Biện pháp và ý nghĩa của việc sử dụng hợp lý tài nguyên biển

1. Tài nguyên biển là gì?

Tài nguyên biển là những nguồn lợi tự nhiên có giá trị kinh tế, khoa học, văn hóa, quốc phòng và an ninh được hình thành từ các quá trình tự nhiên và hoạt động của con người trên biển, đảo và vùng ven biển. Tài nguyên biển bao gồm các loại tài nguyên sinh vật, phi sinh vật (khoáng sản, dầu mỏ), năng lượng và không gian. 

Đây là những tài nguyên quan trọng và đa dạng, bao gồm:

– Các nguồn tài nguyên sinh vật: Biển cung cấp một môi trường sống độc đáo cho rất nhiều loài sinh vật, bao gồm cá, tôm, cua, sò, hải sản và các loài thực vật biển. Các nguồn tài nguyên sinh vật biển là nguồn thực phẩm quan trọng cho con người và đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp thủy sản.

– Dầu và khí đốt: Biển cung cấp nguồn tài nguyên dầu và khí đốt quan trọng. Các tầng đá biển chứa dầu và khí đốt tự nhiên, và hoạt động khai thác dầu khí trên biển đã trở thành ngành công nghiệp lớn.

– Khoáng sản: Biển cũng chứa các khoáng sản quan trọng như muối, đá vôi, cát, đá biển, và các kim loại như titan, chì, kẽm. Những khoáng sản này được sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp như xây dựng, sản xuất luyện kim và công nghiệp hóa chất.

– Năng lượng tái tạo: Biển cung cấp tiềm năng lớn cho việc phát triển năng lượng tái tạo như năng lượng gió, năng lượng mặt trời và năng lượng thủy triều. Các nhà máy điện gió biển, lưới điện mặt trời và các dự án năng lượng thủy triều đang ngày càng phát triển trên biển.

– Các nguồn tài nguyên sinh thái: Biển chứa các cấu trúc sinh thái như rạn san hô, rừng ngập mặn, đồng cỏ biển và đầm lầy. Những cấu trúc này là môi trường sống cho rất nhiều loài sinh vật quan trọng và đóng vai trò quan trọng trong du lịch sinh thái và bảo tồn môi trường.

– Đường đi quốc tế và viễn thông: Biển cung cấp các tuyến đường đi quốc tế quan trọng cho việc vận chuyển hàng hóa và giao thông. Đồng thời, cáp dẫn đường biển cung cấp kết nối viễn thông quốc tế.

Tài nguyên biển đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đáp ứng nhu cầu nguồn lực và cung cấp nguồn sống cho hàng tỷ người trên thế giới. Tuy nhiên, việc quản lý và bảo vệ tài nguyên biển là rất quan trọng để đảm bảo sự bền vững và bảo tồn môi trường biển.

2. Vai trò của tài nguyên biển:

Tài nguyên biển là một loại tài nguyên thiên nhiên mà con người có thể sử dụng trực tiếp hoặc chế biến thành sản phẩm vật chất để đáp ứng các nhu cầu trong cuộc sống. Tài nguyên biển bao gồm tài nguyên sinh vật và phi sinh vật có trong lòng biển, đại dương, hải đảo như cá, tôm, cua, rong biển, ngọc trai, san hô, dầu khí, khoáng sản, nước, năng lượng thủy triều… 

Tài nguyên biển có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của các quốc gia ven biển nói chung và Việt Nam nói riêng. 

– Tài nguyên biển cung cấp nguồn thực phẩm đa dạng và giàu dinh dưỡng cho con người, góp phần bảo đảm an ninh lương thực. 

– Tài nguyên biển cũng là nguồn cung cấp các nguyên liệu quý giá cho các ngành công nghiệp như dệt may, thuốc men, hóa chất, điện lực… 

– Tài nguyên biển còn là yếu tố thúc đẩy giao thông vận tải, du lịch và giải trí ven biển và ngoài khơi. 

– Tài nguyên biển đóng vai trò như một máy điều hòa khí quyển và khí hậu, giúp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính và ổn định sự sống trên Trái Đất. 

