Biên tập là gì? Phân biệt sự khác nhau giữa biên tập và biên soạn? So sánh, tìm điểm khác biệt giữa biên tập và biên soạn?
Để có một tài liệu đảm bảo chất lượng ở mức tối đa nhất sẽ phải trải qua một quá trình bao gồm nhiều giai đoạn. Trong đó, bước biên tập là bước không thể thiếu, làm nền tảng cho tất cả những sản phẩm xuất bản sau này. Bên cạnh đó, có thuật ngữ biên soạn cũng là một trong những nghiệp vụ liên quan khiến nhiều người nhầm lẫn và khó phân biệt tính chất từng công việc.
Luật sư tư vấn pháp luật qua tổng đài trực tuyến 24/7: 1900.6568
1. Biên tập là gì?
Theo
Theo Từ điển Tiếng Việt (NXB TP. HCM): “Biên tập là biên soạn, góp ý kiến với tác giả, kiểm tra những sai sót của bản thảo tài liệu, đưa đi xuất bản”. Một cách chính xác, biên tập viên không phải là một nghề mà là một vị trí công việc, xuất hiện trong các lĩnh vực như Báo chí, Truyền hình, Xuất bản…
– Biên tập trong tiếng Anh là Editor
2. Phân biệt sự khác nhau giữa biên tập và biên soạn:
Biên soạn được hiểu là hoạt động thu thập, chọn lọc các tài liệu cần thiết để làm cơ sở viết thành sản phẩm bài viết hoàn chỉnh theo chủ đề đã xác định ban đầu.
Thứ nhất, sự khác nhau về bản chất khái niệm
– Biên soạn chính là đi thu thập và chọn lọc những tài liệu theo chủ đề và tổng hợp lại để viết thành sách hoặc một bài viết. Việc biên soạn này có liên quan mật thiết đến lĩnh vực giáo dục trong việc biên soạn giáo trình, lĩnh vực khoa học đối với các tài liệu nghiên cứu,…
– Biên tập ( tiếng La tinh là Redactus – có nghĩa là sắp đặt, sửa chữa, tu chỉnh, gọt rũa hay trong tiếng Pháp – Rédaction – có nghĩa là soạn thảo, biên soạn), hiểu theo nghĩa hẹp là sự tu chỉnh, gọt rũa, sửa chữa các sản phẩm văn hóa. Theo nghĩa rộng hơn thì biên tập được hiểu là quá trình chuyển từ ý đồ, mục đích chính trị, khoa học, có tính chất cá nhân thành các sản phẩm văn hóa, tinh thần có tính chất xã hội dưới dạng xuất bản phẩm để phục vụ người đọc, người nghe, người xem…
Một cách dễ hiểu và gần gũi hơn, công việc biên tập hay biên tập báo chí chính là việc xử lý thông tin và chuyền tải thông tin sự kiện thành ngôn ngữ báo chí để giúp khán giả, độc giả, thính giả tiếp cận thông tin một cách hiệu quả nhất. ( Ngôn ngữ báo chí ở đây được hiểu là hình ảnh, âm thanh trong truyền hình, báo hình: tiếng động, lời đọc trong phát thanh – báo nói và hình ảnh, văn bản trong báo viết và báo điện tử – báo mạng).
Kiến thức là vô biên nhưng khả năng của con người thì giới hạn nhưng để phát triển thì con người luôn luôn phải trau dồi thêm kiến thức để phát triển từng ngày. Kiến thức mà bạn học được có thể từ thầy cô, bạn bè, những trải nghiệm thực tế,…và đặc biệt là từ những tài liệu mang tính chuyên môn đã được biên soạn dựa trên sự nghiên cứu và chắt lọc thông tin một cách kỹ lưỡng.
Biên tập viên là người xử lý thông tin để chuyển tới công chúng. Công việc của các biên tập viên báo chí trong tòa soạn là tổ chức sản xuất, lựa chọn, sửa chữa các tác phẩm báo chí theo các quan điểm và lợi ích nhất định.
