Tác phẩm Hương sơn phong cảnh của tác giả Chu Mạnh Trinh đã thể hiện tình yêu quê hương, đất nước hòa quyện với tâm linh, hướng con người tới niềm tự hào về đất nước. Dưới đây là hướng dẫn Soạn bài Hương Sơn phong cảnh - Ngữ văn 10 trang 65.
Mục lục bài viết
1. Trước khi đọc bài Hương Sơn phong cảnh:
Câu hỏi: Giới thiệu những cảnh đẹp ở quê hương hoặc đất nước mà bạn đã đến thăm hoặc được biết qua sách vở và chia sẻ ấn tượng, cảm nhận của bạn.
Phương pháp giải:
– Chia sẻ ấn tượng, cảm nhận của em về những cảnh đẹp của quê hương, đất nước mà em đã được ghé thăm hoặc biết đến qua sách vở.
– Nên đưa thêm hình ảnh minh họa để tăng thêm phần giới thiệu.
Lời giải chi tiết:
Chùa là địa điểm linh thiêng kết hợp giữa vẻ đẹp cổ kính và hiện đại. Ngôi chùa tôi sẽ giới thiệu hôm nay là chùa Hương.
Chùa Hương tọa lạc tại huyện Mỹ Đức, Hà Tây (nay là Hà Nội). Vẻ đẹp của chùa Hương có thể nói là sản phẩm của bàn tay khéo léo, thành quả của con người và sự ban tặng của Mẹ Thiên nhiên. Các tòa tháp được xây dựng nằm rải rác trên sườn núi nằm dọc theo những núi đá vôi, bên dưới là những hàng cây xanh thẳm cao chót vót. Tiếng chim hót líu lo và tiếng suối róc rách khi gần khi xa. Những hình ảnh và âm thanh ấy kết hợp và hòa quyện với nhau tạo nên một không gian tuyệt vời. Nhìn từ bên ngoài, cửa hang trông giống như miệng của một con rồng khổng lồ đang đâm sâu vào núi. Ánh đèn nến lấp lánh, lung linh tạo nên bầu không khí huyền ảo, các nhũ đá và cột trụ có hình dạng khác nhau tỏa sáng bảy sắc cầu vồng. Chẳng trách nơi đây được mệnh danh là “Nam Thiên đệ nhất động”.
Đến chùa Hương, bạn không chỉ cảm nhận được sự linh thiêng, huyền bí mà còn được tận hưởng sự giao hòa hoàn hảo của thiên nhiên, đất trời.
2. Sau khi đọc bài Hương Sơn phong cảnh:
Câu 1 (trang 66, SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Chú ý những từ ngữ thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình khi đến Hương Sơn.
Phương pháp giải:
– Đọc kỹ 4 câu thơ đầu tiên.
– Chú ý những từ ngữ thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình.
Lời giải chi tiết:
Từ ngữ thể hiện cảm xúc của chủ đề trữ tình: đệ nhất động, ao ước.
Câu 2 (trang 66, SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Em hình dung thế nào về phong cảnh Hương Sơn trong đoạn thơ này?
Phương pháp giải:
– Đọc kỹ các câu thơ 10-14.
– Nêu hình dung của bản thân.
Lời giải chi tiết:
Hình dung của bản thân về phong cảnh Hương Sơn qua đoạn thơ. Ở Hương Sơn có nhiều hang động khác nhau và mỗi hang đều có vẻ đẹp riêng. Phong cảnh ở đây thật đẹp, thơ mộng, trữ tình và đầy màu sắc. (Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt, hang lồng bóng nguyệt, lối uốn thang mây).
Câu 3 (trang 66, SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Chú ý số tiếng trong mỗi dòng, vần điệu, ngắt nghỉ và kết thúc bài thơ như thế nào.
Phương pháp giải:
– Đọc kỹ câu thơ 15-19.
– Hãy lưu ý một số yếu tố được đề cập trong đề bài.
Lời giải chi tiết:
– Số tiếng trong mỗi dòng không giống nhau: câu 15 (7 tiếng), câu 16 (8 tiếng), câu 17 (7 tiếng), câu 18 (8 tiếng), câu 19 (6 tiếng), v.v. có sự xen kẽ ở câu thơ thứ 15-18.
– Cách gieo vần không xác định và tự do, gieo vần theo âm “ay” ở “đây” và “tay”.
– Cách ngắt nhịp tự do.
