Thủ tục đăng ký vận chuyển xuyên biên giới chất thải nguy hại

1.Thủ tục đăng ký vận chuyển xuyên biên giới chất thải nguy hại:

1.1. Chủ thể đăng ký: 

Việc đăng kí vận chuyển chất thải này được tiến hành bằng việc vận chuyển qua biên giới chất thải độc hại. Đối với cùng một loại chất thải nguy hại thì việc đăng kí có thể được tiến hành thành các lần xuất khẩu riêng lẻ hay chia làm nhiều đợt xuất khẩu của một năm. Chủ nguồn thải chất thải độc hại hay nhà xuất thay mặt cho các chủ nguồn thải phải cùng với những người khác làm thủ tục.

1.2. Hồ sơ: 

Theo quy định tại khoản 2 Điều 38 thông tư 02/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của luật bảo vệ môi trường:

– Đơn xin nhập khẩu qua biên giới chất thải công nghiệp theo quy định tại Mẫu số 05 Phụ lục III ban hành kèm theo Thông tư trên;

– Bản sao hợp đồng vận chuyển chất thải độc hại với đơn vị quản lý chất thải công nghiệp tại quốc gia tiếp nhận;

– Bản sao hợp đồng ký với chủ nguồn thải chất thải nguy hại trong trường hợp chủ nguồn thải ủy quyền cho nhà xuất khẩu đại diện đăng ký và thực hiện thủ tục vận chuyển xuyên biên giới chất thải nguy hại;

– Bản sao hợp đồng ký với đơn vị đăng ký bảo hiểm cho lô hàng chất thải nguy hại vận chuyển xuyên biên giới;

– Thông báo vận chuyển bằng tiếng Anh thực hiện theo mẫu quy định của Công ước Basel về kiểm soát vận chuyển xuyên biên giới chất thải nguy hại và việc tiêu hủy chúng (sau đây gọi tắt là Công ước Basel).

1.3. Trình tự thủ tục:

Bước 1: Cá nhân tổ chức chuẩn bị hồ sơ đăng kí vận chuyển vượt biên giới chất thải nguy hiểm theo hướng dẫn bên trên về hồ sơ sau đó nộp trực tiếp hoặc thông qua đường bưu chính hoặc văn bản điện tử trên cổng dịch vụ công trực tuyến của Bộ Tài nguyên và Môi trường;

Bước 2: Kể từ ngày tiếp nhận đủ hồ sơ đăng ký, trong thời hạn 10 ngày làm việc cơ quan thẩm quyền Công ước Basel tại Việt Nam thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường gửi văn bản thông báo kèm theo giấy phép vận chuyển bằng tiếng Anh đến cơ quan thẩm quyền Công ước Basel tại nước nhập và tái xuất (nếu có) theo quy định của Công ước Basel; trường hợp hồ sơ không đảm bảo điều kiện để có văn bản trả lời thì Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ có văn bản phản hồi cho cá nhân tổ chức và nói rõ lý do;

Bước 3: Kể từ khi có văn bản đề nghị của các cơ quan thẩm quyền Công ước Basel tại nước nhập và quá cảnh (nếu có) trong thời hạn 20 ngày làm việc, Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành văn bản đồng ý theo hướng dẫn tại Mẫu số 06 Phụ lục III ban hành kèm theo Thông tư 02/2022; trường hợp không chấp nhận, Bộ Tài nguyên và Môi trường có văn bản phúc đáp đến cá nhân tổ chức và nói rõ lý do.

2. Quy định về việc vận chuyển chất thải nguy hại xuyên biên giới:

2.1. Khái niệm của chất thải nguy hại:

Thuật ngữ chất thải nguy hại lần đầu tiên xuất hiện vào khoảng thập niên 70. Sau một thời gian nghiên cứu và áp dụng, tuỳ thuộc theo các tiến bộ khoa học và công nghệ cũng như điều kiện của từng quốc gia nên hiện nay trên thế giới có những định nghĩa khác nhau đối với chất thải nguy hiểm. Chẳng hạn như chất thải

Quốc gia Philipine: chất thải nguy hại là các chất có độc, ăn mòn, tạo mùi, hoạt tính, dễ cháy, phát nổ mà không nguy hiểm đến con người và gia súc.

