Soạn bài Nguyễn Trãi nhà ngoại giao, nhà hiền triết, nhà thơ

1. Trả lời câu hỏi:

Câu 1: Theo em những câu nào trong bài thể hiện tập trung vào chủ đề của văn bản và quan điểm của tác giả? 

Phương pháp giải:

Đọc toàn bộ văn bản. 

Lời giải chi tiết:

Tôi nghĩ chủ đề của văn bản này và góc nhìn của tác giả được thể hiện tập trung ở câu “Có nên phân biệt tách bạch ở ông nhà ngoại giao, nhà hiền triết và nhà thơ không?”

Câu 2: Chỉ ra mạch lập luận của văn bản (có thể sử dụng sơ đồ).

Phương pháp giải:

– Đọc toàn bộ văn bản. 

– Làm nổi bật những luận điểm quan trọng. 

Lời giải chi tiết:

Mạch lập luận của văn bản:

– Giới thiệu khái quát về Nguyễn Trãi và khẳng định giá trị tư tưởng của ông.

– Qua phân tích cuộc đời và sự nghiệp của ông, chúng tôi khẳng định Nguyễn Trãi là một nhà ngoại giao, nhà hiền triết và nhà thơ.

+ Tư tưởng nhân nghĩa bắt nguồn từ thuở thiếu thời của Nguyễn Trãi và sự thể hiện tư tưởng nhân nghĩa ấy trong các tác phẩm của ông.

+ Giá trị các tác phẩm của Nguyễn Trãi như Bình Ngô Đại Cao, Quân Trung Từ Mệnh Tập, Dư Địa Chí.

+ Thế giới ẩn giấu trong thơ Nguyễn Trãi qua Quốc Âm Thi Thập và cảnh cuối đời của ông.

Câu 3: Chỉ ra các yếu tố biểu cảm của văn bản.

Phương pháp giải:

– Hãy đọc kỹ văn bản.

– Chú ý đến yếu tố biểu cảm trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

Các yếu tố biểu cảm trong văn bản được thể hiện ở các câu sau:

“Sáu trăm năm sau, nỗi thao thức canh cánh của nhà hành động và nhà thơ Nguyễn Trãi vẫn là nỗi thao thức canh cánh bên lòng của tất cả những người yêu công lý và nhân đạo trên đời này.”

Câu 4: Xác định ý nghĩa của văn bản trên.

Phương pháp giải:

Đọc toàn bộ văn bản.

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa của văn bản: Khẳng định giá trị, tầm vóc của Nguyễn Trãi trong tác phẩm của ông.

Câu 5: Tìm một số từ ngữ hoặc Câu văn trong văn bản, đặc biệt ở đoạn cuối, thể hiện tình cảm của tác giả đối với Nguyễn Trãi.

Phương pháp giải:

– Hãy đọc kỹ văn bản. 

– Chú ý đoạn cuối

– Tô đậm những từ, câu thể hiện tình cảm của tác giả đối với Nguyễn Trãi.

Lời giải chi tiết:

– “Con thuyền ‘ưu ái cũ’ ấy, một sáng sớm, đã tan vỡ ở Lệ Chi Viên, gần Côn Sơn. Là nạn nhân của những mưu đồ đen tối, Nguyễn Trãi bị hành hình cùng với hầu hết gia tộc.”

– “Sáu trăm năm sau, nỗi thao thức canh cánh của nhà hành động, nhà thơ Nguyễn Trãi vẫn là nỗi thao thức canh cánh bên lòng của tất cả những người yêu công lý và nhân đạo trên đời này.”

2. Tìm hiểu thêm về Nguyễn Trãi:

2.1. Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi:

Nguyễn Trãi là một nhà chính trị, nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam. Ông sinh năm 1380 ở làng Chi Ngại, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương, nhưng lớn lên ở làng Nhị Khê, Thường Tín, Hà Nội. Cha ông là Nguyễn Phi Khanh, một tiến sĩ cuối đời Trần, mẹ ông là Trần Thị Thái, con gái của quan tư đồ Trần Nguyên Đán.  

