Hợp đồng kỳ hạn là gì? Các loại hợp đồng kỳ hạn hiện nay

1. Hợp đồng kỳ hạn là gì? 

Hợp đồng kỳ hạn theo quy định của pháp luật là một loại chứng khoán phái sinh, hợp đồng kỳ hạn có những ưu điểm nổi bật để khắc phục tất cả các hạn chế của hợp đồng tương lai. Vì vậy có thể nói, hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai là hai loại hợp đồng khác nhau và có những điểm khác biệt rõ rệt, vậy hợp đồng kỳ hạn là gì. Có thể nói, hợp đồng kỳ hạn có tên tiếng anh là Forward contract, hợp đồng kỳ hạn phát sinh giữa hai bên đó là người mua và người bán, trong đó người mua và người bán thực hiện hoạt động mua bán tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá thỏa thuận tại thời điểm hiện tại. Vì vậy, có thể khái quát khái niệm của hợp đồng kỳ hạn như sau: Hợp đồng kỳ hạn là một thỏa thuận hoặc thỏa thuận bán một tài sản phù hợp với quy định của pháp luật tại một thời điểm nhất định trong tương lai với một mức giá nhất định đã được thỏa thuận từ hôm nay.

Vì vậy có thể nói, hợp đồng kỳ hạn là một loại hợp đồng giao dịch sau, đối lập với hợp đồng giao dịch ngay tại thời điểm hiện tại.

Hợp đồng kỳ hạn có những đặc điểm cơ bản sau đây:

– Hai bên sẽ thực hiện hoạt động thanh toán tiền và trao đổi tài sản vào ngày đáo hạn phù hợp với sự thỏa thuận của các bên;

– Các bên bắt buộc phải thực hiện theo thỏa thuận trong hợp đồng vào ngày đáo hạn hợp đồng theo sự thỏa thuận của các bên;

– Hợp đồng kỳ hạn do các bên tự thỏa thuận, không thông qua bất kỳ chủ thể trung gian nào, đồng thời cũng không phát sinh bất kỳ khoản chi phí nào trên thực tế;

– Không kí quỹ, tính thanh khoản của hợp đồng kỳ hạn thấp, do đó rủi ro đối với loại hợp đồng này vô cùng cao;

– Tài sản cơ sở không bắt buộc phải tiến hành hoạt động chuẩn hóa về khối lượng, chất lượng, giá trị giống như hợp đồng tương lai.

Có thể kể đến một số yếu tố cấu thành hợp đồng kỳ hạn như sau:

Thứ nhất, tài sản cơ sở là một trong những yếu tố cần thiết để cấu thành hợp đồng kỳ hạn. Tài sản cơ sở có thể là ngoại tệ, hàng hóa, chứng khoán hoặc thậm chí là chỉ số chứng khoán theo quy định của pháp luật. Giá trị và tính chất của tài sản cơ sở trong trường hợp này sẽ có ảnh hưởng đến giá trị và tính chất của hợp đồng kỳ hạn. 

Thứ hai, các bên tham gia hợp đồng kỳ hạn cũng là một trong những yếu tố cần thiết về mặt chủ thể để cấu thành hợp đồng kỳ hạn. Hợp đồng kỳ hạn liên quan ít nhất đến hai bên tham gia hợp đồng. Bên mua hợp đồng sẽ được gọi là người mua, bên bán hợp đồng sẽ được gọi là người bán, cả bên mua và bên bán đều đồng tình tuân thủ đầy đủ các điều kiện và quy định trong hợp đồng kỳ hạn đó, quá trình thỏa thuận sẽ được dựa trên nguyên tắc tự nguyện và bình đẳng.

