Hợp đồng kỳ hạn được coi là chứng từ ghi nhận việc người mua và người bán phát sinh mua bán tài sản. Vậy các nội dung liên quan đến việc phân loại, đặc điểm, ý nghĩa, giá trị của hợp đồng kỳ hạn chứa đựng thông tin gì?
Mục lục bài viết
1. Phân loại hợp đồng kỳ hạn:
– Hiểu biết chung về hợp đồng kỳ hạn:
Hợp đồng kỳ hạn (forward contract) là một loại hợp đồng mua hay bán giữa các cá nhân với nhau, đối tượng hướng đến của hợp đồng kỳ hạn đó là các tài sản cơ sở và tiến hành trên một số lượng xác định tại một thời điểm nhất định trong tương lai. Hợp đồng kỳ hạn sẽ đưa ra một mức giá đã được xác định ngay tại thời điểm thỏa thuận hợp đồng giữa các bên.
Trong đó:
+ Tài sản cơ sở được hiểu là ngoại tệ, chứng khoán hoặc chỉ số chứng khoán..
+ Thời điểm xác định trong tương lai được hiểu là ngày tiến hành thanh toán hợp đồng hay còn gọi là ngày đáo hạn;
+ Thời gian kể từ thời điểm ký hợp đồng đến thời điểm thanh toán được xác định là kỳ hạn của hợp đồng mà các bên phải thực hiện
+ Giá áp dụng trong ngày thanh toán hợp đồng được hiểu là giá kỳ hạn
Như vậy tại thời điểm ký kết hợp đồng kỳ hạn, hai bên khi tiến hành tham gia hợp đồng thì không có sự trao đổi tài sản cơ sở hay thanh toán tiền. Hoạt động thanh toán của hợp đồng kỳ hạn sẽ được diễn ra trong tương lai tại một thời điểm đã được xác định trước ghi nhận trong hợp đồng mà các bên tiến hành giao kết. Trong thời điểm này hai bên khi ký kết hợp đồng sẽ buộc phải thực hiện nghĩa vụ mua bán theo mức giá đã xác định. Mức giá đã được thỏa thuận trước trong hợp đồng sẽ không bị thay đổi liên quan đến giá thị trường lúc đó là cao hay thấp. Hiện nay người ta có thể sử dụng hợp đồng kỳ hạn trong việc đầu tư giá cả trong tương lai nhưng thông thường thì mục đích chính của hợp đồng kỳ hạn hướng đến đó là việc hạn chế các tài sản cơ sở bị tác động do những rủi ro về giá cả hay lãi suất có thể gây nên biến động trong tương lai.
– Hiện nay hợp đồng kỳ hạn phổ biến được chia thành 6 loại cơ bản, có thể kể đến:
+ Hợp đồng kỳ hạn cổ phiếu (equity forward contract): Đây là loại hợp đồng kỳ hạn mà tài sản cơ sở trong hợp đồng là cổ phiếu;
+ Hợp đồng kỳ hạn trái phiếu (forward contract on bond): Đây là loại hợp đồng kỳ hạn mà tài sản cơ sở trong hợp đồng là trái phiếu;
+ Hợp đồng kỳ hạn hàng hóa (commodity forward): Đây là loại hợp đồng kỳ hạn mà tài sản cơ sở trong hợp đồng là các loại hàng hóa thực như lúa, gạo, lúa mỳ, điều, cà phê, dầu thô…..
