Giá trị nội dung và nghệ thuật nổi bật truyện ngắn Lão Hạc

1. Giá trị nội dung và nghệ thuật nổi bật truyện ngắn Lão Hạc:

Truyện ngắn “Lão Hạc” thể hiện một cách chân thực và cảm động số phận khó khăn của những người nông dân trong xã hội cũ và những phẩm chất cao quý tiềm ẩn của họ. Đồng thời, câu chuyện này còn thể hiện tình yêu thương, sự kính trọng của nhà văn Nam Cao đối với người nông dân cũng như tài năng nghệ thuật xuất chúng của ông. Đặc biệt là khi giải thích tâm lý nhân vật và kể chuyện. 

1.1. Giá trị nghệ thuật:

– Ngôi kể thứ nhất được sử dụng, người kể chuyện trở thành nhân vật hiểu và trải nghiệm toàn bộ câu chuyện và đồng cảm với Lão Hạc. – Nghệ thuật phân tích tâm lý già dặn, tinh tế, cách kể chuyện chân thực, màu sắc trữ tình xen lẫn triết lý sâu sắc. 

– Tạo hình nhân vật có tính cá nhân hóa cao.

1.2. Giá trị nội dung:

Tác phẩm này phản ánh hiện thực về số phận của người nông dân trước Cách mạng lần thứ Tám qua hoàn cảnh của lão Hạc. Nghèo đói không lối thoát, lão phải chọn cái chết để bảo vệ tài sản cho con và tránh làm phiền hàng xóm. Qua đó, câu chuyện thể hiện tình yêu và sự kính trọng của nhà văn Nam Cao đối với những người nông dân trong xã hội. Đồng thời đồng cảm, trân trọng và khâm phục vẻ đẹp tiềm ẩn của những người nông dân luôn giữ lòng tự trọng cao ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn.

2. Phân tích Giá trị nội dung và nghệ thuật nổi bật truyện ngắn Lão Hạc hay:

Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc nhất của văn học hiện thực tiền cách mạng. Các tác phẩm của ông được viết xoay quanh hai chủ đề chính: trí thức và nông dân. Tuy nhiên, ông thành công nhất khi viết về chủ đề người nông dân. Khi viết về những người nông dân, Nam Cao có xu hướng tìm tòi, khám phá những vẻ đẹp, những phẩm chất ẩn sâu bên trong họ. Truyện ngắn Lão Hạc là một trong những tác phẩm như vậy.

Đầu tiên chúng ta hãy nhìn vào nhân vật lão Hạc. Tuy lão có số phận bi thảm nhưng đằng sau đó ẩn chứa những phẩm chất cao quý tiêu biểu cho tầng lớp người nông dân. Số phận lão Hạc cũng là số phận của nhiều nông dân trước cách mạng. Vì vợ mất sớm nên lão một mình nuôi con. Đứa con lớn lên, chán nản vì không có tiền cưới được người mình yêu nên bỏ nhà ra đi làm phu điền cao su biền biệt. Lão Hạc còn lại một mình với cậu Vàng, kỷ vật do con trai lão để lại. Nhưng khi cuộc sống của lão ngày càng trở nên bi đát, lão lâm bệnh và tiêu hết số tiền lớn đã dành dụm cho con trai, nên lão đành bán cậu Vàng – người bạn đã ở bên cạnh để lão để xoa dịu nỗi đau buồn xa con. Khi bán cậu Vàng, lão vô cùng đau đớn, ân hận và day dứt. Nỗi ân hận ấy được thể hiện qua cách miêu tả độc đáo khuôn mặt cười như mếu, đôi mắt ầng ậc nước, mặt đột nhiên co rúm lại, cái đầu nghoẹo về một bên, cái miệng móm méo như con nít và hu hu khóc. Hoàn cảnh của lão thật khốn cùng, lão thường xuyên phải sống trong đau đớn và dằn vặt bản thân.

Nhưng những đức tính cao quý của người nông dân lương thiện lại được giấu kín trong đó. Lão là một người giàu tình yêu thương, thể hiện ngay cả với một con vật. Lão gọi con chó là cậu Vàng, gọi nịnh như gọi một đứa trẻ. Lão chăm sóc cậu Vàng một cách chu đáo: cho ăn cơm trong bát như một nhà giàu, trò chuyện mắng yêu cậu Vàng, cậu Vàng làm lão bớt cô đơn đi, vơi đi nỗi nhớ con. Tình cảm sâu nặng của lão với cậu Vàng có nguồn gốc sâu xa từ tình yêu thương con của lão Hạc, con chó là kỉ vật thiêng liêng mà người con để lại cho ông trước khi đi đồn điền cao su. 