Tuy nhiên, tài nguyên biển cũng đang đối mặt với nhiều vấn đề như đánh bắt quá mức, ô nhiễm môi trường biển, xung đột lợi ích giữa các quốc gia và trong nội bộ một quốc gia. Do đó, việc sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên biển là một nhiệm vụ cấp thiết và trách nhiệm của mọi cá nhân và tổ chức. Việc khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên biển cần tuân thủ các nguyên tắc pháp lý, khoa học và thực tiễn, đảm bảo lợi ích quốc gia và trách nhiệm cộng đồng quốc tế.

3. Những đặc điểm chung của tài nguyên biển:

– Đa dạng sinh học: Biển là một môi trường sống đa dạng với sự hiện diện của hàng ngàn loài sinh vật, từ động vật đến thực vật, vi khuẩn và các loài vi sinh vật. Điều này tạo ra một hệ sinh thái phong phú và phức tạp.

– Phân bố không đồng đều: Tài nguyên biển không được phân bố đồng đều trên toàn cầu. Các khu vực biển khác nhau có đặc điểm riêng về tài nguyên, ví dụ như vùng ven biển, vùng biển sâu, rạn san hô, vùng ngập mặn, vv.

– Có khả năng tái tạo: Một số tài nguyên biển có khả năng tái tạo nhanh chóng và tự nhiên, như cá và các loại hải sản, tạo điều kiện cho việc khai thác bền vững và duy trì nguồn tài nguyên.

– Quan hệ phức tạp với môi trường đất liền: Tài nguyên biển không tồn tại độc lập mà có mối liên kết mật thiết với môi trường đất liền. Các sông, suối, và dòng chảy nước từ đất liền có thể ảnh hưởng đến tài nguyên biển bằng cách mang theo chất thải, chất dinh dưỡng và các ô nhiễm khác.

– Quan trọng về kinh tế: Tài nguyên biển đóng vai trò quan trọng trong kinh tế toàn cầu. Chúng cung cấp nguồn thực phẩm, năng lượng, khoáng sản, và cung cấp công việc cho hàng triệu người trên toàn thế giới. Các ngành công nghiệp như thủy sản, du lịch biển, luyện kim, và năng lượng tái tạo đều phụ thuộc vào tài nguyên biển.

– Sự bất ổn và khả năng suy thoái: Tài nguyên biển đang phải đối mặt với các thách thức như quá khai thác, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, và sự suy giảm sinh học. Việc quản lý và bảo vệ tài nguyên biển là cần thiết để đảm bảo sự bền vững và sự tồn tại của chúng trong tương lai.

4. Hiện trạng tài nguyên biển ở Việt Nam và trên thế giới hiện nay:

Hiện trạng tài nguyên biển ở Việt Nam và trên thế giới hiện nay đang đứng trước nhiều thách thức và khó khăn do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, khai thác quá mức và phá hủy các hệ sinh thái biển. Điều này không chỉ gây suy giảm nguồn lợi thủy sản tự nhiên mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của kinh tế biển và sinh kế của người dân ven biển. 

Do đó, việc bảo tồn nguồn tài nguyên biển và đại dương, phát triển bền vững sinh kế biển là vấn đề cấp bách và quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế biển xanh của Việt Nam. Một trong những giải pháp hiệu quả để bảo tồn biển là thiết lập và mở rộng các khu bảo tồn biển, gìn giữ đa dạng sinh học biển, ngăn ngừa tình trạng ô nhiễm môi trường biển cũng như bảo vệ và khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên biển. 

Hiện nay, Việt Nam đã có 16 khu bảo tồn biển được công nhận, chiếm khoảng 0,24% diện tích vùng biển quốc gia. Tuy nhiên, các khu bảo tồn biển còn gặp nhiều khó khăn trong quản lý, vận hành và tài chính. Cần có sự đầu tư và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội và cộng đồng để nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu bảo tồn biển. Bên cạnh đó, cần có những chiến lược sinh kế biển cụ thể cho ngư dân trong tương lai, giúp họ chuyển đổi mô hình sản xuất, áp dụng công nghệ mới, tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và dịch Covid-19. Bảo tồn biển và phát triển kinh tế là hai mặt của một vấn đề trong việc phát triển bền vững hướng tới hình thành nền kinh tế biển xanh.

5. Biện pháp và ý nghĩa của việc sử dụng hợp lý tài nguyên biển:

5.1. Biện pháp:

Để sử dụng hợp lý tài nguyên biển và đảm bảo sự bền vững, có một số biện pháp quan trọng mà chúng ta có thể áp dụng:

– Quản lý bền vững: Áp dụng các biện pháp quản lý bền vững để đảm bảo việc sử dụng tài nguyên biển một cách cân nhắc và bảo vệ môi trường biển. Điều này bao gồm việc thiết lập các khu vực bảo tồn, quy định về khai thác, giám sát và tuân thủ các quy định quản lý.