Thứ ba, thời điểm xác định hợp đồng kỳ hạn là thời điểm trong tương lai. Đây là thời điểm mà hợp đồng kỳ hạn kết thúc và nghĩa vụ thanh toán sẽ diễn ra. Thời điểm này sẽ được xác định trước khi hợp đồng được ký kết và có thể được quy định bằng một ngày cụ thể nào đó hoặc theo một khoảng thời gian nhất định nào đó, quy định dựa trên sự thỏa thuận của các bên khi hợp đồng kỳ hạn được kích hoạt trên thực tế.

Thứ tư, giá kỳ hạn xác định thanh toán. Giá kỳ hạn xác định thanh toán được xem là một trong những yếu tố để cấu thành nên hợp đồng kỳ hạn. Giá kỳ hạn xác định thanh toán chính là giá trị mà người mua và người bán thỏa thuận với nhau, đồng ý trao đổi tài sản cơ sở tại thời điểm hợp đồng được đáo hạn. Và khi họ xác định thanh toán sẽ được xác định tại thời điểm hợp đồng kỳ hạn được ký kết phù hợp với sự thỏa thuận của các bên, và có thể được quy định theo giá thị trường hiện tại hoặc theo một cách nào đó mà các bên thỏa thuận trong hợp đồng kỳ hạn.

Thứ năm, cơ chế thanh toán. Hợp đồng kỳ hạn sẽ xác định rõ cách thức thanh toán giữa bên mua và bên bán trong quá trình tham gia hợp đồng đó. Thanh toán có thể sẽ được thực hiện bằng tiền mặt hoặc thông qua quá trình chuyển nhượng các loại tài sản tương ứng.

Ví dụ về hợp đồng kỳ hạn như sau: Một người nông dân có 2.000.000 bắp ngô để bán trong khoảng thời gian 06 tháng, mức giá hiện tại được xác định là 4.30 đô la một bắp. Và lo ngại rằng sau khoảng thời gian 06 tháng đó giá một sẽ có các khả năng xảy ra như sau:

– Giá ngô không thay đổi, tức là giữ nguyên 4.30 đô la một bắp. Trong trường hợp này thì các nhà sản xuất và các tổ chức tài chính sẽ không nợ bất kỳ số tiền nào, hợp đồng kỳ hạn được ký kết trước đó đã được kết thúc;

– Giá ngô cao hơn so với giá hợp đồng đó là 05 đô la một bắp. Trong trường hợp này thì nhà sản xuất sẽ nợ tổ chức 1.4 triệu đô la. Hoặc chênh lệch giữa giá giao ngay hiện tại và giá hợp đồng là 4.30 đô la;

– Trong trường hợp giá mua thấp hơn so với giá hợp đồng là 3.50 đô la một bắp. trong trường hợp này thì tổ chức tài chính sẽ phải trả cho nhà sản xuất 1.6 triệu đô la hoặc tranh lịch giữa giá hợp đồng 4.30 đô la và giá giao ngay hiện tại.

Vì vậy người nông dân ký hợp đồng kỳ hạn với tổ chức tài chính để bán được 2.000.000 bắp ngô ở mức 4.30 đô la một bắp trong khoảng thời gian 06 tháng bằng tiền mặt.

2. Các loại hợp đồng kỳ hạn hiện nay:

Thị trường Việt Nam hiện nay, hợp đồng kỳ hạn tồn tại rất phổ biến dưới nhiều loại khác nhau. Nhiều đối tượng tham gia hợp đồng kỳ hạn có thể kể đến như các ngân hàng, các tổ chức tín dụng, các công ty nhập khẩu, các tổ chức tài chính … Hợp đồng kỳ hạn được phân loại như sau:

– Hợp đồng kỳ hạn cổ phiếu;

– Hợp đồng kỳ hạn trái phiếu;

– Hợp đồng kỳ hạn hàng hóa;

– Hợp đồng giao dịch tiền tệ kỳ hạn;

– Hợp đồng lãi suất kỳ hạn;

– Hợp đồng kỳ hạn không giao dịch.

