càng phổ biến tại nước ta. Khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai được hiểu là việc các cá nhân làm thủ tục khởi kiện ra Tòa theo đúng quy định của pháp luật nhằm yêu cầu Tòa giải quyết các vướng mắc liên quan đến tranh chấp thừa kế về đất đai. Về cơ bản, các cá nhân tiến hành khởi kiện tranh chấp về thừa kế đất đai khi xét thấy việc phân chia di sản thừa kế liên quan đến miếng đất ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

Người dân thường khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai khi thuộc một trong các trường hợp cụ thể sau đây:

+ Trường hợp 1: Đất đai mà người chết để lại là đối tượng đang thuộc diện có tranh chấp với chủ thể khác. Lúc này, đất đai một mặt là di sản thừa kế mà người còn sống được hưởng; một mặt là đối tượng thuộc diện có tranh chấp với chủ thể khác. Lúc này, các cá nhân có thể hướng đến việc khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai.

+ Trường hợp 2: Tranh chấp thừa kế về đất đai liên quan đến việc phân chia di sản thừa kế giữa các thành viên thuộc diện được hưởng di sản thừa kế mà người chết để lại (thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật). Tức ở đây, tranh chấp được diễn ra giữa các cá nhân có sự ràng buộc với nhau trong quan hệ huyết thống, quan hệ pháp luật đối với người để lại di sản thừa kế.

Trên đây là hai trường hợp phổ biến nhất của thực trạng khởi kiện giải quyết tranh chấp thừa kế về đất đai. Khi thuộc một trong hai trường hợp nêu trên, công dân có thể hướng tới việc làm thủ tục khởi kiện tranh chấp về đất đai thừa kế nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Thực tế, pháp luật luôn tạo điều kiện hết mức trong việc giúp người dân bày tỏ ý chí, nguyện vọng (Nhà nước lắng nghe ý kiến của người dân). Vậy nên, khi có đầy đủ bằng chứng chứng minh quyền lợi hợp pháp của mình bị xâm phạm, các cá nhân sẽ có thể hướng đến việc khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai.

2. Mục đích khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai:

Khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai là hoạt động pháp lý, diễn ra khá phổ biến tại nước ta hiện nay. Khi có đầy đủ bằng chứng chứng minh quyền lợi hợp pháp của mình bị xâm phạm, các cá nhân có thể tiến hành khởi kiện.

Khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai, các cá nhân thường hướng tới các mục đích cụ thể sau đây:

+ Thứ nhất, và cũng là mục đích lớn nhất, cá nhân khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Thực tế, có rất nhiều trường hợp quyền lợi thừa kế về đất đai xảy ra sai phạm. Điều này tác động trực tiếp đến quyền lợi của chủ thể liên quan. Lúc này cá nhân phải dựa vào chứng cứ sẵn có, làm thủ tục khởi kiện ra Tòa. Có như vậy, quyền lợi của họ mới được đảm bảo.

+ Thứ hai, khởi kiện tranh chấp về đất đai cũng là một trong những cách thức để người dân thể hiện tiếng nói, ý chí của mình với cơ quan Nhà nước. Bởi lẽ, chỉ khi có thực tế quản lý pháp luật không xác đáng, mới xảy ra tình trạng tranh chấp về quyền lợi giữa các cá nhân. Khi khởi kiện, cơ quan Nhà nước sẽ nắm bắt được tình hình của người dân. Từ đó đưa ra phương hướng giải quyết phù hợp. Đồng thời, đây cũng là cơ sở nền tảng để cơ quan chức năng có thẩm quyền xem xét, đưa ra phương hướng xử lý, điều chỉnh pháp luật sao cho phù hợp hơn đối với việc giải quyết quan hệ thừa kế di sản.

Từ những phân tích ở trên, có thể thấy, khi khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai, các cá nhân thường hướng tới các mục đích là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình đối với tài sản thừa kế là đất đai. Đồng thời, thông qua mục đích này của các cá nhân, công tác quản lý trật tự an toàn xã hội của cơ quan Nhà nước cũng được đảm bảo. Từ đó, hướng tới việc bình ổn xã hội, bảo vệ một cách toàn diện quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Đồng thời, nó giúp cán bộ chức năng có sự can thiệp kịp thời, giải quyết tính đúng sai trong hoạt động thừa kế về đất đai. Mọi việc được giải quyết một cách bình ổn và trọn vẹn sẽ giúp công tác vận hành của bộ máy pháp lý trong cơ quan Nhà nước Việt Nam phát huy tính toàn diện, khách quan của nó.