– Phần kết của bài thơ dựa trên cấu trúc “càng…càng”, chủ đề trữ tình muốn bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình đối với phong cảnh Hương Sơn.
3. Sau khi đọc bài Hương Sơn phong cảnh:
Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 1, trang 67)
Đề bài: Xác định cấu trúc bài thơ.
Giải pháp:
– Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.
Lời giải chi tiết:
– Phần 1 (4 dòng thơ đầu): Sự bất ngờ khi chủ đề trữ tình lần đầu tiên đi vào Hương Sơn.
– Phần 2 (14 dòng thơ tiếp): Vẻ đẹp danh lam thắng cảnh Hương Sơn dưới góc nhìn vật của nhân vật trữ tình.
– Phần 3 (phần còn lại): Cảm xúc của nhân vật trữ tình sau khi tham quan cảnh đẹp hương Sơn.
Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 1, trang 67)
Đề bài: Tóm tắt vẻ đẹp phong cảnh Hương sơn được miêu tả trong bài thơ bằng một vài từ.
Giải pháp:
– Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.
– Hãy chú ý một vài từ miêu tả vẻ đẹp của phong cảnh Hương sơn.
Lời giải chi tiết:
Vài từ ngữ tóm tắt vẻ đẹp phong cảnh của Hương sơn được miêu tả qua những cụm từ: long lanh, họa hình, đệ nhất động, lối uống thang mây, thăm thẳm.
Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 1, trang 67)
Đề bài: Ai là chủ thể của ca từ bài thơ, là chủ thể ẩn, chủ thể xuất hiện trực tiếp bằng đại từ nhân xưng, hay chủ thể tượng trưng cho một nhân vật trong bài thơ?
Giải pháp:
– Đọc kỹ toàn bộ bài thơ để xác định chủ thể của tác phẩm.
Lời giải chi tiết:
Chủ đề trữ tình của bài thơ là tác giả, là chủ đề tiềm ẩn.
Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Văn lớp 10 tập 1, trang 67)
Đề bài: Phân tích diễn biến tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình trong lời bài thơ.
Giải pháp:
– Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.
– Chú ý những chi tiết bộc lộ tâm trạng của nhân vật trữ tình.
Lời giải chi tiết:
– Bốn câu thơ đầu:
+ Chủ thể trữ tình dấn thân vào phong cảnh Hương Sơn, nơi mà ông đã ngưỡng mộ từ lâu, nơi được mệnh danh là ‘Đệ nhất động’ (Thú Hương sơn đã ao ước bấy lâu nay. ‘Đệ nhất động’ hỏi nơi đây có phải)
– 14 câu tiếp theo:
+ Nhân vật trữ tình cảm nhận khung cảnh một cách chân thực nhất.
+ Chủ thể trữ tình liệt kê và mô tả chi tiết những cảnh đẹp của Hương sơn và so sánh với những hình ảnh đẹp (lối uốn thang mây, long lanh như gấm dệt)
→ Quan sát kỹ từng chi tiết, mỗi đường nét của vẻ đẹp phong cảnh Hương sơn.
– 5 câu cuối:
+ ‘Chừng giang sơn còn đợi ai đây’: ‘giang sơn’ là một nước. Nhân vật trữ tình này không chỉ nói về vẻ đẹp của Hương sơn mà còn muốn bày tỏ tình yêu thầm kín của ông đối với đất nước này.
+ Chủ đề trữ tình thể hiện trực tiếp vẻ đẹp, sự phóng khoáng, tình yêu lãng mạn Hương sơn qua câu thơ cuối. ‘càng trông phong cảnh càng yêu’
Câu hỏi 5 (Sách giáo khoa Văn 10 tập 1, trang 67)
Đề bài: Nêu nội dung chính của bài thơ. Hãy phân tích mức độ hiệu quả của việc xây dựng hình ảnh cũng như sử dụng từ ngữ và các biện pháp nghệ thuật để thể hiện nguồn cảm hứng này.
Giải pháp:
– Cảm hứng chính của bài thơ: tình yêu thiên nhiên, niềm đam mê cảnh đẹp, tình yêu mảnh đất.
+ Tác giả sử dụng từ ngữ có giá trị hình ảnh cao (‘lối uốn thang mây’, ‘lung linh’, ‘thăm thẳm’).
+ Dùng so sánh tu từ (‘đá ngũ sắc lấp lánh như gấm dệt’).