Tình phụ tử của lão Hạc vô cùng sâu sắc và thiêng liêng. Vì nghèo và khó khăn không cưới được vợ cho con nên lão đã dành dụm nhiều tiền nhất có thể cho con mình. Lão chịu đựng gian khổ và để người đời chửi mắng, nhưng lại kiên quyết không tiêu vào tiền của con. Sau khi bị bệnh nặng, lão chỉ ăn khoai. Khi hết khoai, lão ăn củ chuối, luộc sung, rau má, rau củ, bất cứ thứ gì ăn được… và cuối cùng lão quyết định chọn cái chết để bảo vệ tài sản của con trai mình vì sợ mình sẽ tiêu hết tiền của con  trai. Cái chết đau đớn của lão Hạc là bởi tình yêu thầm lặng nhưng lớn lao của lão dành cho con.

Dù nghèo khổ nhưng lão luôn giữ được phẩm giá của mình. Lão không nhận sự giúp đỡ từ bất cứ ai. Khi ông giáo muốn giúp đỡ, lão hách dịch từ chối vì biết hoàn cảnh ông giáo cũng nghèo túng như mình. Lòng tự trọng này còn được thể hiện rõ qua cách lão tìm đến cái chết. Trước khi chết, lão để lại tiền cho bà con lo ma chay vì không muốn làm phiền hàng xóm. Lão chết bằng cách bả chó, chết một cách đau đớn và tàn nhẫn như một lời xin lỗi đối với cậu Vàng. Cái chết của lão Hạc minh chứng cho sức sống bất diệt trong nhân cách của lão. 

Ngoài lão Hạc, nhân vật người bạn thân nhất của lão Hạc, một ông giáo nghèo cũng nổi bật lên trong truyện. Ông giáo cảm thông sâu sắc với hoàn cảnh của lão Hạc. Ông giáo an ủi, động viên lão khi lão bán chó, chia sẻ nỗi buồn và luôn tìm cách khiến lão được khuây khỏa, lạc quan. Ông cũng là người hiểu rõ nhất vẻ đẹp nhân cách của lão: “Không cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác”. Và cái chết của lão càng làm cho nhân cách cao quý của lão càng thêm rực rỡ.

Nghệ thuật kể chuyện xuất sắc: Truyện được kể bởi một nhân vật tôi (ông giáo) luôn ở bên cạnh lão Hạc, điều này khiến câu chuyện trở nên chân thực và dễ hiểu hơn, mạch truyện cũng tự nhiên và linh hoạt hơn, tạo điều kiện kết hợp miêu tả, kể chuyện, bình luận một cách tự nhiên, sinh động. Giọng điệu đa dạng và thay đổi linh hoạt. Kỹ thuật xây dựng tình huống truyện, bước ngoặt bất ngờ, hợp lý giúp bộc lộ rõ ​​nét tính cách, nét riêng của nhân vật. Nghệ thuật xây dựng nhân vật cũng là điểm nổi bật của truyện ngắn này. Các nhân vật được miêu tả và khắc họa qua diện mạo, ngôn ngữ đối thoại, sự thay đổi tâm trạng cũng như những nhận xét và bình luận từ các nhân vật khác, khiến cho nhân vật hiện lên chân thực và sống động hơn.

Với lối kể chuyện độc đáo, ngôn ngữ giản dị, duyên dáng, Nam Cao đã mang đến cho người đọc bức chân dung về số phận bất hạnh của những người nông dân tiền cách mạng bị đẩy đến bờ vực của cái chết. Nhưng đằng sau đó còn là một bức chân dung tinh thần đẹp đẽ về tình yêu thương phong phú và nhân cách cao thượng.

