Các phương châm hội thoại gồm mấy loại? Lấy ví dụ?

1. Phương châm hội thoại là gì? 

Để giao tiếp một cách hiệu quả, phương châm hội thoại đóng vai trò quan trọng. Nó không chỉ đảm bảo sự hiểu biết về ngôn ngữ mà còn về cách chúng ta thể hiện ý định, tư duy, và những giá trị mà chúng ta muốn truyền đạt trong cuộc trò chuyện.

Phương pháp và châm ngôn của giao tiếp không chỉ đơn giản là cách thức nói chuyện, mà còn là cách thức diễn đạt những suy nghĩ, cảm xúc và ý định một cách mạch lạc và chính xác.

Ví dụ, một phương châm hội thoại quan trọng là “Nói có nội dung”. Điều này ngụ ý rằng mỗi khi chúng ta nói chuyện, nội dung cần được truyền đạt một cách rõ ràng, không quá lờ mờ hoặc không cần thiết. Ví dụ, khi bạn đưa ra một quan điểm, bạn cần có bằng chứng hoặc lý do để hỗ trợ điều đó, tránh những lời nói trống rỗng.

Các lỗi trong giao tiếp cũng có thể xảy ra khi chúng ta không tuân theo các phương châm hội thoại. Một trong những điều quan trọng là tránh việc nói mà không suy nghĩ trước. Điều này có thể dẫn đến việc nói những điều không phù hợp hoặc không tế nhị trong các tình huống xã hội nhạy cảm.

Quan trọng hơn nữa, việc hiểu và áp dụng các nguyên tắc này phụ thuộc vào ngữ cảnh. Đôi khi, một phương châm hội thoại có thể không phù hợp trong mọi tình huống. Ví dụ, khi đối mặt với một cuộc tranh luận, việc duy trì sự tôn trọng và không gây xúc phạm trở thành ưu tiên hàng đầu.

Kỹ năng giao tiếp không chỉ đến từ việc biết cách sử dụng từ vựng hay ngữ pháp, mà còn đến từ việc thấu hiểu về phương pháp và châm ngôn hội thoại để diễn đạt ý kiến một cách chính xác và tế nhị.

2. Các phương châm hội thoại gồm mấy loại? Lấy ví dụ?

Phương châm hội thoại chính được phân làm 5 loại. Bao gồm:

2.1. Phương châm về lượng:

Trong giao tiếp, việc điều chỉnh lượng thông tin truyền đạt là điều vô cùng quan trọng. Nếu chúng ta nói quá ít, người nghe có thể không hiểu rõ hoặc bị hiểu lầm. Ngược lại, khi nói quá nhiều, người nghe có thể cảm thấy bị quá tải thông tin và mất tập trung vào thông điệp chính.

Phương châm về lượng trong giao tiếp đòi hỏi chúng ta phải cân nhắc cách trình bày ý kiến một cách hợp lý. Điều này bao gồm việc cung cấp đủ thông tin để trả lời câu hỏi hoặc chia sẻ quan điểm một cách rõ ràng và chính xác.

Ví dụ, khi ai đó hỏi về ý kiến về một chiếc áo:

A: “Cậu thấy cái áo này như nào, có đẹp không?”

B: “Trải qua 4 năm tiếp xúc trong ngành thời trang và nhìn thấy vô số chiếc áo khác thì tớ thấy cái áo đó không đẹp.” (Vi phạm phương châm về lượng)

C: “Có, tớ thấy khá đẹp.” (tuân thủ phương châm về lượng)

Trong ví dụ trên, B cung cấp quá nhiều thông tin về kinh nghiệm và quan sát cá nhân, dẫn đến một câu trả lời quá dài và có thể làm người nghe mất hứng thú hoặc không tập trung. Trong khi đó, C trả lời một cách ngắn gọn, vẫn đủ để trả lời câu hỏi mà không làm mất đi sự tập trung của người nghe.

