Giáo án bài Nhớ rừng của Thế Lữ tiết 1, 2 cho giáo viên

– GV hướng HS cách đọc – yêu cầu chính xác phù hợp với nội dung của mỗi đoạn thơ.

– Đoạn 1- 4 nỗi căm hờn uất hận, đoạn 2-3 nỗi nhớ thời oanh liệt, đoạn 5 khao khát giấc mộng ngàn.

1. Đọc văn bản:

Tên thật là Nguyễn Thứ Lễ.

– Quê: Bắc Ninh.

– Là nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào thơ mới (1932-1945)

– Với hồn thơ dồi dào, lãng mạn góp phần quan trọng vào việc đổi mới thơ ca và đem lại chiến thắng cho thơ mới.

– Một số tác phẩm chính: Mấy vần thơ 1935, Vàng & máu 1934….

– Yêu cầu học sinh giải nghĩa các từ khó.

c. Từ khó:

– Hổ = hùm, cọp, ông ba mươi, chúa sơn lâm, ông kễnh.

– Rừng = ngàn, lâm.

– Không vì anh cả, chị cả là danh từ chỉ người.

– Nước cả: Nước lớn (tính từ) ⇒ chỉ là từ đồng âm khác nghĩa.

H: Bài thơ được làm theo thể thơ nào?Em hiểu như thế nào về thơ mới?

1. Thể loại: Thể thơ 8 chữ.

– Thơ mới là một trào lưu thơ đầu thế kỉ XX , Các bài thơ không phụ thuộc vào quy tắc thơ ca truyền thống không hạn định về số câu số chữ trong bài, không bị gò ép bởi niêm, đối của luật thơ. Cách trình bày nội dung tự do không phụ thuộc vào thi pháp thi ca cổ điển.

– Phương thức: Biểu cảm

– Hai cảnh tương phản: Cảnh vườn bách thú nơi con hổ bị giam cầm (1-4).Cảnh núi non hùng vĩ (2-3)

– Hãy quan sát bài thơ chỉ ra điểm mới về hình thức so với các bài thơ đường luật ?

→ Không hạn định câu chữ, mỗi dòng có 8 tiếng ngắt nhịp tự do, vần không cố định, giọng thơ ào ạt phóng khoáng…

– GV gọi HS đọc đoạn 1

+) Đoạn 1, 4: Tâm trạng của hổ trong cảnh tù hãm ở vườn Bách Thú.

+) Đoạn 2,3: Hình ảnh giang sơn hùng vĩ trở về trong nỗi nhớ của chúa sơn lâm.

+) Đoạn 5: Nỗi khao khát của hổ .

a. Cảnh hổ ở vườn bách thú: (câu 1→8)

* Tâm trạng của hổ trong cũi sắt (khổ 1)

” Gậm một nỗi căm hờn trong cũi sắt

……………..tư lự”

+ Gậm: dùng răng, miệng ăn dần, cắn dần, chậm chạp, kiên trì ⇒ động từ diễn tả hành động bứt phá nhưng chủ yếu thể hiện sự gặm nhấm đầy uất ức vì bị mất tự do.

– Buông xuôi, bất lực, ngày đêm gậm nhấm khối căm hờn mà theo thời gian cứ rắn thêm, lớn thêm như một khối u sầu, nhức nhối, nó khinh bỉ lũ người bên ngoài,nó cảm thấy nhục nhã vì phải hạ mình ngang hàng với bọn gấu, báo. Hổ thấm thía thân phận “Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn”.

– Câu thơ đầu 8 tiếng thì 5 tiếng là thanh trắc tạo âm hưởng như lời giận giữ, còn câu 2 thì 7 tiếng thanh bằng giống 1 tiếng thở dài.

– Nỗi khổ bị tù hãm không được hoạt động.

– Nỗi nhục bị biến thành trò chơi cho thiên hạ:”trò lạ mắt thứ đồ chơi”

– Nỗi bất bình vì bị nhốt cạnh những con vật thấp kém hơn (ngang hàng cùng bọn gấu dở hơi và bọn báo vô tư lự) .

H: Dụng ý nghệ thuật của tác giả là gì?

H: Trong hoàn cảnh ấy hổ mang tâm trạng như thế nào?

– Khối căm hờn là gì ?

→ Cảm xúc hờn căm kết đọng, đè nặng nhức nhối, không có cách nào giải thoát

– GV:Trong cảnh ngộ bị giam hãm ở vườn bách thú, con hổ vô cùng căm uất, ngao ngán. Nhưng không có cách nào thoát khỏi tù túng mà con hổ chỉ đành buông xuôi bất lực nằm dài ngao ngán.

⇒ Tâm trạng phẫn uất, căm hờn,ngao ngán và bất lực.

* Cảnh vườn bách thú:

– “Nay ta ôm…

Ghét những cảnh không dời nào thay đổi

Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối

Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng”.

– Phương thức: Miêu tả, từ liệt kê liên tiếp.

– Cách ngắt nhịp ngắn dồn dập.

– Giọng thơ: chán trường, khinh miệt.

⇒ Đó chính là hình ảnh tượng trưng cho thực tại xã hội đương thời, được cảm nhận bởi những tâm hồn yêu nước lãng mạn.

– Hình ảnh đối lập với khổ thơ trên với nhịp 2/2 như diễn tả nỗi bực dọc, uất ức của con hổ trước thực tại. Đó là những cảnh nhân tạo, bắt trước thiên nhiên, nó nhỏ bé, tầm thường(sửa sang, tầm thường, giả dối),không phải cảnh rừng thiêng đại ngàn.

– Gọi HS đọc đoạn 2-3

H: Cảnh sơn lâm được gợi tả qua những chi tiết nào ?