3. Phân tích Giá trị nội dung và nghệ thuật nổi bật truyện ngắn Lão Hạc ấn tượng:

Nam Cao là nhà văn hiện thực nổi bật của thời kỳ văn học từ 1930 đến 1945. Trong nhiều tác phẩm của mình, tác giả đã khắc họa khung cảnh tiêu điều, xơ xấc của làng quê Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám. Nghèo đói ám nhà văn bởi nó ảnh hưởng rất lớn đến nhân cách, nhưng ngay cả trong cảnh nghèo cùng cực đó, lòng tốt của người nông dân vẫn lặng lẽ tỏa sáng. Truyện ngắn Lão Hạc thể hiện quan điểm nhân đạo sâu sắc của Nam Cao. Trong đó, nhân vật chính là một người nông dân trải qua nhiều bất hạnh vì nghèo đói nhưng chất phác, tốt bụng, thương con và có lòng tự trọng. 

Lão Hạc mất vợ từ khi còn rất trẻ nên đã dành hết tình yêu thương cho cậu con trai duy nhất. Lão sẽ vui nếu con trai được hạnh phúc, nhưng con trai lão bị phụ tình chỉ vì nghèo và không có đủ tiền để lấy vợ. Lão thương con, vì anh con trai nghe lời cha, không bán vườn để lấy tiền cưới vợ mà chấp nhận tình yêu tan vỡ. Càng yêu con trai, lão càng đau khổ vì không thể giúp nó thực hiện mong muốn của mình, cho đến khi đứa con chán nản và bỏ nhà đi làm việc ở một đồn điền cao su mãi tận đất Nam kì. Lão Hạc rơi nước mắt mỗi khi nói về con trai mình. Lão Hạc rất yêu quý con chó. Bởi vì nó là món quà kỷ vật duy nhất của con trai lão. Lão trìu mến gọi nó là anh cậu Vàng và cho nó ăn cơm bằng chiếc bát lành lặn. Lão thì thầm trò chuyện với cậu Vàng suốt ngày. Với lão, cậu Vàng là hình ảnh người con yêu quý, người bạn chia sẻ nỗi cô đơn. Vì vậy, đã nhiều lần tìm cách bán cậu Vàng nhưng lão vẫn không bán được. 

Nhưng nếu Lão Hạc không muốn bán cậu Vàng vì nhớ con trai thì lão cũng đã  thương con trai mà quyết chia tay với nó. Lão bị nghèo túng quá, bản thân đã không có đủ ăn, mà nuôi thêm cậu Vàng như thế này thì làm sao đủ nữa. Lão Hạc lo lắng về việc số tiền dành dụm cho con trai con trai nên đã quyết định bán cậu Vàng. Sau khi đưa ra quyết định này, lão vẫn cảm thấy vô cùng đau đớn và buồn bã. Lão hối hận khi kể với ông giáo về việc bán cậu Vàng. Lão đau đớn vì cảm thấy mình đã phản bội con chó. 

Biểu hiện cao nhất của tình yêu  con là cái chết của lão. Người nông dân già tội nghiệp đang tính toán mọi thứ. Lão không thể làm gì được nữa… Khu vườn này là của người vợ để lại cho đứa con nên lão không thể động vào được. Lão Hạc chọn cái chết vì thương con và muốn để lại cho con một ít vốn để thoát nghèo. Đó là một quyết định tự nguyện và dữ dội. Nghe lời tâm sự của lão Hạc với ông giáo, không ai có thể kìm nén được lòng xót thương, thương cảm.

Hơn nữa, qua từng trang truyện, chúng ta có thể nhận ra rằng lão Hạc là một người tốt bụng và giản dị. Cả đời lão sống quanh quẩn trong lũy tre làng. Trong làng chỉ có một ông giáo là người có học nên lão tìm đến để tâm sự. Lời nói của lão Hạc với ông giáo luôn lịch sự và tôn trọng. Đây là một cách thể hiện sự tôn trọng của người nông dân xưa đối với những người hiểu biết và có học thức. Mặc dù hoàn cảnh của lão Hạc rất tuyệt vọng nhưng lão vẫn cố gắng tự chăm sóc bản thân và cố gắng duy trì nếp sống trong sạch. Thậm chí, lão thẳng thừng từ chối sự giúp đỡ vì thương hại.

Nhà văn Nam Cao đã giúp chúng ta hiểu được những đau khổ, khốn cùng do nghèo đói gây ra và vẻ đẹp cao quý của tâm hồn người nông dân Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám. Sự xuất hiện của Lão Hạc trong những trang sách của Nam Cao luôn gợi cho chúng ta nhớ đến những con người nghèo khó nhưng trong sạch, có lòng tự trọng và yêu thương.