+ Hợp đồng giao dịch tiền tệ kỳ hạn (currency forward contract): Đây là hợp đồng kỳ hạn mà trong đó hai bên cam kết sẽ mua/bán với nhau một lượng ngoại tệ theo một tỷ giá đã được xác định, vào một thời điểm đã được xác định trong tương lai;
+ Hợp đồng lãi suất kỳ hạn (forward rate agreement- FRA): Đây là hợp đồng mà hai bên đồng ý lãi suất sẽ trả được vào một ngày thanh toán trong tương lai;
+ Hợp đồng kỳ hạn không giao dịch (non-deliverable forward – NDF): Đây là loại hợp đồng kỳ hạn được thực hiện bằng thỏa thuận giao dịch tiền mặt thay vì giao nhận tài sản gốc;
Xét trên thực tế thì tại Việt Nam hiện tại chỉ phổ biến loại hợp đồng kỳ hạn là ngoại hối. Các đối tượng tham gia trong hợp đồng kỳ hạn ngoại hối sẽ bao gồm các ngân hàng thương mại, công ty xuất nhập khẩu, cùng với đó là các tổ chức đầu tư tài chính để phòng ngừa rủi ro về tỷ giá trên thị trường.
2. Đặc điểm hợp đồng kỳ hạn:
Hợp đồng kỳ hạn thông thường được đặt song song để so sánh đối với hợp đồng trong tương lai. Mặc dù cả ha loại hợp đồng này đều có những điểm giống nhau liên quan đến: sản phẩm đều là hàng hóa phái sinh và là công cụ phái sinh có giá trị phụ thuộc vào giá của tài sản cơ sở. Tuy nhiên hợp đồng kỳ hạn vẫn có những đặc điểm riêng biệt để có thể phân biệt với hợp đồng tương lai và những loại hợp đồng khác. Có thể kể đến những đặc điểm cơ bản của hợp đồng kỳ hạn như sau:
– Tại thời điểm khi kết hợp đồng hai bên sẽ không tiến hành thanh toán tiền và trao đổi tài sản cơ sở mà hoạt động này sẽ được thực hiện trong tương lai vào thời điểm xác định trong tương lai đó là ngày đáo hạn;
– Đối với trường hợp đến ngày đáo hạn, các bên tham gia hợp đồng bắt buộc phải thực hiện những nghĩa vụ đã được ký kết thỏa thuận trong hợp đồng. Và việc thực hiện nghĩa vụ thỏa thuận trong hợp đồng sẽ không bị phụ thuộc vào giá thị trường của tài sản cơ sở tại thời điểm đáo hạn (có thể là cao hơn hoặc thấp hơn so với giá kỳ hạn) và các bên sẽ vẫn phải thực hiện việc mua bán tài sản cơ sở theo mức giá đã được ấn định trước;
– Hợp đồng kỳ hạn khi được ký kết thông thường sẽ dựa trên sự thỏa thuận giữa các bên và không qua trung gian vì thế hai bên tham gia trong hợp đồng sẽ không phải trả thêm bất kỳ một khoản chi phí nào;
– Hiện nay, tài sản cơ sở được sử dụng trong hợp đồng kỳ hạn có thể là bất kỳ loại tài sản nào và các tài sản này sẽ không bắt buộc phải tiến hành chuẩn hóa về khối lượng chất lượng hay giá trị trên thực tế;
– Hợp đồng kỳ hạn sẽ không được niêm yết trên thị trường tập trung mà chỉ được giao dịch trên thị trường OTC;
– Cá nhân là người tham gia hợp đồng kỳ hạn có thể đóng vị thế bằng cách mở một vị thế ngược đối với hợp đồng kỳ hạn tương tự. Bên cạnh đó, cũng không tiến hành thực hiện việc ký quỹ và tính thanh khoản của hợp đồng kỳ hạn thấp nên dẫn đến nhiều những rủi ro khi các bên thực hiện ký kết hợp đồng.