H: Em hiểu sơn lâm, bóng cả cây ở đây là gì ?(nơi núi cao có nhiều cây to lâu năm)

H: Em hiểu gào ngàn nghĩa là gì ?

H: Nhận xét về cách dùng từ ngữ, lời thơ ?

H: Qua đó em cảm nhận như thế nào về nơi sinh sống của hổ?

H: Hình ảnh con hổ hiện lên như thế nào giữa không gian ấy ?

* Cảnh núi rừng:

Nhớ cảnh sơn lâm bóng cả cây già

Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi…”

– Điệp từ, động từ, sức sống mãnh liệt của núi rừng.

⇒ Nơi núi rừng hùng vĩ hoang vu, thâm nghiêm,bí ẩn.

* Hình ảnh chúa sơn lâm xuất hiện với tư thế: “dõng dạc, đường hoàng, lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng”,”vờn”, “quắc mắt”

H: Em hiểu chúa tể, thảo hoa là gì ?H: Em có nhận xét gì về từ ngữ, nhịp điệu của những khổ thơ này ?

(Với những câu thơ sống động, giàu chất tạo hình đã diễn tả chính xác vẻ đẹp vừa uy nghi, dũng mãnh mềm mại của chúa sơn lâm)

H: Đoạn 3 miêu tả về cảnh nào ?

H: Cảnh rừng ở đây là cảnh rừng của thời điểm nào ?

– “Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối…”

“Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn…”

“Đâu những bình minh cây xanh nắng gội…”

” Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng…”

3. Nét đặc sắc nghệ thuật:

H:Giữa thiên nhiên ấy, hình ảnh chúa tể của muôn loài hiện lên như thế nào ?

GV : Với các điệp từ câu cảm thán …khí phách ngang tàng làm chủ, tạo nhạc điệu rắn rỏi, hùng tráng. Nỗi nhớ tiếc khôn nguôi của con hổ với những cảnh không bao giờ thấy nữa

– GV HD học sinh – HĐ nhóm (3 phút )

1. Em hãy chỉ ra 2 cảnh đối lập nhau : Cảnh vườn bách thú & cảnh núi rừng hổ ngự trị ?

2. Theo em sự đối lập này có ý nghĩa gì ?

– Cảnh sống tầm thường, giả dối với cuộc sống chân thật phóng khoáng

– Căm nghét cuộc sống bình thường, khát vọng tự do cao cả

– GV gọi HS đọc đoạn cuối

H: Giấc mộng ngàn của hổ hướng về một không gian như thế nào ?

H: Nỗi nhớ tiếc giấc mộng ngàn của hổ là một giấc mộng như thế nào ?

– Nêu nhận xét biện pháp về nghệ thuật mà tác giả sử dụng ? Qua đó em hiểu được gì ?

– Nỗi đau của con hổ ở vườn bách thú cũng chính là nỗi đau của con người như thế nào?

( Khát vọng được sống chân thật, cuộc sống của chính mình.Đó là khát vọng giải phóng, tự do.Nỗi chán ghét thực tại, tù túng tầm thường, giả dối)

+ Nhịp thơ ngắn, thay đổi.

+ Đại từ, câu hỏi tu từ , điệp từ.

→ gợi tả sự tiếc nuối quá khứ oai hùng của con hổ.

+ Kết thúc là từ cảm thán: Than ôi! diễn tả sự đau đớn tuyệt vọng, niềm khát khao cháy bỏng cuộc đời tự do.

(Cảnh thiên nhiên tươi đẹp trên chỉ là cảnh thuộc về quá khứ huy hoàng, thể hiện nỗi nhớ da diết, khôn nguôi, đau đớn, u uất của “chúa sơn lâm”. Tâm trạng con hổ chính là tâm trạng của nhân vật trữ tình lãng mạn, đó phần nào đó thể hiện tâm trạng của người dân Việt Nam mất nước lúc bấy giờ.

Cảm hứng lãng mạn trữ tình; hình ảnh thơ giàu chất tạo hình, tiêu biểu, ấn tượng; ngôn ngữ và nhạc điệu phong phú, cách dùng các dấu câu, từ ngữ, biện pháp tu từ sáng tạo.)

c. Tâm sự của nhà thơ:

” Hỡi oai linh…của ta ởi!”

– Hổ hướng tâm trạng về nơi núi rừng hùng vĩ với nỗi nhớ tiếc nuối, khôn nguôi.

– Nt: câu cảm thán thể hiện tâm trạng nhớ tiếc.

⇒ Qua dó nhà thơ diễn tả sâu sắc niềm khát khao tự do mãnh liệt và nỗi chán ghét cảnh sống tù túng, tầm thường, giả dối của thế hệ thi nhân lãng mạn giai đoạn 1930 – 1945. Tâm trạng dân Việt Nam đau khổ vì thân phận nô lệ, chán ghét sự tù túng, nhớ tiếc thời oanh liệt tự hào dân tộc, khát khao độc lập tự do, thể hiện lòng yêu nước thầm kín

H: Em cảm nhận như thế nào về nội dung và nghệ thuật của bài thơ?

H:Theo em việc mượn lời con hổ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung cảm xúc của nhà thơ?

4. Tổng kết:

* Nghệ thuật: sự so sánh đối lập giữa hiện tại và qúa khứ, con hổ và con người.

– Nghệ thuật miêu tả tâm trạng, sử dụng câu hỏi tu từ.

* Nội dung:

– Nói về con hổ nhưng cũng nói về con người nhắc ta nhớ cảnh tù túng, nô lệ. Bài thơ là tâm trạng của một thế hệ các nhà thơ lãng mạn đầu thế kỉ XX.

* Ghi nhớ: SGKT7