Ngân hàng nhà nước có những quy định về hạn mức tăng trưởng tín dụng hàng năm để hạn chế việc Ngân hàng thương mại tối đa hóa lợi nhuận bằng cách tăng số tiền cho vay ra tới vô cùng từ đó dẫn tới nợ xấu ngân hàng. Vậy tăng trưởng tín dụng và hạn mức tăng trưởng tín dụng là gì?
Mục lục bài viết
1. Tăng trưởng tín dụng là gì?
Theo nghiên cứu của Lane P. R., McQuade P. (2014) thì tăng trưởng tín dụng là một sự gia tăng trong giá trị dư nợ cho vay trong khu vực tư nhân (là các cá nhân và các tổ chức). Một khi quy mô tín dụng gia tăng, khách hàng có thể vay tiền được nhiều hơn để sử dụng cho các mục đích khác nhau.
Theo một số nghiên cứu thì tăng trưởng tín dụng là việc các ngân hàng thương mại áp dụng các chính sách nhằm mục đích tăng nguồn vốn huy động, cung ứng cho việc cấp tín dụng, chiết khấu, đầu tư vào các tổ chức kinh tế, cá nhân,… những người có nhu cầu vay vốn, từ đó từng bước nâng cao lợi nhuận, thị phần, thương hiệu trên thị trường.
Như vậy, tăng trưởng tín dụng là sự tăng lên của các khoản tín dụng do các ngân hàng cung cấp cho các tổ chức và các cá nhân trong nền kinh tế. Việc ngân hàng gia tăng các khoản tín dụng là điều rất cần thiết để để phù hợp với nhu cầu ngày càng tăng về vốn của các tổ chức và các cá nhân trong tiến trình phát triển của xã hội.
Theo góc độ tính toán, tăng trưởng tín dụng là tỷ lệ phần trăm tăng lên (hoặc giảm xuống) của giá trị tiền tệ mà ngân hàng cung cấp cho cho các cá nhân, tổ chức khác của mình trong nền kinh tế ở kỳ này với kỳ trước. Tín dụng tăng trưởng dương, thì nền kinh tế có thêm lượng cung tiền tương ứng được lưu thông dưới dạng bút tệ. Nếu, tín dụng tăng trưởng âm biểu hiện một xu hướng eo hẹp hơn trong dòng cung tiền kéo theo tác động nhất định đến kinh tế.
2. Hạn mức tăng trưởng tín dụng là gì?
Hạn mức tín dụng là mức cho vay tối đa mà các ngân hàng có thể phát hành, và đó là một cách để kiểm soát lượng tín dụng trong quá trình thực hiện chính sách tiền tệ hạn chế. Kiểm soát hạn mức tín dụng được chia thành kiểm soát toàn bộ quy mô tín dụng và kiểm soát một phần số tiền cho vay. Trong trường hợp nhu cầu tín dụng quá mức, để kiểm soát lượng tín dụng, cơ quan tiền tệ hạn chế nguồn cung tín dụng của các ngân hàng thương mại thông qua các luật và quy định liên quan đến hạn ngạch hoặc hạn ngạch. Hạn mức tín dụng có thể được xác định trên cơ sở dư nợ cho vay trong kỳ gốc cộng với một tốc độ tăng trưởng xác định. Các loại khoản vay khác nhau có thể được xử lý bằng cách khác nhau.
Hàng năm ngân hàng nhà nước Việt Nam sẽ đưa ra hạn mức dư nợ tín dụng phù hợp với mỗi ngân hàng thông qua các yếu tố về quy mô và uy tín của ngân hàng đó.
3. Vì sao có hạn mức tăng trưởng tín dụng?
Việc cấp hạn mức tín dụng cho TCTD được thực hiện dựa trên một số tiêu chí kỹ thuật quy định tại Thông tư 52 ban hành năm 2018.
Giới hạn tăng trưởng tín dụng bắt đầu từ năm 2011 cùng với Nghị quyết 11 về ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát. Những năm tiếp theo, khi Việt Nam gia nhập WTO năm 2006, nền kinh tế chứng kiến sự phát triển quá nóng với sự bùng nổ của khu vực tư nhân, nhà nước và đầu tư nước ngoài.
Giai đoạn 2007-2011, tín dụng tăng trưởng 33%/năm và từng đạt mức tăng trưởng cao kỷ lục 53% vào năm 2007.
Ở một mức độ nào đó, cơ chế hạn mức tín dụng đã giúp hạn chế tình trạng tăng trưởng tín dụng nóng khi các tiêu chuẩn về an toàn vốn và áp dụng chuẩn mực Basel 2 chưa phổ biến.
Trước đó, vào giữa những năm 1980, khi Việt Nam đi theo mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, giới hạn tăng trưởng tín dụng chưa bao giờ được nhắc đến như một giải pháp để chống lạm phát phi mã lên đến 800%.
Từ năm 2011 đến nay, bên cạnh biện pháp hành chính là hạn mức tăng trưởng tín dụng, NHNN đã áp dụng nhiều biện pháp thị trường, đặc biệt là Basel II với các tiêu chí định lượng rõ ràng về mức đủ vốn nên nhiều vấn đề của hệ thống ngân hàng đã từng bước được giải quyết. .
Báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp gần nhất cho thấy tỷ lệ nợ xấu dưới 2% (1,53% tính đến cuối tháng 3).
4. Hạn mức tăng trưởng tín dụng còn phù hợp hay không?
Việc đạt ra hạn mức tăng trưởng tín dụng không còn phù hợp với bối cảnh hiện nay
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) cho biết họ đã điều chỉnh giới hạn tốc độ tăng trưởng tín dụng của một số ngân hàng thương mại vào năm 2022. Như thường lệ, các điều chỉnh không được công khai.
Quyết định 986/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo bỏ hạn mức tín dụng để sử dụng nhiều hơn các công cụ thị trường nhằm thực hiện chiến lược phát triển ngân hàng trung ương hiện đại.
Hơn nữa, trong nhiều năm qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã và đang áp dụng Basel II cho các ngân hàng thương mại. Đến nay đã có gần 20 ngân hàng đáp ứng được tiêu chuẩn. Các ngân hàng kiểm soát lãi suất cho vay dựa trên nguồn vốn huy động trên thị trường cấp 1, tức là chỉ cho vay 80% số vốn huy động được từ doanh nghiệp và cá nhân.
Đây là rào cản ngăn tín dụng tăng trưởng cao nếu các Ngân hàng thương mại không huy động được vốn từ nền kinh tế. Trong khi đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chưa bơm thêm vốn vào lưu thông, nghĩa là cung tiền sẽ không quá cao gây lo ngại về lạm phát.
Cũng theo Basel II, theo Thông tư 41/TT-NHNN, Tổ chức tín dụng phải duy trì CAR (tỷ lệ an toàn vốn) để kiểm soát việc cho vay vào các lĩnh vực rủi ro cao khi cho vay theo hệ số quy đổi rủi ro. Chẳng hạn, trong lĩnh vực bất động sản, hệ số được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam áp dụng lên tới 200%.
Điều này có nghĩa là khi muốn cho vay các lĩnh vực kinh doanh rủi ro, các ngân hàng phải tăng vốn tự có để đáp ứng yêu cầu về CAR. Vậy muốn tăng cho vay lĩnh vực rủi ro thì phải tăng vốn lõi nếu không sẽ bị phạt. Điều này cho thấy việc sử dụng công cụ hạn mức tăng trưởng tín dụng không còn ý nghĩa.
Ngoài ra, có nhiều công cụ khác có thể thay thế hạn mức tăng trưởng tín dụng để kiểm soát tín dụng cung ứng. Chẳng hạn, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thể sử dụng tỷ lệ đảo ngược bắt buộc và nâng tỷ lệ này lên 5% hoặc thậm chí 10% nếu nhận thấy nguy cơ các ngân hàng thương mại mở rộng tín dụng, dẫn đến cung tiền (M2) tăng đột biến.
Khi nâng tỷ lệ nghịch yêu cầu, đồng nghĩa với việc khóa tiền trong tài khoản của các tổ chức tín dụng tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, khiến các ngân hàng giảm đáng kể nguồn vốn để tăng cường cho vay nền kinh tế.
Hơn nữa, thông qua OMO (nghiệp vụ thị trường mở), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cũng có thể tung ra một loại tín phiếu mà các ngân hàng thương mại phải mua, có thể với lãi suất hỗ trợ. Đây là một công cụ vừa mang tính thị trường, vừa mang tính quản trị, mạnh và hiệu quả nếu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, muốn “khóa” tiền của các Ngân hàng Thương mại, để ngăn cản họ mở rộng tín dụng.
Hạn mức tín dụng là một công cụ quản lý tạo ra cơ chế xin-cho và môi trường không công bằng cho các ngân hàng thương mại. Vốn cần cho nhu cầu phục hồi kinh doanh là rất lớn. Nhiều khách hàng đang chứng kiến việc phục hồi sản xuất của họ bị đình trệ do các ngân hàng sắp hết gói tín dụng.
5. Tăng trưởng tín dụng có phải là điều xấu?
Không phải tất cả tăng trưởng tín dụng đều xấu. Không thể có sự thịnh vượng của chủ nghĩa tư bản nếu không có hệ thống tín dụng để cung cấp tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ và giúp họ vượt qua giai đoạn kinh doanh. Luôn luôn có một sự bùng nổ tín dụng lành tính trong lịch sử kinh tế (trái ngược với lạm phát tín dụng nghiêm trọng hoặc tràn ngập tín dụng), nghĩa là tỷ lệ tín dụng mới trên GDP duy trì tốc độ tăng trưởng tương đối chậm và đầu tư có thể thúc đẩy các dự án tăng trưởng trong tương lai. Sự bùng nổ tín dụng ổn định giúp các ngân hàng có vốn tốt khi họ tiếp tục cải thiện chất lượng cho vay và giới thiệu các sản phẩm tín dụng sáng tạo hợp lý trong khi vẫn kiếm được thu nhập hợp lý từ hoạt động cho vay. Tiêu chí tăng trưởng tín dụng lành mạnh – tốc độ tăng trưởng tín dụng thấp hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế trong vòng 5 năm.
