Soạn bài Chiều sương – Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo

1. Trước khi đọc bài Chiều sương:

Câu hỏi: Từ nhan đề truyện, bạn hãy dự đoán nội dung văn bản nói về điều gì?

Bài làm

Tiêu đề “Chiều sương” gợi mở về thời gian và thời điểm tác giả lựa chọn để thảo luận. Văn bản có thể nói về cảm nhận, miêu tả khung cảnh mát mẻ, sương mờ bao phủ buổi chiều, hoặc nói về một ký ức, cảm xúc của tác giả liên quan đến chiều sương.

2. Đọc văn bản Chiều sương:

2.1. Cảnh vật ở làng chài vào chiều xuân hiện lên qua cái nhìn và cảm nhận của ai?

Bài làm

Thông qua chi tiết như sau: “Vào một chiều trung tuần tháng Giêng, chàng trai ấy lang thang…chàng đi không mục đích…chàng đi và nghĩ…”

→ Cảnh vật nơi làng chài vào chiều xuân hiện lên qua cảm nhận của “chàng trai”.

2.2. Từ đây trở đi, người kể chuyện là ai? Người nghe chuyện là ai?

Bài làm

Từ đoạn này trở đi, lão Nhiệm Bình trở thành người kể chuyện, và chàng trai là người nghe chuyện.

2.3. Các chi tiết ở đoạn này cho thấy điều gì trong cuộc sống lao động của ngư dân?

Bài làm

Trong đoạn văn trên, các chi tiết thể hiện cuộc sống lao động của ngư dân là khó khăn, đầy khả năng gặp nguy hiểm. Bất kể sau những khoảnh khắc nghỉ ngơi yên bình, thời gian làm việc lại đầy thách thức và rủi ro như mưa lớn, sóng biển cao, và gió mạnh. Ngư dân thường phải làm việc vào buổi đêm, thời điểm mà người khác thường được nghỉ ngơi và ngủ đêm.

Tuy nhiên, những người dân chài vẫn tận tụy và kiên định, dũng cảm trong công việc của họ. Họ đương đầu với mọi khó khăn, đối mặt với mọi rủi ro của thiên nhiên như sóng to, mưa rào, gió mạnh. Tinh thần thép của họ hiện lên qua sự sẵn sàng đối phó với mọi khó khăn và thách thức mà tự nhiên đặt ra.

2.4. Các ngư dân sắp được chứng kiến điều gì?

Bài làm

Vào một buổi chiều trung tuần tháng Giêng, chàng trai đó lảng về tại làng chài. Anh ta không có mục tiêu rõ ràng, chỉ đơn giản đi lang thang và nghĩ suy. Cảnh làng chài vào buổi chiều xuân hiện ra trước mắt của nhân vật nam này qua cái nhìn và trải nghiệm của anh ta.

2.5. Sự xuất hiện chiếc thuyền của ông Xin Kính có ý nghĩa gì trong câu chuyện?

Bài làm

Việc chiếc thuyền của ông Xin Kính xuất hiện trong câu chuyện tạo một liên kết giữa phần trước và phần sau của câu chuyện. Sự hiện diện của thuyền này đã thông qua đó giúp tạo ra tình huống mà các ngư dân phát hiện người đuối nước. Điều này mở ra những tình tiết thú vị và đầy kịch tính sau này trong câu chuyện. Chiếc thuyền của ông Xin Kính chính là yếu tố gắn kết, tạo nên sự hấp dẫn và kích thích sự tò mò của độc giả đối với các sự kiện tiếp theo.

3. Sau khi đọc bài Chiều sương:

Câu 1: Nêu nội dung bao quát của văn bản. Nhận xét về cách đặt nhan đề truyện của tác giả.

Bài làm

Nội dung tổng quan của đoạn văn: Đoạn thơ kể về ký ức của lão Nhiệm Bình về một lần ra khơi trong một buổi trời sương mù dày đặc. Thuyền đã vượt qua một tình huống nguy hiểm với tháo tố, nhưng sau đó lại đối mặt với nguy cơ khác.

Cách tác giả đặt tên cho câu chuyện: Tên “Chiều sương” gợi lên liên tưởng về thời gian, đặc biệt là thời điểm khi đoàn thuyền của ông Phó Nhụy ra khơi. Trong câu chuyện, họ trải qua nhiều thách thức, từ tháo tố đến những tình huống nguy hiểm khác nhau, và tên gợi nhớ đến sự biến đổi của thời gian và tình hình.