+ Dùng theo thứ tự ba cặp từ láy (‘non non’, ‘nước nước’, ‘mây mây’).
+ Dùng dòng thơ thể hiện trực tiếp tâm trạng của nhân vật trữ tình (‘càng trông phong cảnh càng yêu’)
→ Tất cả đều góp phần khắc họa cụ thể và rõ nét vẻ đẹp của Hương sơn và cảnh vật hiện ra trước mắt người đọc. Từ đó giúp thể hiện cảm hứng chính của bài thơ và cảm xúc của chủ đề lời bài thơ khi đến đây.
Câu hỏi 6 (Sách giáo khoa Văn 10 tập 1, trang 67)
Đề bài: Nhận xét về vai trò của vần, nhịp trong thơ.
Giải pháp:
– Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.
– Chú ý đến vần điệu, nhịp điệu của từng đoạn thơ.
Lời giải chi tiết:
Nếu đọc hết bài thơ, bạn sẽ nhận thấy vần điệu, nhịp điệu trong bài thơ rất tự do, không tuân theo một quy luật cụ thể nào. Chính sự tự do về nhịp điệu và vần điệu đã làm cho bài thơ trở nên sáng tạo hơn và giúp thể hiện trực tiếp những tâm tình nồng nàn của chủ thể trữ tình đối với vẻ đẹp phong cảnh của Hương sơn nói riêng và của cả nước ta nói chung.
Câu 7 (trang 67, SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Hãy cho chúng tôi biết ấn tượng, cảm nhận của bạn về một cảnh đẹp khác trên đất nước ta mà bạn có dịp đến tìm hiểu qua sách báo hoặc đến thăm.
Phương pháp giải:
– Tìm những danh lam thắng cảnh khác (ngoài Hương Sơn) mà bạn đã từng tham quan hoặc tìm hiểu.
– Chia sẻ cảm xúc của bạn
– Có kèm hình ảnh minh họa để khiến ấn tượng hơn nữa.
Lời giải chi tiết:
Khi nói về vẻ đẹp của Việt Nam, không thể bỏ qua cái tên Vịnh Hạ Long. Những ngọn núi đá với nhiều kích cỡ và hình dạng khác nhau nằm trên một vùng nước tĩnh lặng rộng lớn. Khung cảnh kỳ lạ này dường như được tạo ra bởi cây bút thần của một họa sĩ thiên tài. Vịnh càng sâu càng phong phú, đa dạng, tạo nên màu sắc nghệ sĩ vĩ đại và thiên nhiên càng hùng vĩ. Trong núi đá có rất nhiều hang động lớn nhỏ. Nếu bạn đi thuyền vào hang, bạn sẽ thấy mình đang ở một thế giới huyền bí. Có một vòm đá cao rũ xuống những dãy thạch nhũ có nhiều sắc thái khác nhau. Đẹp nhất có lẽ là hang “Đầu Gỗ”. Đây là một cung điện có nhiều phòng và nhiều tầng quanh co. Chỉ cần một giọt nước nhẹ nhàng rơi xuống từ thạch nhũ cũng có thể phá vỡ sự im lặng và tạo nên âm thanh thú vị, giống như một giai điệu nhạc nhẹ nhàng. Hạ Long ngày càng phát triển hơn để thu hút khách du lịch. Bạn suy nghĩ gì về Vịnh Hạ Long, cùng chia sẻ cho mình biết nhé!
4. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật bài Hương Sơn phong cảnh:
4.1. Giá trị nội dung:
– Tác phẩm thể hiện vẻ đẹp của Hương Sơn, với phong thái thơ mộng, hiền lành, điềm đạm.
– Biểu thị tâm trạng, cảm xúc của chủ thể trữ tình.
– Ngạc nhiên, thích thú và hài lòng khi bước vào thắng cảnh Hương sơn và thể hiện lòng yêu nước, tình yêu thiên nhiên
– Mong muốn rút lui và tránh xa thế giới để tìm thấy sự bình yên và thoải mái
4.2. Giá trị nghệ thuật:
– Ngôn ngữ kết hợp sử dụng từ tiếng Hán Việt với từ thuần Việt
– Sử dụng các câu hỏi đảo ngữ và tu từ
– Cảnh quan trong văn bản được miêu tả và quan sát tỉ mỉ.
– Hệ thống vần và lời của bài thơ kết hợp với nhau tạo nên nhịp điệu và âm thanh chậm rãi, giống bài hát.
