Khi nào viên chức bị đơn phương chấm dứt, cắt hợp đồng làm việc?

Khi Luật sửa đổi Luật Viên chức chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2020, sẽ có thêm trường hợp viên chức bị đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc. Hiện nay có 5 trường hợp viên chức bị đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc. Tuy nhiên, từ 1-7-2020 khi Luật sửa đổi Luật Viên chức chính thức có hiệu lực bổ sung thêm 1 trường hợp, nâng tổng số thành 6 trường hợp.

1. Viên chức là gì?

Căn cứ theo Điều 2,Luật viên chức năm 2010 quy định về viên chức như sau:

Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật.”

Viên chức được bổ nhiệm vào một chức danh nghề nghiệp, chức vụ quản lý (trừ các chức vụ quy định là công chức). Viên chức là người thực hiện các công việc hoặc nhiệm vụ có yêu cầu về năng lực, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ trong các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc các lĩnh vực: giáo dục, đào tạo, y tế, khoa học, công nghệ, văn hóa, thể dục thể thao, du lịch, lao động – thương binh và xã hội, thông tin – truyền thông, tài nguyên môi trường, dịch vụ…

*) Quyền lợi của viên chức

– Quyền của viên chức về hoạt động nghề nghiệp

+ Được pháp luật bảo vệ trong hoạt động nghề nghiệp.

+ Được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ.

+ Được bảo đảm trang bị, thiết bị và các điều kiện làm việc.

+ Được cung cấp thông tin liên quan đến công việc hoặc nhiệm vụ được giao.

+ Được quyết định vấn đề mang tính chuyên môn gắn với công việc hoặc nhiệm vụ được giao.

+ Được quyền từ chối thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ trái với quy định của pháp luật.

+ Được hưởng các quyền khác về hoạt động nghề nghiệp theo quy định của pháp luật.

– Quyền của viên chức về tiền lương và các chế độ liên quan đến tiền lương

+ Được trả lương tương xứng với vị trí việc làm, chức danh nghề nghiệp, chức vụ quản lý và kết quả thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ được giao; được hưởng phụ cấp và chính sách ưu đãi trong trường hợp làm việc ở miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn hoặc làm việc trong ngành nghề có môi trường độc hại, nguy hiểm, lĩnh vực sự nghiệp đặc thù.

+ Được hưởng tiền làm thêm giờ, tiền làm đêm, công tác phí và chế độ khác theo quy định của pháp luật và quy chế của đơn vị sự nghiệp công lập.

+ Được hưởng tiền thưởng, được xét nâng lương theo quy định của pháp luật và quy chế của đơn vị sự nghiệp công lập.

– Quyền của viên chức về nghỉ ngơi

+ Được nghỉ hàng năm, nghỉ lễ, nghỉ việc riêng theo quy định của pháp luật về lao động. Do yêu cầu công việc, viên chức không sử dụng hoặc sử dụng không hết số ngày nghỉ hàng năm thì được thanh toán một khoản tiền cho những ngày không nghỉ.

+ Viên chức làm việc ở miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa hoặc trường hợp đặc biệt khác, nếu có yêu cầu, được gộp số ngày nghỉ phép của 02 năm để nghỉ một lần; nếu gộp số ngày nghỉ phép của 03 năm để nghỉ một lần thì phải được sự đồng ý của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập.

+ Đối với lĩnh vực sự nghiệp đặc thù, viên chức được nghỉ việc và hưởng lương theo quy định của pháp luật.

+ Được nghỉ không hưởng lương trong trường hợp có lý do chính đáng và được sự đồng ý của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập.

– Quyền của viên chức về hoạt động kinh doanh và làm việc ngoài thời gian quy định

+ Được hoạt động nghề nghiệp ngoài thời gian làm việc quy định trong hợp đồng làm việc, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

+ Được ký hợp đồng vụ, việc với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác mà pháp luật không cấm nhưng phải hoàn thành nhiệm vụ được giao và có sự đồng ý của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập.

+ Được góp vốn nhưng không tham gia quản lý, điều hành công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh, hợp tác xã, bệnh viện tư, trường học tư và tổ chức nghiên cứu khoa học tư, trừ trường hợp pháp luật chuyên ngành có quy định khác.

– Các quyền khác của viên chức

Viên chức được khen thưởng, tôn vinh, được tham gia hoạt động kinh tế xã hội; được hưởng chính sách ưu đãi về nhà ở; được tạo điều kiện học tập hoạt động nghề nghiệp ở trong nước và nước ngoài theo quy định của pháp luật. Trường hợp bị thương hoặc chết do thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ được giao thì được xét hưởng chính sách như thương binh hoặc được xét để công nhận là liệt sĩ theo quy định của pháp luật.

2. Khi nào viên chức bị đơn phương chấm dứt, cắt hợp đồng làm việc?

Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động là một trong những trường hợp chấm dứt hợp đồng lao động khi chưa hết thời hạn hợp đồng theo thỏa thuận ban đầu, xuất phát từ phía người lao động hoặc người sử dụng lao động và cần đảm bảo những điều kiện nhất định để được xác định là hợp pháp. Hiện nay, viên chức đang được ký hai loại hợp đồng làm việc với đơn vị sự nghiệp công lập là hợp đồng làm việc xác định thời hạn và hợp đồng làm việc không xác định thời hạn.