Như vậy, biên tập thường được sử dụng trong lĩnh vực báo chí, xuất bản còn biên soạn lại được biết đến nhiều hơn trong lĩnh vực giáo trình, khoa học tài liệu nghiên cứu.
Thứ hai, các sản phẩm liên quan đến biên soạn
Một là, biên soạn giáo trình Đại học và các đơn vị giáo dục nghề nghiệp
Nếu bạn là sinh viên tại các trường Đại học thì hẳn đã quen với chương trình học theo tín chỉ. Bên cạnh việc học tập và nghiên cứu theo các đầu sách mà giảng viên gợi ý cho mỗi môn học thì cũng sẽ có những môn học được giảng dạy theo các giáo trình được biên soạn bởi chính các giảng viên bộ môn đó. Nếu bạn chưa hiểu rõ về việc học theo các giáo trình biên soạn như thế nào thì hãy theo dõi ví dụ sau đây.
Ví dụ thực tế về việc biên soạn giáo trình trong lĩnh vực được thể hiện như sau:
Tại các trường Đại học và các đơn vị giáo dục nghề nghiệp khác ngoài việc giảng dạy và nghiên cứu theo các đầu sách tham khảo mà giảng viên gợi ý cho sinh viên ra, các giảng viên còn thực hiện công tác biên soạn giáo trình với các mục đích chính như sau:
Biên soạn giáo trình Đại học và các đơn vị giáo dục nghề nghiệp
Thứ nhất để xây dựng được một chương trình giảng dạy phù hợp với số lượng tín chỉ mà sinh viên sẽ học trong 1 học kỳ. Nội dung kiến thức cho môn học đó sẽ được phân chia sao phù hợp đối với chương trình giảng dạy và thời gian học của sinh viên. Và đây cũng chính là căn cứ để có thể tính học phí theo mỗi tín chỉ cho sinh viên.
Thứ hai việc biên soạn giáo trình theo từng bộ môn sẽ giúp cho việc tổng hợp và cập nhật những kiến thức nền tảng cũ và mới. Việc biên soạn sách không chỉ giúp cho sinh viên được học thêm các kiến thức mới từ người hướng dẫn mà còn giúp cho giáo viên tiếp tục nâng cao trình độ biên soạn và giảng dạy ngày một cao hơn.
Hai là, quy định về biên soạn giáo trình đối với các cấp bậc Đại học và các tổ chức giáo dục nghề nghiệp
Căn cứ theo thông tin trong thông tư số 76 của Bộ Tài Chính năm 2018 có quy định về việc hướng dẫn biên soạn và mức chi phí đối với giáo trình phục vụ cho việc giảng dạy tại các trường Đại học, tổ chức giáo dục nghề nghiệp bao gồm các thông tin như sau:
Quy định về biên soạn giáo trìnhđối với các cấp bậc Đại học và các tổ chức giáo dục nghề nghiệp
Các đối tượng áp dụng việc thực hiện theo các quy định có trong thông tư 79 của Bộ Tài Chính, căn cứ theo điều 1 tại mục số 2 của thông tư: Các trường Đại học và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thuộc hệ thống giáo dục công lập sẽ được hỗ trợ về mặt kinh phí từ hệ thống các ngân hàng nhà nước phục vụ cho việc tổ chức chương trình đào tạo và thực hiện biên soạn giáo trình phù hợp cho từng môn học.
Tại điều 2 trong thông tư có quy định về nguồn chi phí phục vụ cho việc tổ chức và xây dựng chương trình đào tạo cũng như việc biên soạn giáo trình theo môn học thì có thể dựa theo 2 nguồn chính như sau:
Thứ nhất là nguồn tài chính từ ngân hàng nhà nước: Việc biên soạn giáo trình của các đơn vị giáo dục Đại học và giáo dục nghề nghiệp công lập sẽ được hỗ trợ về mặt tài chính từ các ngân hàng theo đúng quy định.
Thứ hai là nguồn tài chính từ các nguồn kinh phí khác nhưng phải đảm bảo tính hợp pháp và theo đúng quy định của pháp luật về việc tổ chức chương trình đào tạo và biên soạn giáo trình môn học.