Quốc gia Canada: chất thải nguy hại là các chất mà vì bản chất và đặc tính của mình có khả năng gây nguy hại cho sức khoẻ con người và/hoặc môi trường. Và những chất này yêu cầu các kĩ thuật xử lí chuyên biệt nhằm loại trừ hay giảm thiểu tính nguy hiểm của nó.

Chương trình môi trường của Liên Hợp Quốc (12/1985): trừ chất thải công nghiệp và chất thải y tế thì chất thải nguy hại là chất thải (thể rắn, lỏng, bán rắn-semisolid và trong bình đựng khí) mà vì hoạt tính hoá học, cháy, nổ, ăn mòn hoặc có đặc tính tương tự, không nguy hại hay có khả năng gây nguy hại đến sức khoẻ con người hoặc môi trường bởi chính bản thân chúng hay do sự cho phép tiếp xúc với chất thải khác.

Đất nước Hoa Kỳ: sẽ được xác định là chất thải nguy hại khi:

Nằm trong mục chất thải độc hại mà EPA đặt tên (bao gồm 4 danh sách)

Có một trong bốn đặc tính (khi kiểm tra) mà EPA chỉ thấy là cháy-nổ, ăn mòn, phản ứng hoá học và v.v.

Được nhà sản xuất tuyên bố là chất thải nguy hại

Ở Việt Nam: chất thải nguy hại là chất thải có chứa những chất hay hợp chất có một trong các đặc tính gây nguy hại trên (dễ cháy, dễ phát nổ, rất độc, dễ ăn mòn, dễ lây lan và nhiều đặc tính nguy hại khác) , hoặc phản ứng với chất không tạo nguy hại cho môi trường và sức khoẻ con người.

2.2. Các lưu ý trong lúc vận chuyển chất thải nguy hại:

Việc vận chuyển chất thải nguy hiểm trong nội địa đến cửa khẩu do cá nhân tổ chức quy định tại khoản 4 Điều 83 Luật Bảo vệ môi trường thực hiện.

Sau khi có công văn đồng ý của Bộ Tài nguyên và Môi trường đối với việc xuất khẩu chất thải nguy hại, cá nhân tổ chức lập tối thiểu 02 bộ hồ sơ vận chuyển bằng tiếng Anh cho mỗi lần chở chất thải nguy hại đã được phép xuất khẩu theo mẫu nêu tại địa chỉ:

http://www.basel.int/Portals/4/Basel%20Convention/docs/techmatters/forms-notif-mov/vCOP8.doc.

Sau khi việc xử lý chất thải nguy hại hoàn thành, tổ chức cá nhân được Bộ Tài nguyên và Môi trường chấp thuận việc xuất khẩu chất thải nguy hại lưu 01 bộ hồ sơ vận chuyển đồng thời gửi 01 bộ hồ sơ vận chuyển đã có xác nhận của đơn vị xử lý ở nước ngoài cho Bộ Tài nguyên và Môi trường.

3. Phạt vi phạm nếu vận chuyển chất thải xuyên biên giới không đăng ký:

Căn cứ điều 30 Nghị Định 45/2022/NĐ-CP Xử Phạt Vi Phạm Bảo Vệ Môi Trường. Xử phạt hành chính bằng hình thức phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng với một trong những hành vi sau đây:

+ Cá nhân tổ chức có hành vi không báo cáo cơ quan có giấy phép môi trường đối với việc sử dụng các phương tiện giao thông vận tải để chuyên chở chất thải nguy hại theo quy định;

+ Cá nhân tổ chức có hành vi không lập và nộp hồ sơ đề nghị nhập khẩu chất thải nguy hại qua biên giới đến chủ nguồn thải chất thải nguy hại hoặc cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định;

+ Cá nhân tổ chức có hành vi không lưu trữ, trình Bộ Tài nguyên và Môi trường giấy phép nhập khẩu qua biên giới chất thải y tế đã có chứng nhận của công ty xử lý ở việt nam;

+ Cá nhân tổ chức có hành vi không báo cáo cơ quan cấp phép trước khi triển khai việc xử lý vận chuyển và tiêu huỷ các chất thải y tế chưa được Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh chấp thuận khi địa bàn hoạt động không ghi trong giấy phép môi trường.

