Văn bản 'Cõi Lá' nói về vẻ đẹp đặc trưng của thiên nhiên Hà Nội khi thời tiết giao mùa. Tác giả khắc họa vẻ đẹp của mùa xuân nơi mảnh đất Thủ đô, thật thơ mộng, thật dịu dàng, khiến cho bao trái tim bạn đọc phải xao xuyến về Hà Nội. Sau đây là Soạn bài Cõi lá - SGK Ngữ văn 11 tập 1 Chân trời sáng tạo.
Mục lục bài viết
1. Trước khi đọc văn bản:
Câu hỏi (Sách giáo khoa Văn lớp 11, tập 1, trang 17):
Xuân, hạ, thu, đông, thiên nhiên mỗi mùa mang đến những khung cảnh độc đáo. Khi thời tiết thay đổi, những dấu hiệu thay đổi của thiên nhiên để lại ấn tượng trong bạn.
Giải pháp:
Dựa trên những bài báo, phim tài liệu, kiến thức bạn đã học hoặc đã xem, hãy chia sẻ những gì bạn biết và nêu ra những điều bạn thấy thú vị nhất về những dấu hiệu chuyển mùa trong cuộc sống.
Lời giải chi tiết:
– Việc chuyển từ hạ sang thu luôn có ý nghĩa đặc biệt đối với tôi. Những làn gió nhẹ dần nhường chỗ cho cái nóng mùa hè. Trên bầu trời, mây mù dần dần biến mất. Sau kỳ nghỉ hè dài, học sinh lại hối hả quay trở lại với việc học. Mùa hè sắp kết thúc và mùa thu sắp đến gần. Tôi không thể không mong chờ khoảnh khắc giao mùa.
– Sự chuyển mùa từ thu sang đông bao giờ cũng thú vị. Sự thay đổi theo mùa này càng trở nên rõ rệt hơn mỗi năm từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10. Trời không se lạnh như mùa thu mà càng ngày càng lạnh hơn. Gió đang thổi rất nhẹ trên đường phố lúc này. Trên cành cao, những chiếc lá vàng tung bay trong gió như muốn quay về Đất Mẹ. Trời tối sớm hơn thường lệ nên ai cũng muốn làm xong việc và về nhà sớm. Mùa thu đã kết thúc và mùa đông đã đến, sự chuyển mùa khiến con người ta trở nên thật xúc động.
2. Trong khi đọc văn bản:
Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11, tập 1, trang 17):
Bạn hiểu từ ‘òa thức’ như thế nào?
Giải pháp:
Xem lại đoạn đầu tiên và suy ra ý nghĩa của đối tượng đang được phân tích.
Lời giải chi tiết:
‘Òa thức’ là động từ khéo léo được tác giả sử dụng để gợi lên cảnh con người và thiên nhiên thức dậy sau ngày đông lạnh giá và đón một mùa xuân vui tươi, ấm áp.
Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Văn lớp 11 tập 1 trang 18):
Tác phẩm ‘Cõi lá’ làm nổi bật cảnh quan Hà Nội?
Giải pháp:
Đọc lại đoạn văn, nhìn vào các chi tiết liên quan và tưởng tượng phong cảnh Hà Nội.
Lời giải chi tiết:
Phong cách nghệ thuật tài hoa, độc đáo cùng những màu sắc khác lạ miêu tả cuộc sống đời thường của người dân thủ đô là một trong những đặc điểm nổi bật nhất trong hầu hết các tác phẩm của họa sĩ Đỗ Phấn. Tác giả nhẹ nhàng thì thầm câu chuyện nhỏ về phong cảnh, con người, văn hóa Hà Nội qua từng trang giấy. Anh luôn bày tỏ tình yêu, nỗi nhớ nhung vẻ đẹp Hà Nội ngày xưa.
3. Sau khi đọc văn bản:
Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Văn lớp 11 tập 1 trang 18):
Xác định bố cục của văn bản và nêu những đặc điểm của thể loại mà bố cục này thể hiện.
Giải pháp:
Đọc lại văn bản và tìm kiếm các đặc điểm cấu trúc và thể loại.
Lời giải chi tiết:
– Bố cục văn bản: Mỗi đoạn văn thể hiện một câu chuyện hoặc đoạn văn khác nhau xoay quanh cây cối và con người Hà Nội.
+ Đoạn 1: Thời điểm hiện rõ dấu hiệu chuyển mùa từ xuân sang hạ ở Hà Nội.
