Mô hình định giá tài sản vốn CAPM trong đầu tư chứng khoán

1. Mô hình định giá tài sản vốn (Capital Asset Pricing Model – CAPM) là gì?

Mô hình định giá tài sản vốn (Capital Asset Pricing Model – CAPM) là một mô hình quan trọng trong lĩnh vực tài chính, dùng để mô tả mối quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận kỳ vọng của các chứng khoán và tài sản tài chính. Mô hình này cung cấp một cách để định giá tài sản dựa trên cơ sở của rủi ro hệ thống, chủ yếu là rủi ro liên quan đến biến động giá trị tài sản trong toàn hệ thống tài chính.

Theo CAPM, lợi nhuận kỳ vọng của một chứng khoán (hoặc bất kỳ tài sản tài chính nào) được tính bằng cách cộng thêm lợi nhuận không rủi ro, thường là lãi suất của các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ, với một khoản bù đắp rủi ro phụ thuộc vào mức độ biến động giá của chứng khoán đó so với toàn bộ thị trường.

Cơ sở của mô hình là giả định rằng nhà đầu tư sẽ luôn luôn tìm kiếm cách tối ưu hóa tỷ suất lợi nhuận và rủi ro của danh mục đầu tư của mình. Họ sẽ muốn có tỷ suất lợi nhuận cao nhất có thể cho mức rủi ro đã chấp nhận được. Rủi ro trong mô hình CAPM được thể hiện bởi hệ số beta ($\beta$).

Hệ số beta biểu thị mức độ biến động giá của chứng khoán so với sự biến động của thị trường chung. Nếu một chứng khoán có beta cao hơn 1, tức là nó biến động mạnh hơn thị trường; ngược lại, nếu beta nhỏ hơn 1, nó biến động ít hơn thị trường. Nếu beta bằng 1, chứng khoán biến động theo cùng mức độ với thị trường.

Mô hình CAPM đã được William Sharpe phát triển vào những năm 1960 và trở thành công cụ quan trọng trong đầu tư chứng khoán và quản lý rủi ro. Dù có nhiều mô hình khác cố gắng giải thích động thái của thị trường, CAPM vẫn được ứng dụng rộng rãi bởi tính đơn giản và khả năng ứng dụng gần gũi với thực tế. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng mô hình CAPM có những giả định đơn giản, ví dụ như giả định về hợp đồng hoàn hảo và giả định về hiệu suất thị trường hiển nhiên không tồn tại rủi ro không toàn hệ thống. Do đó, trong thực tế, mô hình này có thể không hoàn toàn phản ánh đầy đủ sự biến động của thị trường và lợi nhuận thực tế của các tài sản tài chính.

2. Nội dung của mô hình CAMP:

2.1. Những giả định khi xây dựng mô hình CAPM:

Mô hình định giá tài sản vốn (Capital Asset Pricing Model – CAPM) là một mô hình quan trọng trong lĩnh vực tài chính, nhưng nó cũng phải dựa trên một số giả định để có thể ứng dụng trong thực tế. Dưới đây là một số giả định chính khi xây dựng mô hình CAPM:

– Thị trường vốn hiệu quả và hoàn hảo: Giả định rằng thị trường vốn hoạt động một cách hiệu quả và hoàn hảo. Điều này có nghĩa là tất cả các nhà đầu tư đều có thông tin đầy đủ và không có thông tin bị ẩn hoặc không công bằng. Nhà đầu tư có thể dễ dàng truy cập vào thông tin và thực hiện giao dịch một cách nhanh chóng và với mức phí giao dịch không đáng kể. Ngoài ra, không có hạn chế đầu tư, ví dụ như giới hạn về vốn, và không có nhà đầu tư nào đủ lớn để có thể ảnh hưởng đến giá cả của một loại chứng khoán.

– Nhà đầu tư kỳ vọng nắm giữ chứng khoán trong thời kỳ 1 năm: CAPM giả định rằng nhà đầu tư sẽ nắm giữ các chứng khoán trong một khoảng thời gian cụ thể, thường là trong vòng 1 năm. Điều này giúp đơn giản hóa mô hình và đánh giá lợi nhuận kỳ vọng trong một khoảng thời gian cụ thể.

– Hai cơ hội đầu tư: Nhà đầu tư chỉ có hai cơ hội đầu tư trong CAPM. Cơ hội thứ nhất là đầu tư vào chứng khoán không rủi ro, tức là đầu tư vào một tài sản có lợi nhuận cố định và không bị biến động theo thị trường. Cơ hội thứ hai là đầu tư vào danh mục cổ phiếu thường trên thị trường, tức là đầu tư vào một danh mục các chứng khoán có lợi nhuận biến đổi theo lực lượng của thị trường chung.

Mặc dù các giả định này giúp đơn giản hóa mô hình và dễ dàng tính toán, thực tế cho thấy chúng có thể không hoàn toàn phản ánh đầy đủ các tình huống và biến động trong thị trường tài chính. Có nhiều yếu tố khác nhau có thể ảnh hưởng đến giá trị tài sản và lợi nhuận của chúng, nhưng CAPM vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá giá trị và rủi ro của các tài sản tài chính.