Năm 1400, Nguyễn Trãi thi đỗ Thái học sinh và làm quan dưới triều Hồ. Năm 1407, khi nhà Minh xâm lược Đại Ngu, cha ông bị bắt giải về Trung Quốc. Nguyễn Trãi tìm vào Lam Sơn theo giúp Lê Lợi khởi nghĩa chống Minh. Ông là một trong những mưu sĩ xuất sắc của nghĩa quân Lam Sơn, tham gia xây dựng chiến lược và soạn thảo các văn kiện ngoại giao.  

Năm 1428, khi Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, Nguyễn Trãi được phong làm Triều liệt đại phu, Nhập nội hành khiển và Thừa chỉ. Ông cũng viết Bình Ngô đại cáo để tuyên bố độc lập của Đại Việt trước nhà Minh. Nguyễn Trãi tiếp tục phục vụ dưới triều đại vua Lê Thái Tổ và Lê Thái Tông với các chức vụ Nhập nội hành khiển, Thừa chỉ, Triều liệt đại phu, Lại bộ Thượng thư kiêm hành Khu mật viện sự. Năm 1437, ông xin về ở ẩn tại Côn Sơn. Đến năm 1440, vua Lê Thái Tông mời ông ra giúp nước. Năm 1442, Nguyễn Trãi bị bọn gian thần vu cho tội giết vua và phải chịu thảm án “tru di tam tộc”. Năm 1464, vua Lê Thánh Tông mới minh oan cho Nguyễn Trãi. Năm 1980, Nguyễn Trãi được tổ chức UNESCO vinh danh là “Danh nhân văn hóa thế giới”.  

2.2. Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Trãi:

Nguyễn Trãi là một nhà văn hóa lớn của Việt Nam, nhà tư tưởng, nhà quân sự và nhà thơ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Ông đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị cao trong lịch sử văn học và tư tưởng Việt Nam. Ông có đóng góp to lớn vào sự phát triển của văn học và tư tưởng Việt Nam. Thơ văn của ông phong phú và đa dạng về đề tài, cảm hứng; giàu giá trị tư tưởng và đậm tính trữ tình. Nổi bật trong các tác phẩm của ông là tư tưởng nhân nghĩa, tình yêu thiên nhiên và những ưu tư về thế sự.  

Thơ văn của Nguyễn Trãi kết tinh nhiều thành tựu nghệ thuật đặc sắc; góp phần quan trọng vào sự phát triển, hoàn thiện một số thể loại văn học trung đại Việt Nam: văn chính luận, thơ chữ Hán và thơ chữ Nôm. Văn chính luận của ông luôn đạt đến trình độ mẫu mực; thơ chữ Hán của ông hầu hết được sáng tác bằng các thể thơ Đường luật, đạt tới sự nhuần nhuyễn, điêu luyện; thơ chữ Nôm của ông được đánh giá là đỉnh cao của dòng thơ quốc âm thời trung đại.  

Các tác phẩm chính của Nguyễn Trãi gồm có: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Quốc âm thi tập, Dư địa chí, Ức Trai thi tập, Phối ngẫu… Năm 1980, Nguyễn Trãi được tổ chức UNESCO vinh danh là “Danh nhân văn hóa thế giới”.

Một số tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Trãi là:

– Bình Ngô đại cáo: là một bản chiếu do Nguyễn Trãi soạn thảo vào năm 1428, sau khi Lê Lợi đánh tan quân Minh xâm lược. Bản chiếu nêu cao ý chí đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam, bày tỏ niềm tự hào về truyền thống văn hiến và khẳng định chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam. Bản chiếu còn là một kiệt tác văn học, sử dụng ngôn ngữ giàu sức hùng biện và có tính nghệ thuật cao .

