Soạn bài Phép phân tích và tổng hợp – SGK Ngữ văn 9 tập 2

a. Ở đoạn mở đầu, bài viết đã đưa ra nhiều ví dụ cụ thể về cách ăn mặc để đưa ra nhận định về vấn đề đạo đức và văn hoá trong việc lựa chọn trang phục. Có hai quan điểm quan trọng trong văn bản:- Mọi người cần lựa chọn trang phục phù hợp với tình huống và môi trường xã hội, không chỉ liên quan đến việc cởi giày khi đi vào những nơi linh thiêng như đất thánh, mà còn bao gồm việc lựa chọn trang phục gọn gàng và lịch lãm khi tham dự các sự kiện công cộng như đám cưới hoặc đám tang.- Vẻ đẹp không chỉ xuất phát từ việc mặc đẹp mắt mà còn phụ thuộc vào việc ăn mặc phù hợp với văn hoá, đạo đức và môi trường xã hội.

Tác giả đã sử dụng phép lập luận so sánh để phân tích và đánh giá sự khác biệt trong việc ăn mặc ở nhiều tình huống khác nhau. Bằng cách so sánh, tác giả đã xây dựng một hình ảnh về sự đối lập giữa việc ăn mặc phù hợp và không phù hợp với đạo đức và văn hoá xã hội.

b. Sau khi đã trình bày các biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã sử dụng phép lập luận tổng hợp để đưa ra một kết luận cuối cùng. Phép lập luận tổng hợp này thường xuất hiện ở cuối bài viết, giúp tổng hợp và làm rõ ý chính. Trong trường hợp này, phép lập luận tổng hợp là: “Chúng ta chỉ thực sự đẹp khi chọn trang phục phù hợp với văn hoá, đạo đức và môi trường xã hội.” Đây là phần kết của bài viết, làm nổi bật rằng đẹp không chỉ liên quan đến vẻ bề ngoại mà còn bao gồm việc tuân thủ giá trị và tiêu chuẩn xã hội.

2. Lý thuyết về Phép phân tích và tổng hợp:

– Phép lập luận phân tích tổng hợp là một công cụ quan trọng để làm rõ ý nghĩa của một sự việc hoặc hiện tượng. Khi ta muốn hiểu sâu hơn về một vấn đề nào đó, chúng ta thường áp dụng phép lập luận này để giải thích và đánh giá tất cả các khía cạnh của vấn đề. Dưới đây là một bài viết mở đầu dài hơn về phép lập luận phân tích tổng hợp:

Trong quá trình nghiên cứu và hiểu về một hiện tượng hoặc sự việc nào đó, phép lập luận phân tích tổng hợp đóng một vai trò quan trọng. Đây là một phương pháp giúp chúng ta tách rời và xem xét các phần khác nhau của một vấn đề để từ đó tìm ra cái chung, những đặc điểm quan trọng và ý nghĩa sâu xa. Phép lập luận này không chỉ giúp ta hiểu sự vật, hiện tượng một cách chi tiết mà còn giúp ta thấu hiểu mối liên hệ giữa các thành phần khác nhau và cách chúng tương tác với nhau.

– Phân tích là bước đầu tiên trong quá trình này. Chúng ta sẽ chia nhỏ vấn đề ra thành các phần nhỏ hơn để dễ dàng nghiên cứu và hiểu rõ hơn. Các biện pháp phân tích bao gồm việc nêu giả thiết, so sánh, đối chiếu và chứng minh. Chúng ta sẽ đặt câu hỏi về tất cả các khía cạnh của vấn đề và cố gắng tìm ra câu trả lời thông qua việc phân tích chi tiết.

Tuy nhiên, phân tích chỉ là bước đầu tiên. Để thực sự hiểu rõ ý nghĩa của một sự việc hoặc hiện tượng, chúng ta cần phải tổng hợp thông tin từ các phần đã phân tích. Tổng hợp là quá trình kết nối các phần riêng lẻ để hình thành một cái nhìn tổng quan và điều này thường được thể hiện ở phần kết luận của một bài viết.

– Tổng hợp giúp chúng ta nhận ra mối liên hệ giữa các yếu tố khác nhau và tạo ra cái nhìn tổng cộng về vấn đề. Nó cũng giúp chúng ta đưa ra các nhận định và kết luận có tính khái quát và có ý nghĩa. Trong nhiều trường hợp, lập luận tổng hợp đóng vai trò quyết định trong việc hiểu và giải quyết một vấn đề cụ thể.

Như vậy, phép lập luận phân tích tổng hợp không chỉ giúp ta nhìn vào sự vật, hiện tượng một cách tỉ mỉ và chi tiết mà còn giúp ta xây dựng cái nhìn tổng cộng và sâu xa hơn về ý nghĩa của chúng. Nó là công cụ hữu ích trong việc nghiên cứu, đánh giá và hiểu sâu hơn về thế giới xung quanh chúng ta.