Cụ thể, căn cứ theo Điều 25 Luật Viên chức năm 2010, hai loại hợp đồng trên được quy định cụ thể như sau:

– Hợp đồng xác định thời hạn: Có thời hạn từ 12 – 36 tháng, hai bên xác định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng;

– Hợp đồng không xác định thời hạn: Trong hợp đồng không quy định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực hợp đồng.

Luật Cán bộ công chức và Luật Viên chức sửa đổi 2019 đã bổ sung thêm một trường hợp đơn vị sự nghiệp công lập được đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc với viên chức, đó là: “Viên chức không đạt yêu cầu sau thời gian tập sự”.

Theo điều 25 Luật Viên chức năm 2010, hai loại hợp đồng này được quy định cụ thể như sau: Hợp đồng xác định thời hạn: Có thời hạn từ 12 – 36 tháng, hai bên xác định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng; Hợp đồng không xác định thời hạn: Trong hợp đồng không quy định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực hợp đồng. Trong đó, với HĐLV xác định thời hạn, trước khi hết hạn 60 ngày, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập phải căn cứ vào nhu cầu của đơn vị, khả năng hoàn thành nhiệm vụ… để quyết định ký tiếp hay chấm dứt HĐLV với viên chức.

Theo khoản 2 Điều 27 Luật hiện hành, thời gian tập sự của viên chức là từ 03 – 12 tháng và được quy định trong hợp đồng làm việc. Tuy nhiên, Luật lại chưa nêu ra hướng giải quyết trong trường hợp người mới được tuyển dụng chấm dứt thời gian tập sự mà chỉ nêu tại Điều 24 Nghị định 29/2012/NĐ-CP. Cụ thể, sau khi đánh giá phẩm chất, đạo đức, kết quả công việc của người tập sự thì người đứng đầu đơn vị sự nghiệp sẽ:

– Nếu đạt yêu cầu: Quyết định hoặc làm văn bản đề nghị ra quyết định bổ nhiệm chức danh nghề nghiệp;

– Nếu không đạt yêu cầu: Chấm dứt Hợp đồng làm việc.

     Chính vì vậy, việc đưa quy định “Viên chức không đạt yêu cầu sau thời gian tập sự sẽ bị đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc” vào Luật sẽ tạo sự thuận lợi hơn khi áp dụng vào từng trường hợp cụ thể.

     Đồng thời, tại điều 29 Luật này có quy định, đơn vị sự nghiệp công lập được đơn phương chấm dứt Hợp đồng làm việc với viên chức trong các trường hợp sau:

• Có hai năm liên tiếp bị xếp loại chất lượng ở mức không hoàn thành nhiệm vụ;
• Bị buộc thôi việc do vi phạm các quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ;
• Bị Tòa án kết án phạt tù mà không được hưởng án treo, bị Tòa án kết án về hành vi tham nhũng kể từ ngày bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật;
• Viên chức làm việc theo hợp đồng làm việc không xác định thời hạn bị ốm đau, đã điều trị liên tục 12 tháng;
• Viên chức làm việc theo hợp đồng xác định thời hạn bị ốm đau, điều trị liên tục 6 tháng mà khả năng làm việc chưa hồi phục;
• Do thiên tai, hỏa hoạn hoặc những lý do bất khả kháng khác làm cho đơn vị sự nghiệp công lập buộc phải thu hẹp quy mô, khiến vị trí việc làm của viên chức đang đảm nhận không còn;
• Khi đơn vị sự nghiệp công lập chấm dứt họạt động theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.

Như vậy, theo quy định hiện hành, có 06 trường hợp viên chức sẽ bị đơn phương cắt hợp đồng làm việc.

Mặc dù viên chức có thể bị đơn phương chấm dứt hợp đồng trong các trường hợp đã nêu ở trên nhưng cũng tại khoản 3, điều 29 Luật Viên chức hiện hành, những người sau đây sẽ không bị đơn phương chấm dứt hợp đồng: Viên chức ốm đau hoặc bị tai nạn, đang điều trị bệnh nghề nghiệp; Viên chức đang nghỉ hàng năm, nghỉ vì việc riêng và những trường hợp nghỉ khác đã được người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập cho phép; Viên chức nữ đang trong thời gian có thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 36 tháng tuổi.

Tuy nhiên, có 3 trường hợp sau đây, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập không được đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc với viên chức:

• Viên chức nữ đang trong thời gian có thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 36 tháng tuổi, trừ trường hợp đơn vị sự nghiệp công lập chấm dứt hoạt động;
• Viên chức đang nghỉ hàng năm, nghỉ về việc riêng và những trường hợp nghỉ khác được người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập cho phép;
• Viên chức ốm đau hoặc bị tai nạn, đang điều trị bệnh nghề nghiệp theo quyết định của cơ sở chữa bệnh, trừ trường hợp viên chức làm việc theo hợp đồng làm việc không xác định thời hạn bị ốm đau đã điều trị 12 tháng liên tục, viên chức làm việc theo hợp đồng làm việc xác định thời hạn bị ốm đau đã điều trị 06 tháng liên tục mà khả năng làm việc chưa hồi phục.

Kết luận: Có 06 trường hợp được Luật Viên chức năm 2010 và Luật viên chức sửa đổi năm 2019 quy định và công nhận. Nếu viên chức thuộc một trong các trường hợp trên thì đơn vị có quyền đơn phương chấm dứt và tuân thủ quy định về thời hạn báo trước theo Bộ luật lao động, khi đó, đơn vị sẽ không lo bị kiến nghị hay khiếu nại về các quyết định thôi việc này.