Quy định về biên soạn giáo trìnhđối với các cấp bậc Đại học và các tổ chức giáo dục nghề nghiệp
Và thứ ba đó chính là việc biên soạn giáo trình dựa trên nhiều nguồn tài liệu, tác phẩm khác nhau sẽ giúp cho sinh viên có cái nhìn đa chiều hơn, nâng cao tư duy và khả năng phân tích, so sánh, đối chiếu, nghiên cứu, biện luận cho mỗi vấn đề được đưa ra. Hiểu sâu hơn và biết rộng chính là một trong những việc mà sinh viên cần phải làm ngay từ khi vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường. Việc nghiên cứu và rèn luyện dựa trên những kiến thức có trong các giáo trình biên soạn để theo sát chương trình học sẽ giúp cho sinh viên đạt được kết quả học tập tốt hơn.
– Quy trình biên soạn giáo trình Đại học bao gồm những bước nào
Căn cứ theo điều 7 trong thông tư số 04 của
Việc tổ chức biên soạn giáo trình phục vụ cho công tác giảng dạy cần có sự chỉ đạo từ trên xuống dưới. Cụ thể khoa sẽ là bên trực tiếp đến hiệu trưởng về việc tổ chức biên soạn ra các giáo trình phù hợp đối với từng bộ môn. Sau đó, hiệu trưởng trường sẽ tiếp tục chỉ đạo các cấp dưới để thực hiện việc biên soạn giáo trình.
Đề xuất và giao nhiệm vụ cho những người có đủ trình độ, đã từng có kinh nghiệm biên soạn và đáp ứng đầy đủ về chuyên môn để thực hiện việc biên soạn tài liệu. Việc đề xuất này sẽ do hội đồng Khoa học và hội đồng đào tạo khoa làm việc với hiệu trưởng trong việc thành lập ban biên soạn.
Quy trình biên soạn giáo trình Đại học bao gồm những bước như thế nào?
Như vậy, trách nhiệm biên soạn giáo trình Đại học này sẽ thuộc về hai đối tượng: Một là một ban biên soạn bao gồm nhiều thành viên, hai là cá nhân nhà khoa học sẽ là những người có trách nhiệm thực hiện đúng, đủ và chính xác các nhiệm vụ được giao.
Tiếp theo các đối tượng chịu trách nhiệm biên soạn giáo trình Đại học này sẽ thực hiện lập dự thảo đề cương chi tiết và báo cáo lên hội đồng khoa học và hội đồng đào tạo của khoa về giáo trình Đại học.
Sau khi dự thảo đề cương chi tiết được duyệt thì cá nhân và ban biên soạn sẽ tiếp tục thực hiện công việc chính đó là biên soạn giáo trình. Để chất lượng của giáo trình Đại học được đảm bảo, tất cả các giáo trình sẽ được thẩm định lại bởi hội đồng thẩm định do hiệu trưởng lập. Kết quả những giáo trình đạt chất lượng, yêu cầu và tiêu chuẩn sẽ được thông báo đến Hiệu trưởng thông qua các ý kiến và đánh giá.
Và cuối cùng là các giáo trình sẽ được đưa đi in ấn và đưa vào giảng dạy trực tiếp sau khi đã được cân nhắc, xem xét từ hiệu trưởng với các ý kiến của hội đồng thẩm định giáo trình trước đó. Hiệu trưởng sẽ là người quyết định cuối cùng việc các sản phẩm biên soạn có được sử dụng và đưa vào giảng dạy hay không.
Mỗi năm giáo trình có thể sẽ được chỉnh sửa tùy theo mục đích sử dụng và xu hướng giáo dục, thời đại. Việc chỉnh sửa hoặc thay đổi giáo trình biên soạn cũng được thực hiện áp dụng từ trên xuống dưới như quá trình biên soạn giáo trình.
Bài viết được thực hiện bởi Thạc sỹ Đinh Thùy Dung