3. Luyện tập về Phép phân tích và tổng hợp:

3.1. Câu 1 trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2:

Tác giả đã thực hiện một phân tích để làm sáng tỏ quan điểm rằng “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một phần quan trọng của học vấn.” Phân tích này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quan điểm này:

Tác giả đã bắt đầu bằng việc nhấn mạnh rằng học vấn không chỉ thuộc về cá nhân mà còn là kết quả của cả nhân loại. Điều này có nghĩa là học vấn không chỉ đơn thuần là việc cá nhân học hỏi và tích lũy kiến thức mà còn liên quan đến việc duy trì và phát triển tri thức của cả xã hội.

Tác giả tiếp tục phân tích rằng học vấn của nhân loại được truyền tải thông qua sách. Sách là kho tàng quý báu chứa đựng kiến thức và kinh nghiệm của nhân loại qua nhiều thế kỷ. Điều này làm nổi bật vai trò quan trọng của sách trong việc truyền đạt và duy trì học vấn.

Tác giả còn sử dụng một ví dụ giả định bằng câu hỏi “Nếu không lưu lại thành quả trong quá khứ thì phải làm lại từ đầu” để làm nổi bật rằng nếu không bảo tồn và sử dụng sách, chúng ta có thể mất đi kiến thức và học vấn của xã hội trong quá khứ. Điều này có thể khiến chúng ta trở thành những người lạc hậu, phải bắt đầu lại từ đầu trong việc tích lũy kiến thức.

3.2. Câu 2 trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2:

Tác giả đã tận dụng phân tích để thảo luận về tại sao việc chọn đọc sách là quan trọng. Dưới đây là chi tiết về sự phân tích này:

Tác giả đã đi vào chi tiết khi phân tích lý do phải lựa chọn sách để đọc bằng cách trình bày các điểm sau:

– Sự đa dạng của sách: Tác giả đã đặc biệt nhấn mạnh về việc có nhiều loại sách với chất lượng và nội dung khác nhau. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc chọn lựa sách một cách khôn ngoan để đảm bảo rằng ta đang đọc những cuốn sách phù hợp với mục tiêu học tập và sở thích riêng của mình.

– Hạn chế về thời gian và năng lực của con người: Tác giả đã đề cập đến việc chúng ta có hạn chế về thời gian và năng lực, và rằng việc chọn sách để đọc là cách quản lý khéo léo sự hạn chế này. Điều này thể hiện việc đọc sách không chỉ đơn thuần là tiếp nhận kiến thức mà còn đòi hỏi khả năng quản lý thời gian một cách thông minh và hiệu quả.

– Sự phân loại giữa sách chuyên môn và sách thường thức: Tác giả đã phân biệt rõ hai loại sách này, tức là sách chuyên môn và sách thường thức. Việc ôn tập cả hai loại sách được đánh giá là quan trọng, bởi vì chúng có mối liên hệ và bổ trợ lẫn nhau. Ngay cả người có chuyên môn cần phải đọc sách thường thức để mở rộng kiến thức và tư duy của họ.

Tóm lại, tác giả đã thực hiện một phân tích tỉ mỉ để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn và đọc sách một cách có chủ đề và hiệu quả trong quá trình học tập và phát triển cá nhân.

3.3. Câu 3 trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2:

Tác giả đã phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như sau:

– Không đọc sách thì không có điểm xuất phát cao: Tác giả đã đề cập rằng đọc sách là một yếu tố quan trọng để khởi đầu một hành trình học vấn. Nếu thiếu việc đọc sách, người đọc sẽ không có điểm xuất phát cao, có nghĩa là họ sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận kiến thức và thông tin.

– Đọc sách là con đường ngắn nhất để tiếp cận tri thức: Tác giả đã nhấn mạnh rằng đọc sách là một trong những con đường ngắn nhất để tiếp cận tri thức. Sách chứa đựng kiến thức, kinh nghiệm và tư duy của nhiều thế kỷ, và thông qua việc đọc sách, người đọc có thể học hỏi từ những người khác một cách hiệu quả.

– Không chọn lọc sách thì đời người ngắn ngủi và vô ích: Tác giả cảnh báo rằng việc không chọn lọc sách, tức là đọc bất kỳ cuốn sách nào mà không xem xét tính hữu ích của nó, sẽ làm cho cuộc đời người trở nên ngắn ngủi và không đáng để sống. Điều này ám chỉ rằng thời gian của người đọc có hạn, và việc lựa chọn đúng loại sách để đọc là rất quan trọng.

– Đọc ít mà kĩ quan trọng hơn đọc nhiều mà không có lợi ích gì: Tác giả lưu ý rằng việc đọc sách không chỉ liên quan đến lượng mà còn đến chất lượng. Đọc ít nhưng đọc một cách kỹ lưỡng và hiểu biết là quan trọng hơn việc đọc nhiều mà không thu được kiến thức và giá trị gì từ đó.

3.4. Câu 4 trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 2:

Qua đó, em hiểu phân tích có vai trò như thế nào trong lập luận?

Thông qua việc phân tích, tác giả có thể đưa ra nhiều góc nhìn khác nhau về vấn đề (có thể là các lợi ích, hậu quả, sự chính xác, hoặc sự không chính xác), từ đó làm cho kết luận trở nên thuyết phục và cốt lõi hơn.