Câu 2: Kẻ bảng sau vào vở, liệt kê một số sự kiện chính và các chi tiết diễn tả cảm xúc, suy nghĩ của các nhân vật:

Bài làm

Câu 3: Xác định người kể chuyện và điểm nhìn trong văn bản “Chiều sương”. Việc lựa chọn người kể chuyện và điểm nhìn như vậy, có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm?

Bài làm

– Người kể chuyện trong câu chuyện là lão Nhiệm Bình, và câu chuyện được kể dưới ngôi thứ ba toàn tri.

– Sự lựa chọn của tác giả về người kể chuyện và góc nhìn như vậy đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm. Trong trường hợp này, lão Nhiệm Bình là một nhân vật đã trải qua và chứng kiến toàn bộ sự kiện diễn ra trong câu chuyện. Điều này cho phép người đọc nhìn vào cùng một sự kiện từ các góc độ khác nhau. Việc trải nghiệm câu chuyện qua nhiều góc nhìn khác nhau giúp người đọc hiểu sâu hơn về sự kiện, thông qua sự cảm nhận chi tiết và chân thực. Từ đó, họ có thể nắm rõ tư tưởng chính mà tác giả muốn truyền đạt.

Câu 4: Tìm một số chi tiết, hình ảnh nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và của những người dân làng chài trong văn bản. Làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt giữa những quan niệm này.

Bài làm

Có một số chi tiết và hình ảnh trong văn bản nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và của những người dân làng chài:

– Quan niệm của chàng trai: Chàng trai không tin vào sự tồn tại của ma quỷ và cho rằng những hiện tượng này chỉ là tưởng tượng, phát sinh từ một khung cảnh hoặc tâm trạng cụ thể.

– Quan niệm của những người dân làng chài: Ngược lại, những người dân trong làng chài tin rằng cõi âm và cõi dương không có ranh giới rõ ràng và tồn tại song song. Họ coi cõi sống và cõi chết là hai khía cạnh gắn liền với nhau, luôn tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau.

Có điểm tương đồng là cả hai đều không coi điều này là điều kỳ dị hoặc mê tín quá mức. Họ coi mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm là một phần của cuộc sống hàng ngày.

Tuy nhiên, điểm khác biệt nằm ở quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và những người dân làng chài trong văn bản. Chàng trai coi đó là những điều không có thật, và do đó, anh ta coi chúng là tưởng tượng hoặc huyền tưởng. Trong khi đó, những người dân làng chài tin rằng những điều này tồn tại và luôn hiện diện, tồn tại đồng thời với thế giới dương gian.

Câu 5: Phân tích tác dụng của việc đan xen các yếu tố thực và ảo trong văn bản truyện.

Bài làm

Sự đan xen giữa yếu tố thực và ảo trong văn bản truyện là một đặc điểm nổi bật của thể loại truyện ngắn. Điều này giúp làm mới cái nhìn của người đọc về nhân vật lão Nhiệm Bình, đại diện cho những người dân làng chài.

Thông qua lối kể chuyện hài hước và hóm hỉnh, cùng với chi tiết ảo được đan xen trong quá trình ông lão kể chuyện cho chàng trai, người đọc có thể cảm nhận được tính cách vui vẻ, yêu đời, và con mắt lạc quan của những người lao động trong làng chài. Bên cạnh những giờ lao động nguy hiểm và mệt mỏi, họ vẫn trân trọng những khoảnh khắc bình thường và hạnh phúc trong cuộc sống hàng ngày. Mặc dù đối diện với khó khăn trong cuộc sống, họ luôn duy trì tinh thần lạc quan, yêu đời, và nhìn đời qua góc nhìn tích cực.

Hơn nữa, việc đan xen giữa yếu tố thực tế và tưởng tượng trong câu chuyện là một biểu hiện tài năng và khéo léo của tác giả. Nhờ đó, những câu chuyện tưởng chừng bí ẩn và ma mị trở nên gần gũi hơn, như một cuộc trò chuyện bình thường giữa người sống và người chết. Sự gắn kết này tạo ra sự ấm áp và thân thuộc trong câu chuyện, khiến người đọc cảm thấy gần gũi và ấm lòng.