2.2. Phương châm về chất:

Tính chất của thông tin trong giao tiếp không chỉ đòi hỏi sự chính xác mà còn yêu cầu tính minh bạch và sự đáng tin cậy. Phương châm về chất lượng thông tin là việc đảm bảo những gì bạn nói là dựa trên sự thật, có bằng chứng cụ thể để hỗ trợ điều đó.

Khi giao tiếp, đôi khi chúng ta muốn truyền đạt thông tin một cách chắc chắn, nhưng điều quan trọng là phải có căn cứ xác thực. Nếu không có bằng chứng hoặc sự chắc chắn về thông tin, việc khẳng định một cách quá mạnh mẽ có thể dẫn đến hiểu lầm hoặc tin tưởng không đúng.

Ví dụ:

A: “Ngày mai có chắc lớp mình sẽ đi học không, B và C?”

B: “Chắc chắn, mình có giữ thông báo của thầy này.” (Tuân thủ phương châm về chất)

C: “Có đi học đó.” (Vi phạm phương châm về chất)

Trong ví dụ trên, B đã sử dụng bằng chứng cụ thể để ủng hộ câu trả lời, trong khi C chỉ đưa ra một câu trả lời mà không có bằng chứng hay thông tin cụ thể nào để minh chứng.

Phương châm về chất lượng thông tin là cơ sở để xây dựng lòng tin và sự tin tưởng trong giao tiếp. Khi chúng ta đảm bảo thông tin được truyền đạt có tính chính xác và đáng tin cậy, điều này giúp tạo nên môi trường giao tiếp khách quan và hiệu quả hơn.

2.3. Phương châm quan hệ:

Trong giao tiếp, việc nắm vững chủ đề và tập trung vào trọng tâm của cuộc trò chuyện là rất quan trọng. Điều này giúp chúng ta diễn đạt ý kiến một cách rõ ràng và đúng đắn.

Phương châm về chủ đề giao tiếp yêu cầu chúng ta phải tập trung vào nội dung chính của cuộc trò chuyện, trả lời theo đúng chủ đề mà không lạc đề hoặc mất trọng tâm. Điều này giúp cuộc trò chuyện diễn ra một cách hiệu quả hơn.

Ví dụ:

A: “Trưa nay nhà các cậu ăn những món ăn gì?”

B: “Món đó không ngon.” (Vi phạm phương châm quan hệ)

C: “Trưa nay nhà tớ ăn thịt kho, trứng rán và canh rau cải.” (Tuân thủ phương châm quan hệ)

Trong ví dụ trên, B không đưa ra thông tin liên quan đến câu hỏi ban đầu, điều này làm mất đi sự liên kết và tập trung của cuộc trò chuyện. Trong khi đó, C trả lời một cách cụ thể và rõ ràng về món ăn đã ăn, điều này giúp duy trì chủ đề giao tiếp một cách hợp lý.

Tập trung vào chủ đề giao tiếp là một trong những yếu tố quan trọng giúp cuộc trò chuyện diễn ra một cách suôn sẻ và hiệu quả, tạo điều kiện cho việc trao đổi thông tin một cách rõ ràng và dễ dàng hiểu.

2.4. Phương châm cách thức:

Trong giao tiếp, sự mạch lạc của câu nói đóng vai trò quan trọng để truyền đạt ý kiến một cách rõ ràng và dễ hiểu. Việc sử dụng từ ngữ ngắn gọn, tránh việc nói dài dòng hay mơ hồ giúp tạo nên sự thông suốt trong cuộc trò chuyện.

Phương châm về mạch lạc trong giao tiếp yêu cầu chúng ta cần nêu ý kiến, trả lời một cách súc tích, tránh việc lan man, không cần thiết và không liên quan đến chủ đề. Điều này giúp cuộc trò chuyện diễn ra một cách trơn tru, không làm mất đi sự tập trung và hiểu biết.

Ví dụ:

A: “Hai em đã làm xong bài tập hôm qua cô giao chưa?”