Như vậy việc tổ chức cá nhân không lập và nộp hồ sơ đề nghị nhập khẩu chất thải có thể bị phạt từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng.

4. Thực trạng nhập khẩu trái phép chất thải độc hại:

Một lượng lớn chất thải nguy hại đã được chuyển lậu qua biên giới từ nhiều nước tiên tiến sang những nước đang phát triển, trong đó, có Việt Nam. Chính vì thế, Việt Nam luôn kêu gọi nhiều nước cùng chung sức đẩy lùi vấn nạn này.

Chính Hội thảo Mạng lưới Đông Nam Á về ngăn chặn chuyển qua biên giới trái phép chất thải nguy hiểm “mà Tổng cục Môi trường kết hợp với Bộ Môi trường Nhật Bản thực hiện mới đây, nhiều đại biểu đã đưa đến nhận xét, hầu hết đội ngũ nhân viên hải quan ở các nước đang phát triển đã rất quen với việc khi họ mở một container hàng hoá ra thì trước mắt họ là nguyên một container đầy rác độc hại cũng như những máy móc và linh kiện điện tử nhập nk từ các nước khác.

Theo số liệu của Ban Thư ký Công ước Basel nhằm ngăn chặn nạn buôn lậu qua biên giới chất thải nguy hiểm, hàng năm trên thế giới có khoảng 50 triệu tấn rác thải độc hại được sản xuất ra và có khoảng 8 triệu tấn được chuyên chở giữa nhiều nước với nhau. Đó là con số được tính bởi các công ty vận tải hợp pháp, nhưng trên thực tế thì chúng ta không thể hiểu nổi con số chính xác là như thế nào. Hầu hết, chúng được vận chuyển từ Châu Âu đến nhiều nước Châu Phi và cả một số nước Châu Á.

Theo báo cáo của Mạng lưới thi hành Công ước Basel, một số lượng lớn tivi và đồ điện tử cũ mà Nhật Bản sản xuất trước đây đã được vận chuyển sang Việt Nam và Trung Quốc. Việc mua bán chất thải giữa một số quốc gia thường tập trung vào những chất thải có thể tái chế, chủ yếu là nhóm phế liệu kim loại, bao gồm có kim loại màu, chì, xỉ và cặn sắt, phế liệu gốc kim loại từ máy kéo và xe cơ giới đã sử dụng, phế liệu đánh dỡ tàu cũ.

Tại Việt Nam, theo tính toán có khoảng 3 triệu tấn phế liệu và rác thải độc hại Việt Nam nhập khẩu nước ngoài hàng năm. Trong đó, có 1.000 hợp chất, phần lớn là các kim loại nặng và chất hữu cơ cao phân tử có hại đối với con người, đã tìm được trong rác thải độc hại nhập khẩu về Việt Nam. Số liệu báo cáo của Cục Hải quan Hải Phòng, nếu tính tất cả cảng tại thành phố này đã chứa khoảng 5.000 container hàng hết thời hạn làm thủ tục. Cục Hải quan Hải Phòng mới tiến hành khám xét được 1.353 container, trong đó, có 104 container là nhựa phế liệu, máy tính, linh kiện điện tử cũ, hỏng, 1.085 container chở lốp cao su đã qua sử dụng và 164 container quần áo cũ. ..

Quá khứ tồn tại một vụ việc gây chấn động dư luận khi mà Công ty Cổ phần Cửu Long Vinashin đã nhập từ Hàn Quốc về Việt Nam 3 máy biến thế đã qua sử dụng năm 2007. Và điều trớ trêu là 1 trong 3 máy biến thế trên bị Cục Hải quan Quảng Ninh xác định chứa đựng 7.000 lít dầu thải có chất cực độc PCB – chất độc chỉ xếp sau dioxin, nên nghiêm cấm nhập khẩu.

Các văn bản pháp luật sử dụng trong bài viết:

– Luật Bảo vệ môi trường 2020;

– Thông tư 02/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của luật bảo vệ môi trường;

– Nghị định 45/2022/nđ-cp xử phạt vi phạm bảo vệ môi trường.