Câu 6: Có ý kiến cho rằng truyện chủ yếu viết về “ma”, về “thuyền ma”, về tai ương nơi biển cả và cuộc sống nhọc nhằn của dân chài, nhưng không gợi lên sự lạnh lẽo, ghê sợ mà vẫn toát ra một không khí gần gũi, ấm áp, lạc quan. Hãy cho biết ý kiến của bạn về nhận định trên.

Bài làm

Theo quan điểm cá nhân của em, nhận định trên là chính xác. Mặc dù câu chuyện chủ yếu xoay quanh các yếu tố như “ma” và “thuyền ma,” cùng với những bi kịch trên biển và cuộc sống gian khổ của người dân làng chài, nhưng không tạo nên cảm giác lạnh lẽo hay kinh dị. Thay vào đó, câu chuyện phát ra một không khí gần gũi, ấm áp và lạc quan.

Trong câu chuyện này, tác giả đã tinh tế sử dụng cả yếu tố thực tế và tưởng tượng để tạo nên một nội dung đầy hấp dẫn, thú vị và sống động. Các câu chuyện trong tác phẩm đưa độc giả vào thế giới dân gian, tạo nên cảm giác thân thuộc và ấm áp. Tác giả cũng khéo léo kết hợp hình ảnh con người với tai ương biển cả và cuộc sống khó khăn của người dân làng chài. Những chi tiết này giúp độc giả có cơ hội trải nghiệm cuộc sống của nhân vật, từ đó tạo ra cảm giác gần gũi và thân thiết.

Dù trong bối cảnh khó khăn, nhân vật vẫn không ngừng nỗ lực và đoàn kết, và tinh thần này đã giúp họ vượt qua khó khăn. Mặc dù câu chuyện liên quan đến “ma” và “thuyền ma,” nhưng không gây kinh sợ hay cảm giác lạnh lẽo. Thay vào đó, tạo ra không khí ấm áp, thân quen và lạc quan.

Câu 7: Câu chuyện về chiếc thuyền của Xin Kính năm xưa và lão Nhiệm Bình cùng chàng trai trẻ hôm nay gợi cho bạn suy nghĩ gì về thái độ, tình cảm của con người đối với biển cả?

Bài làm

Câu chuyện về chiếc thuyền của ông Xin Kính trong quá khứ và cuộc gặp gỡ giữa lão Nhiệm Bình và chàng trai trẻ hôm nay đã đánh thức nhiều suy nghĩ trong tôi về tư duy và cảm xúc của con người đối với biển cả. Biển cả đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người, cung cấp cho họ những nguồn tài nguyên vô giá. Con người luôn có tình yêu, tôn trọng và lòng biết ơn đối với biển cả, đặc biệt là với những ngư dân biển, đó là một thứ gì đó thiêng liêng.

Đối với họ, biển cả tương tự như một người mẹ, đảm bảo và nuôi dưỡng họ lớn lên. Tuy nhiên, biển cả cũng có thể giống như một người bạn tinh nghịch, đôi khi có sự khắt khe, đánh những con sóng mạnh mẽ vào thuyền và trêu đùa với những người dân đi biển. Biển cả là người bạn vô tri, gần gũi, và luôn kết nối một cách sâu sắc với con người, không thể tách rời mãi mãi.

Bài tập sáng tạo: Lấy cảm hứng từ không gian “chiều sương” trong truyện hoặc cuộc trò chuyện giữa lão Nhiệm Bình và chàng trai hay hình tượng người dân chài vượt qua tai họa ở đoạn kết,… hãy làm một bài thơ, vẽ một bức tranh hay phác thảo kịch bản cho một hoạt cảnh sân khấu.

Bài làm

Học sinh có thể tham khảo bài thơ sau:

Chiều sương tràn ngập trời xanh
Nghe gió thì thầm những lời lòng
Lão nhiệm bình với chàng trai trò chuyện
Tình yêu và cuộc sống là lo toan

Người dân chài trên biển đại dương
Đánh bắt vô định, sóng gió hiểm nghèo
Nhưng họ vẫn kiên trì vượt qua
Tin tưởng sẽ đến ngày mai tràn đầy hạnh phúc

Đó là những hình ảnh đẹp trong tâm hồn
Mang theo cảm xúc khiến lòng ta rung động
Kể lể dài, chuyện cũng không hết
Để người nghe hiểu thêm về cuộc đời này.