– Quốc âm thi tập: là một tập thơ chữ Nôm do Nguyễn Trãi sáng tác trong suốt cuộc đời của ông. Tập thơ gồm 254 bài thơ, phản ánh những suy nghĩ, cảm xúc, quan điểm và hoạt động của Nguyễn Trãi trong các lĩnh vực chính trị, quân sự, văn hóa, triết học và đời sống. Tập thơ là một bức tranh sinh động về đất nước, con người và thiên nhiên Việt Nam trong thời kỳ kháng Minh và xây dựng nước Lê.

– Ức Trai thi tập: là một tập thơ chữ Hán do Nguyễn Trãi sáng tác trong suốt cuộc đời của ông. Tập thơ gồm 254 bài thơ, phản ánh những suy nghĩ, cảm xúc, quan điểm và hoạt động của Nguyễn Trãi trong các lĩnh vực chính trị, quân sự, văn hóa, triết học và đời sống. Tập thơ là một bức tranh sinh động về đất nước, con người và thiên nhiên Việt Nam trong thời kỳ kháng Minh và xây dựng nước Lê.

– Côn Sơn ca: là một bài thơ chữ Hán do Nguyễn Trãi sáng tác vào năm 1439, khi ông ở ẩn tại Côn Sơn. Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên của Côn Sơn, biểu hiện tâm trạng thanh tịnh và tự do của Nguyễn Trãi khi sống gần gũi với thiên nhiên. Bài thơ là một minh chứng cho sự thành thạo của Nguyễn Trãi trong việc sử dụng các phép tu từ và biện pháp nghệ thuật.

2.3. Vụ án vườn vải Lệ Chi Viên:

Vụ án Lệ Chi viên là một trong những vụ án oan nghiệt nhất trong lịch sử Việt Nam, khiến Đại công thần Nguyễn Trãi và vợ là Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ bị triều đình Lê Sơ kết tội giết vua Lê Thái Tông. Vụ án xảy ra vào năm 1442, khi vua Lê Thái Tông đi tuần ở miền Đông, dừng chân ở Lệ Chi viên, một vườn vải thuộc huyện Gia Định (nay thuộc tỉnh Bắc Ninh). Đêm đó, vua bị sốt rét và qua đời. Nguyễn Thị Lộ, người thiếp của Nguyễn Trãi mà vua yêu quý, vào hầu bên cạnh vua suốt đêm. Triều đình cho rằng Nguyễn Thị Lộ đã dùng thuốc độc giết vua để trả thù cho chồng. Nguyễn Trãi cùng 3 họ nhà ông bị bắt và xử tử, tổng cộng gần 400 người bỏ mạng. Nguyễn Thị Lộ bị nhốt vào rọ và dìm chết ở sông Hồng. Đến năm 1464, thời vua Lê Thánh Tông, Nguyễn Trãi được minh oan, con trai duy nhất của ông là Nguyễn Anh Vũ được phong làm quan huyện, bản thân ông được truy tặng tước hiệu.

3. Đặc điểm thơ văn của Nguyễn Trãi:

Đặc điểm thơ văn của Nguyễn Trãi có thể được tóm tắt như sau:

– Thơ văn Nguyễn Trãi phong phú, đa dạng về đề tài, cảm hứng; giàu giá trị tư tưởng và đậm tính trữ tình. Nổi bật trong các tác phẩm của ông là tư tưởng nhân nghĩa, tình yêu thiên nhiên và những ưu tư về thế sự.

– Thơ văn chính luận Nguyễn Trãi có tính chiến đấu xuất phát từ ý thức tự giác của người dùng văn chương phục vụ cho những mục đích chính trị xã hội. Ông phản ánh một tinh thần dân tộc đã trưởng thành và có ý thức dùng văn chương là vũ khí chiến đấu có hiệu quả nhất cho cuộc đấu tranh giành lại độc lập dân tộc.

– Thơ trữ tình Nguyễn Trãi chân thực, giản dị, mang hơi thở cuộc sống và rất gần gũi với thực tế. Qua đó khắc họa được hình tượng người anh hùng vĩ đại, yêu nước thương dân. Suốt cả cuộc đời Nguyễn Trãi đã luôn cống hiến cho sự phát triển của văn học và chính trị của dân tộc.