B: “Dạ, rồi ạ!” (Tuân thủ phương châm quan hệ)

C: “Bài khó quá cô ơi!” (Vi phạm phương châm quan hệ)

Trong ví dụ trên, B trả lời ngắn gọn và đủ thông tin để trả lời câu hỏi, trong khi C không cung cấp thông tin cụ thể về việc làm bài tập, dẫn đến việc trả lời không rõ ràng và mơ hồ.

Sự mạch lạc trong giao tiếp giúp tạo ra sự linh hoạt và thông suốt trong truyền đạt ý kiến. Kỹ năng này không chỉ giúp chúng ta diễn đạt ý kiến một cách rõ ràng mà còn giúp duy trì sự tập trung và hiểu biết trong cuộc trò chuyện.

2.5. Phương châm lịch sự:

Trong giao tiếp, sự tôn trọng và lịch sự là những yếu tố quan trọng không chỉ thể hiện tính cách và giá trị cá nhân mà còn định hình môi trường giao tiếp tôn trọng và chân thành. Việc sử dụng lời nói tế nhị, khiêm tốn và lịch sự giúp tạo ra một môi trường giao tiếp thoải mái và trao đổi thông tin một cách hiệu quả.

Phương châm về tôn trọng đối diện trong giao tiếp yêu cầu chúng ta phải thể hiện sự lịch sự, tôn trọng và nhấn mạnh vào việc xưng hô, cách giao tiếp thích hợp với từng người và hoàn cảnh. Ví dụ, việc sử dụng các cụm từ như “anh/chị”, “ông/bà” hay cách trả lời khiêm tốn và biểu lộ lòng biết ơn đối với sự quan tâm của người khác là những ví dụ điển hình.

Trong ví dụ về việc hàng xóm đến thăm, việc trả lời lịch sự, biểu lộ sự cảm kích đối với sự quan tâm của hàng xóm không chỉ thể hiện tôn trọng mà còn tạo ra một môi trường giao tiếp ấm cúng và trao đổi thông tin một cách dễ dàng.

Sự linh hoạt trong áp dụng phương châm hội thoại cũng quan trọng. Điều này cho phép chúng ta điều chỉnh cách giao tiếp, lời nói phù hợp với ngữ cảnh, người nghe và mục đích giao tiếp cụ thể.

Những phương châm này không chỉ giúp tạo ra một cuộc trò chuyện suôn sẻ mà còn xác định hình ảnh và nhận thức về cá nhân trong giao tiếp, từ đó tạo ra một môi trường giao tiếp tích cực và hòa thuận hơn.

3. Đặc điểm của phương châm hội thoại:

Phương châm hội thoại không chỉ là cách chúng ta truyền đạt thông tin mà còn là cách thức thuyết phục và tạo ảnh hưởng đến người nghe. Có một số đặc điểm quan trọng giúp tạo nên tính hiệu quả của phương châm này:

– Tính tham khảo: Đây là việc sử dụng thông tin tham khảo một cách chọn lọc và khái quát để hỗ trợ ý kiến của mình. Việc chỉ ra thông tin quan trọng và cần thiết về vấn đề giúp tạo sự rõ ràng và minh bạch trong cuộc trò chuyện.

– Tính thời sự: Trong hội thoại, việc đặt vấn đề vào bối cảnh hiện tại, làm cho người nghe nhận ra sự quan trọng và cấp bách của vấn đề, giúp tạo động lực để thực hiện hành động.

– Tính phản biện: Phản biện không chỉ đề cập đến việc phản đối ý kiến của người khác mà còn là cách chứng minh hoặc cung cấp bằng chứng để giải thích về sự không chính xác của những quan điểm đó.

– Tính đề xuất: Quan trọng là việc đưa ra những đề xuất, giải pháp hay phương pháp giải quyết vấn đề. Thậm chí, việc thể hiện và chứng minh những giải pháp này thông qua các ví dụ hoặc bằng chứng cụ thể để thuyết phục người nghe.

Những đặc điểm này cùng nhau tạo nên một cách thức thuyết phục, cung cấp thông tin rõ ràng và tạo động lực để hành động, giúp giao tiếp trở nên hiệu quả và thú vị hơn.