2.2. Công thức tính lợi nhuận kỳ vọng của một chứng khoán theo CAPM:

Theo CAPM, lợi nhuận kỳ vọng của một chứng khoán có mối quan hệ tỷ lệ thuận với mức độ rủi ro của nó. Tức là, khi lợi nhuận kỳ vọng tăng lên, rủi ro cũng sẽ gia tăng và ngược lại. Hệ số beta ($\beta$) chính là yếu tố đo lường mức độ rủi ro của một chứng khoán hoặc danh mục đầu tư so với mức độ rủi ro chung của thị trường chứng khoán. Hệ số beta cho biết mức độ biến động giá của tài sản so với biến động giá của thị trường chung.

Giả định rằng thị trường vốn hoạt động hiệu quả và các nhà đầu tư có khả năng đa dạng hoá danh mục đầu tư để loại bỏ rủi ro không toàn hệ thống. Trong mô hình CAPM, chỉ còn rủi ro toàn hệ thống (systematic risk) là ảnh hưởng đến lợi nhuận của chứng khoán. Rủi ro toàn hệ thống là rủi ro liên quan đến biến động chung của thị trường, không thể loại bỏ bằng việc đầu tư vào các tài sản phi rủi ro (risk-free assets) hoặc đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Công thức tính lợi nhuận kỳ vọng của một chứng khoán theo CAPM là:

E(Ri) = Rf + βi [E(Rm) – Rf]

Trong đó:

• $E(Ri):$ là lợi nhuận kỳ vọng từ chứng khoán $i$.
• E(Rm):  là lợi nhuận kỳ vọng của thị trường chung.
• Rf​ là lợi nhuận của tài sản không rủi ro, thường được xem như lãi suất trái phiếu chính phủ.
• βi​ là hệ số beta của chứng khoán $i$.

Công thức trên thể hiện rằng lợi nhuận kỳ vọng của chứng khoán là tổng của lợi nhuận tài sản không rủi ro và một khoản bù đắp rủi ro, phụ thuộc vào hệ số beta của chứng khoán và sự khác biệt lợi nhuận giữa thị trường và tài sản không rủi ro.

Mô hình CAPM là một công cụ hữu ích trong việc định giá các tài sản tài chính và đánh giá lợi nhuận so với rủi ro của chúng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mô hình này dựa trên một số giả định đơn giản và có thể không hoàn toàn phản ánh đầy đủ các tình huống và biến động trong thị trường tài chính. Hiện nay, nhiều mô hình phức tạp hơn đã được phát triển để đáp ứng các yếu tố và biến đổi phức tạp hơn trong thị trường.

3. Ứng dụng của mô hình CAMP:

Mô hình định giá tài sản vốn (Capital Asset Pricing Model – CAPM) có nhiều ứng dụng quan trọng trong lĩnh vực tài chính. Dưới đây là một số ứng dụng chính của mô hình CAPM:

– Định giá tài sản tài chính: Ứng dụng chính của CAPM là định giá các tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, quỹ đầu tư, và các tài sản có rủi ro trong thị trường tài chính. Mô hình này cho phép nhà đầu tư ước tính lợi nhuận kỳ vọng của một tài sản dựa trên hệ số beta của tài sản và lợi nhuận kỳ vọng của thị trường.

– Xác định rủi ro hệ thống: CAPM giúp xác định mức độ rủi ro hệ thống (systematic risk) trong thị trường tài chính. Rủi ro hệ thống là rủi ro chung mà không thể loại bỏ bằng việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Việc đánh giá rủi ro hệ thống giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về biến động chung của thị trường và đưa ra quyết định đầu tư phù hợp.

– Lựa chọn danh mục đầu tư: Nhà đầu tư có thể sử dụng CAPM để lựa chọn danh mục đầu tư phù hợp với mục tiêu lợi nhuận và mức độ rủi ro mong muốn. CAPM cung cấp thông tin về mức độ biến động giá của các tài sản so với thị trường, từ đó giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định thông minh về việc phân bổ danh mục đầu tư.

– Đánh giá hiệu suất quỹ đầu tư: Trong quản lý quỹ đầu tư, CAPM được sử dụng để đánh giá hiệu suất của các quỹ đầu tư so với chỉ số thị trường hoặc mục tiêu lợi nhuận. So sánh lợi nhuận thực tế với lợi nhuận kỳ vọng dựa trên CAPM giúp nhà quản lý quỹ đánh giá hiệu quả của chiến lược đầu tư của họ.

– Xác định giá trị công ty: CAPM cũng có thể được sử dụng để xác định giá trị công ty thông qua việc ước tính giá trị dự kiến của cổ phiếu. Giá trị công ty có thể tính dựa trên tổng giá trị của tài sản tài chính và phi tài chính của công ty, sử dụng các dữ liệu từ mô hình CAPM.

– Định giá chứng chỉ quyền mua: Mô hình CAPM cũng được sử dụng để định giá chứng chỉ quyền mua (warrants) và các sản phẩm tài chính tương tự. Giá trị của chứng chỉ quyền mua có thể ước tính dựa trên các yếu tố như lợi nhuận kỳ vọng, rủi ro và hệ số beta.

Tuy mô hình CAPM mang lại nhiều lợi ích trong việc định giá tài sản và quản lý rủi ro, nhưng cũng cần lưu ý rằng nó dựa trên một số giả định đơn giản và giới hạn, và việc sử dụng mô hình này cần được kết hợp với các phân tích và mô hình khác để đánh giá toàn diện và chính xác hơn về giá trị và rủi ro của các tài sản tài chính.