3. Đánh giá ưu điểm và nhược điểm của hợp đồng kỳ hạn:

Có thể đánh giá một số yêu điểm và nhật điểm của hợp đồng kỳ hạn như sau:

Thứ nhất, hợp đồng kỳ hạn có ưu điểm như sau:

– Hợp đồng kỳ hạn được xem là phương thức phòng chống rủi ro trước sự biến động của các loại giá cả hàng hóa, tài sản tài chính trên thị trường hay bất biến động của lãi suất cho các doanh nghiệp, nó được sử dụng nhầm để cố định các khoản chi phí của doanh nghiệp theo một mức giá đã được ấn định từ trước, bất chấp trước sự biến động giá cả của tài sản nói trên thị trường, từ đó hợp đồng kỳ hạn giúp phòng ngừa rủi roo leo thang của giá cả;

– Hợp đồng kỳ hạn có sự linh hoạt về thời gian thực hiện, thời gian giao dịch, quy mô hợp đồng. Vì vậy đặc điểm này của hợp đồng kỳ hạn xuất phát từ sự thỏa thuận riêng biệt của các bên chủ thể, vì vậy cho nên cách thức thực hiện hợp đồng kỳ hạn cũng được đơn giản hóa rất nhiều, đề cao quá trình thỏa thuận của các bên.

Thứ hai, hợp đồng kỳ hạn tồn tại một số điểm hạn chế như sau:

– Hợp đồng kỳ hạn mang tính thanh khoản khá kém. Các bên tham gia hợp đồng kỳ hạn khó có thể thay thế hoặc chuyển nhượng vị trí của mình trong hợp đồng trước ngày đáo hạn, tức là các bên không thể bán hợp đồng khi cảm thấy mình không có lợi trong quá trình tham gia hợp đồng đó, các bên cũng không thể dùng hợp đồng khi nhận thấy những bất lợi;

– Hợp đồng ký họ rất dễ xảy ra rủi ro. Các bên tham gia hợp đồng kỳ hạn có thể sẽ phải đối mặt với những rủi ro cơ bản như sau:

+ Rủi ro về giá cả. Rủi ro về giá cả là một trong những rủi ro chính là hợp đồng kỳ hạn mang đến. Hay nói cách khác, biến động giá cả chính là một trong những rủi ro mà các bên sẽ phải đối mặt khi tham gia hợp đồng kỳ hạn. Nếu giá của tài sản, giá của sản phẩm tài chính tăng hoặc giảm mạnh so với giá cố định mà các bên đã thỏa thuận trong hợp đồng kỳ hạn, khi đó hoàn toàn có thể xảy ra trường hợp phát sinh lợi nhuận hoặc phát sinh một khoản lỗ rất lớn cho các bên tham gia hợp đồng kỳ hạn;

+ Rủi ro thanh toán. Tức là nếu một trong các bên tham gia hợp đồng kỳ hạn không thực hiện đúng nghĩa vụ thanh toán theo hợp đồng kỳ hạn mà mình đã thỏa thuận trước đó thì hoàn toàn có thể xảy ra rủi ro về thanh toán. Điều này có thể gây ra tình trạng mất mát về tài chính cho bên bị thiệt hại, và thậm chí là tổn thương đáng kể cho quá trình giao dịch;

+ Rủi ro trong quá trình hạn chế thanh khoản. Như phân tích ở trên thì hợp đồng kỳ hạn có thể gặp rủi ro trong quá trình hạn chế thanh khoản, đặc biệt là khi tài sản hay các sản phẩm tài chính liên quan không được giao dịch một cách rộng rãi trên thị trường hoặc không có đủ người mua, không có đủ người bán trong thị trường giao dịch. Điều này hoàn toàn có thể làm tăng nguy cơ rủi ro không thể thực hiện được giao dịch đó, thậm chí là gặp rất nhiều khó khăn trong việc thoát khỏi hợp đồng trước thời hạn.