+ Đoạn 2: Hình ảnh con người, cây cối, bầu trời, đất ở Hà Nội
+ Đoạn 3: Đặc điểm cây, lá ở Hà Nội
+ Đoạn 4: Câu chuyện lá bàng đỏ và em gái.
+ Đoạn 5: Hình ảnh cây, lá thay đổi mỗi khi trời mưa, bão.
+ Đoạn 6: Suy nghĩ, trăn trở của tác giả về vẻ đẹp Hà Nội
– Cách bố trí văn bản thể hiện tác phẩm này thuộc thể loại tản văn.
+ Tính chất trữ tình của tản văn, tùy bút là yếu tố nảy sinh từ cảm xúc, suy nghĩ, vẻ đẹp của thiên nhiên, sáng tạo và tạo nên những rung động thẩm mỹ trong lòng người đọc.
+ Trong thể loại tản văn, tùy bút, cái tôi là yếu tố thể hiện tình cảm, suy nghĩ của chính tác giả thông qua văn bản. Cái tôi này thường có thể được nhận biết bằng đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất.
+ Ngôn ngữ tản văn, tùy bút thường tinh tế, sinh động, chân thực với cuộc sống, giàu hình ảnh, thơ ca.
Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Văn lớp 11 tập 1 trang 18):
Bạn hiểu tác phẩm ‘Cõi lá’ như thế nào? Tác giả đã khám phá được điều gì về mối quan hệ giữa cây, lá và con người qua văn bản ‘Cõi lá’ này?
Giải pháp:
Đọc lại đoạn văn này và tìm ra giá trị của mối quan hệ giữa ba đối tượng (cây, lá và người trong đoạn văn trên) mà em cần phân tích.
Lời giải chi tiết:
Trong khí hậu mát mẻ này, “những chiếc lá non đung đưa trong gió, tưởng chừng như tiếng chuông chùa thần bí đang vang vọng từ một thế giới cao quý và tĩnh lặng. Sau giờ học, lũ trẻ ca hát dưới tán cây như những thiên thần từ trên trời xuống”. Người Hà Nội chẳng còn gì để làm ngoài việc chạy xe qua những con phố chật hẹp đông đúc này và đi bộ ngẫu nhiên chỉ để thoáng thấy màu lá ngọt ngào của tháng Giêng. Không khí trong lành, khung cảnh tươi vui, con người vui tươi, Hà Nội! ai đã đi xa đều muốn quay lại. Vào thời điểm thời tiết tuyệt vời này, tác giả nhớ đến người em xa của mình. “Em gái tôi đã sống ở nước ngoài khoảng 20 năm.” Mỗi lần gọi điện, em đều hỏi tôi vào thời điểm này trong năm có lá nào trên đường không. Hồ Hoàn Kiếm? Lạ thật! Những câu hỏi tương tự được đặt ra mỗi mùa. Không chỉ cảnh quan, con người mà cả những cây cổ thụ đã đứng ở đây hàng ngàn năm và trải qua nhiều biến đổi cũng nhắc nhở mọi người về điều này. Họ luôn ở đó khi mùa đến và lá thay đổi. Những khoảnh khắc này tuy giản dị nhưng lại gợi nhớ biết bao người Hà Nội xa quê hương. Tôi thực sự thèm cái cảm giác nhìn thấy sự thay đổi trong từng chiếc lá trên cây, từng hàng cây. Đó chỉ là một mong muốn nhỏ nhưng không ai biết khi nào nó sẽ thành hiện thực. Có người cho rằng cây cổ thụ Hà Nội không được nhiều người ưa chuộng.
Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Văn lớp 11 tập 1 trang 18):
Phân tích một số đoạn văn kết hợp các câu chuyện và bài thơ/diễn ngôn, hoặc mô tả thiên nhiên và mô tả nhân vật, đồng thời giải thích tác dụng của sự kết hợp này trong văn bản.
Giải pháp:
Đọc lại văn bản để tìm sự kết hợp giữa các câu chuyện và bài thơ/lý lẽ hoặc mô tả về thiên nhiên hoặc con người và trích xuất những hình ảnh cần phân tích trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
Cảnh mùa xuân xuất hiện ở đầu tác phẩm, nhưng hình như mùa xuân năm nay trôi chậm hơn một chút?: ”Xuân về muộn thật tiếc” Khi nắng nóng chiếu lên nụ non báo hiệu sự xuất hiện của mùa hè. “Mùa xuân đến khi những tia nắng chiếu lên những mầm non non nớt. Tâm trí ai cũng rộn ràng, “bị đánh thức bởi tiếng lá xào xạc”. ‘Òa thức’ là động từ khéo léo được tác giả sử dụng để gợi lên cảnh con người và thiên nhiên thức dậy sau ngày đông lạnh giá và đón một mùa xuân vui tươi, ấm áp. Sự kết hợp giữa kể chuyện và trữ tình đã tạo nên vẻ đẹp trầm tư của Hà Nội.
Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11, tập 1, trang 18):
Xác định chủ đề và đánh giá ý nghĩa của thông điệp văn bản.
Giải pháp:
Đọc lại tác phẩm để tìm chủ đề và ghi lại ý nghĩa của thông điệp trong phẩm tác phẩm trên.
Lời giải chi tiết:
– Đề tài: Tình yêu của tác giả đối với cố đô Hà Nội.
– Ý nghĩa tin nhắn thông điệp: Đỗ phấn – Người con trai yêu đất nước Hà Nội sâu sắc. Với bao yêu thương, trìu mến, anh đã lưu giữ và viết lên từng trang. Tác phẩm ‘Cõi lá’ thể hiện rõ ràng tình cảm của tác giả đối với Hà Nội, đồng thời mang đến cho người đọc nhiều cảm xúc, hứng thú về đất nước mà họ yêu mến và nhớ nhung.
Câu hỏi 5 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11, tập 1, trang 18):
Chỉ ra một số biểu hiện nét đẹp văn hóa được thể hiện trong văn bản.
Giải pháp:
Đọc lại tác phẩm này và tìm những biểu hiện về nét đẹp văn hóa mà em cần phân tích.
Lời giải chi tiết:
Tài năng khắc họa cuộc sống đời thường của người dân Thủ đô, kỹ thuật nghệ thuật độc đáo và màu sắc khác lạ là một trong những nét đặc sắc nhất trong hầu hết các tác phẩm của họa sĩ Đỗ Phấn. Đỗ Phấn nhẹ nhàng thì thầm câu chuyện nhỏ về phong cảnh, con người, văn hóa Hà Nội qua từng trang giấy. Những chi tiết nhỏ, cũ, tầm thường này tưởng chừng như vô nghĩa nhưng trên thực tế, tất cả mọi thứ từ vòi nước công cộng đến khu giặt, phơi quần áo, đèn đường, nồi đất, nước ngọt, bún, Đậu hũ, mắm tôm… mọi thứ trở thành chủ đề, nguồn cảm hứng lớn giúp nhà văn viết nên những câu chuyện Hà Nội đẹp, giàu cảm xúc sâu sắc. Tác giả thư giãn và thì thầm với độc giả những câu chuyện từ xưa đến nay, từ xa đến gần, từ hiện tại đến quá khứ. Và nếu xem xét những “kỷ vật” này một cách tổng thể, toàn diện và rộng rãi, chúng ta sẽ thấy bất ngờ với một bức tranh Hà Nội không xa lắm, thật đẹp, thật tĩnh lặng và khiêm tốn.
Câu hỏi 6 (Sách giáo khoa Văn 11 tập 1 trang 18):
Khi đọc tác phẩm ‘Cõi lá’, một số mẹo để đọc và hiểu văn bản thuộc thể loại này là gì?
Giải pháp:
Đọc lại văn bản dựa trên kinh nghiệm cá nhân của bạn trong việc đọc và hiểu thể loại văn học.
Lời giải chi tiết:
Khi đọc tác phẩm văn học, hãy chú ý đến các phương pháp đọc sau.
– Tìm hiểu về chất trữ tình được thể hiện trong văn bản và cái tôi của tác giả.
– Tìm hiểu ngôn ngữ của văn bản.
– Quyết định chủ đề mà bạn muốn văn bản truyền tải tới người đọc.
– Tìm từ ngữ, hình ảnh thể hiện tâm trạng, cảm xúc của tác giả.
4. Gía trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm:
4.1. Giá trị nội dung:
– Lời văn của tác phẩm ‘Cõi Lá’ Lá nêu bật vẻ đẹp quyến rũ của cảnh quan Hà Nội, vòng đời của cây cối ở khu phố cổ và sự khác biệt giữa các loài cây.
– Tác giả đã miêu tả một cách trìu mến vẻ đẹp mùa xuân thủ đô một cách thơ mộng, nhẹ nhàng đến mức khiến nhiều trái tim độc giả Hà Nội rung động.
4.2. Giá trị nghệ thuật:
Với lối viết nghệ thuật tài hoa, độc đáo cùng màu sắc khác lạ, nó khắc họa cuộc sống đời thường của người dân thủ đô.