3. Trình tự thủ tục khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai:

3.1. Hồ sơ khởi kiện giải quyết tranh chấp thừa kế về đất đai:

Để khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai, cá nhân cần chuẩn bị đầy đủ các chứng thư, tài liệu có liên quan như sau:

+ Giấy chứng tử của người để lại di sản thừa kế là đất đai.

+ Trong trường hợp người chết có để lại di chúc, thì phải có di chúc thể hiện ý chí, mong muốn của chủ thể này (Di chúc phải hợp pháp).

+ Các giấy tờ có thể chứng minh về quan hệ giữa người khởi kiện cùng với người để lại di sản: Giấy khai sinh; giấy xác nhận quan hệ huyết thống do cơ quan chức năng có thẩm quyền cấp duyệt.

+ Bản kê khai về đất đai: Diện tích đất; số giấy chứng; tài liệu chứng minh người để lại di sản là người sử dụng hợp pháp diện tích đất đó.

+ Trong trường hợp có chủ thể từ chối nhận di sản thừa kế, thì phải có các giấy tờ khác có liên quan đến di sản như tài liệu thể hiện việc từ chối nhận di sản thừa kế.

Trên đây là các chứng thư, tài liệu mà người dân cần đảm bảo để khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai. Các chứng thư, tài liệu này chính là căn cứ pháp lý để cơ quan Nhà nước dựa vào, đưa ra phương hướng giải quyết với yêu cầu khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai của người dân.

3.2. Trình tự khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai:

Việc khởi kiện tranh chấp thừa kế về đất đai phải tuân thủ theo các quy trình nhất định như sau:

– Bước 1: Chuẩn bị và nộp hồ sơ khởi kiện.

Người có yêu cầu khởi kiện giải quyết tranh chấp thừa kế về đất đai phải đảm bảo chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định của pháp luật. Sau khi chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, cá nhân sẽ nộp trực tiếp tại Tòa án nhân dân cấp quận (huyện) nơi có miếng đất.

– Bước 2: Nộp tạm ứng án phí, nhận thông báo thụ lý.

Khi hồ sơ khởi kiện tranh chấp thừa kế di sản đất đai đã được Tòa án tiếp nhận, người khởi kiện sẽ phải thực hiện nghĩa vụ nộp tạm ứng án phí. Sau khi nộp án phí, người khởi kiện phải nộp lại biên lai xác nhận đã nộp tiền tạm ứng án phí cho Tòa án. 

Sau khi xác minh được việc người có yêu cầu khởi kiện đã đảm bảo nghĩa vụ nộp án phí, Tòa án sẽ ra thông báo thụ lý vụ án tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất.

– Bước 3: Tham gia giải quyết tranh chấp thừa kế đất đai.

Sau khi xác định thụ lý giải quyết đơn khởi kiện giải quyết tranh chấp thừa kế về đất đai, Tòa án tham gia giải quyết tranh chấp thừa kế đất đai qua các hoạt động cụ thể sau đây:

+ Tòa án sẽ thực hiện lấy lời khai của các bên (nguyên đơn và bị đơn). Đồng thời, các cá nhân khác có liên quan cũng được Tòa án tiến hành lấy lời khai.

+ Tòa án sẽ tiến hành thu thập, xác minh các tài liệu cần thiết của vụ án; các tài liệu do nguyên đơn cung cấp.

+ Sau khi thực hiện các công việc nêu trên, Tòa án đã cơ bản nắm bắt được nội dung của vụ việc Lúc này. Tòa sẽ tiến hành hòa giải cho các bên. Trong trường hợp hòa giải thành, Tòa án sẽ lập biên bản hòa giải thành để các bên tuân theo. Nếu hòa giải không thành, Tòa án sẽ mở phiên Tòa xét xử.

– Bước 4: Mở phiên Tòa xét xử vụ án tranh chấp thừa kế đất đai.

Tại phiên Tòa xét xử, Tòa án sẽ đưa ra phương hướng giải quyết, xét xử vụ án tranh chấp thừa kế về đất đai. Phiên Tòa này cũng đưa ra kết luận giải quyết vụ việc.

Văn bản pháp luật sử dụng trong bài viết: Bộ luật dân sự 2015, Luật Đất đai năm 2013