– Khai thác bền vững: Áp dụng các phương pháp khai thác tài nguyên biển một cách bền vững và có hiệu quả, bao gồm việc đánh giá và quản lý các nguồn tài nguyên, giới hạn số lượng khai thác, thiết lập quy định về kích cỡ tối thiểu của loài, và thực hiện các biện pháp bảo vệ đối với những loài đang bị đe dọa.

– Bảo vệ môi trường biển: Đảm bảo việc bảo vệ môi trường biển và giảm thiểu tác động xấu đến hệ sinh thái, giảm ô nhiễm từ các nguồn chất thải, giám sát chất lượng nước, bảo vệ rạn san hô và các khu vực đặc biệt quan trọng khác, và hạn chế sự phá hủy môi trường tự nhiên.

– Hợp tác quốc tế: Thực hiện hợp tác quốc tế để quản lý tài nguyên biển, tham gia vào các hiệp định và quy định quốc tế liên quan đến biển, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm, và phối hợp với các quốc gia khác để đảm bảo quản lý hiệu quả và bảo vệ tài nguyên biển.

– Nghiên cứu và giáo dục: Tiến hành nghiên cứu và giáo dục về tài nguyên biển để tăng cường hiểu biết và nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của tài nguyên biển và sự cần thiết của việc bảo vệ và sử dụng hợp lý chúng. Điều này có thể bao gồm việc nghiên cứu về sinh thái học biển, tài nguyên cá và thủy sản, và phổ biến kiến thức về bảo vệ môi trường biển.

– Tăng cường quản lý và giám sát: Đầu tư vào hệ thống quản lý và giám sát hiệu quả để theo dõi và đánh giá tình trạng tài nguyên biển. Xây dựng cơ sở dữ liệu, thực hiện quy trình giám sát định kỳ, và phân tích dữ liệu để đưa ra quyết định quản lý thông minh.

Tổng hợp lại, sử dụng hợp lý tài nguyên biển yêu cầu một quy trình quản lý bền vững, bảo vệ môi trường biển và tạo ra sự cân bằng giữa sự phát triển kinh tế và bảo tồn tài nguyên.

5.2. Ý nghĩa:

Biển là nguồn tài nguyên quý giá và đa dạng, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ môi trường và an ninh quốc gia của các nước ven biển. Tuy nhiên, biển cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức và áp lực do sự can thiệp của con người và biến đổi khí hậu. Việc sử dụng hợp lý tài nguyên biển là một trong những giải pháp cần thiết để bảo tồn và phát huy giá trị của biển, đồng thời đảm bảo lợi ích dài hạn của các thế hệ hiện tại và tương lai.

Sử dụng hợp lý tài nguyên biển có ý nghĩa như thế nào? Đó là việc khai thác, sử dụng và quản lý tài nguyên biển một cách khoa học, hiệu quả, bền vững, phù hợp với luật pháp quốc tế và quốc gia, tôn trọng chủ quyền và quyền chủ động của các nước ven biển, đảm bảo sự cân bằng giữa các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường. Sử dụng hợp lý tài nguyên biển cũng có nghĩa là phối hợp và hợp tác giữa các bên liên quan trong và ngoài nước, trong các lĩnh vực khác nhau như nông nghiệp, thủy sản, du lịch, giao thông vận tải, năng lượng, khoa học công nghệ, giáo dục, đào tạo… để tạo ra những giá trị gia tăng cho biển và cho xã hội.

Sử dụng hợp lý tài nguyên biển mang lại những lợi ích gì? Đó là việc tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho người dân ven biển, góp phần nâng cao đời sống và giảm nghèo; phát triển các ngành kinh tế chiến lược như du lịch biển, khai thác dầu khí, khai thác khoáng sản biển… góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế quốc gia; bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường biển, duy trì sự đa dạng sinh học và các hệ sinh thái quan trọng như rạn san hô, rừng ngập mặn, đầm phá… góp phần vào việc ứng phó với biến đổi khí hậu và giảm thiểu thiên tai; gìn giữ chủ quyền và an ninh quốc gia trên biển, góp phần vào việc duy trì hòa bình và ổn định khu vực và thế giới.