3. Giá trị của hợp đồng kỳ hạn:
– Một trong những nội dung quan trọng khi nhắc đến hợp đồng kỳ hạn đó là giá trị mà hợp đồng này mang lại. Như đã biết, hợp đồng kỳ hạn bao gồm hai chủ thể tham gia đó là một bên đồng ý mua và một bên đồng ý bán tài sản với một mức giá đã được ấn định từ trước tại thời điểm xác định tương lai. Hiện nay giá trị nhận được của người ở vị trí mua trong hợp đồng cho một đơn vị tài sản là S(t) – K
Trong đó:
+ K: Là ký hiệu được sử dụng để chỉ giá kỳ hạn được ấn định trước trong hợp đồng;
+ S(t): Là viết tắt của giá giao ngay của tài sản cơ sở trên thị trường tại thời điểm kết thúc hợp đồng;
Giá kỳ hạn khi xuất hiện trong hợp đồng sẽ được các bên ấn định từ ngày ký kết hợp đồng. Mức giá này sẽ có sự cố định và không thay đổi cho dù cho giá của tài sản cơ sở trên thị tường có thế thay đổi tăng hoặc giảm. Đến thời điểm đáo hạn, người mua buộc phải mua tài sản cơ sở có giá giao ngay trên thị trường là S(t) với giá kỳ hạn được ấn định trước trong hợp đồng là K.
– Có thể thấy, giá trị nhận được của người ở vị trí bán cho một đơn vị tài sản cơ sở được xác định là K – S(t)
+ Đối với trường hợp S(t) > K: có thể khẳng định người mua có lãi, người bán tài sản cơ sở lỗ;
+ Còn nếu xuất hiện tình trạng S (t) < K: thì người bán tài sản cơ sở lãi, người mua lỗ;
– Cách tính lãi lỗ từ hợp đồng kỳ hạn được thực hiện theo công thức:
Lãi lỗ từ hợp đồng kỳ hạn = giá trị nhận được – phí hợp đồng
Lưu ý rằng: Do 2 bên không phải trả chi phí gì cho hợp đồng nên giá trị nhận được từ hợp đồng kỳ hạn chính là lãi hoặc lỗ của các bên tham gia hợp đồng.
4. Ý nghĩa của hợp đồng kỳ hạn:
Các bên lựa chọn hợp đồng kỳ hạn để ký kết thông thường nhận thấy những ưu điểm mà hợp đồng này lại đem lại, có thể kể đến:
Một khi đã lựa chọn việc hết ký hợp đồng kỳ hạn là đã lựa chọn một phương án phòng chống rủi ro trước sự biến động thất thường của giá cả hàng hóa cũng như tài sản tài chính hay lãi suất cho doanh nghiệp. Đây là một trong những ưu điểm nổi bật của hợp đồng kỳ hạn và được sử dụng nhằm mục đích cố định khoản chi phí của doanh nghiệp theo một mức giá đã được ấn định trước; hợp đồng này sẽ bất chấp mọi sự biến động về giá cả của tài sản đó trên thị trường để phòng ngừa những rủi ro leo thang của giá cả;
Bên cạnh đó cũng phải kể đến ưu điểm về việc linh hoạt về thời gian thực hiện hợp đồng thời gian giao dịch hợp đồng hoặc quy mô hợp đồng. Sở dĩ đây cũng chỉ là sự thỏa thuận riêng biệt của hai bên nên quy cách của hàng hóa giao dịch sẽ không bắt buộc phải tiến hành chuẩn hóa.
Vì có những ưu điểm vượt trội như thế nên hợp đồng kỳ hạn có ý nghĩa quan trọng trong quá trình đầu tư kinh doanh. Có thể kể đến ý nghĩa chính của hợp đồng kỳ hạn là việc phòng ngừa rủi ro của giá cả hàng hóa tài sản trong những biến động bất ngờ thất thường đối với thị trường tài chính.
Hợp đồng kỳ hạn thường xuất hiện trong các lĩnh vực kinh doanh và các doanh nghiệp thường sẽ cố định một khoản chi phí bằng việc sử dụng hợp đồng này thông thường trong hợp đồng sẽ ghi nhận các khoản chi phí nguyên vật liệu . Bên cạnh đó, hợp đồng cũng phổ biến trong các lĩnh vực về ngân hàng, tổ chức, tài chính, công ty xuất nhập khẩu.