Quyền lựa chọn Tòa án của đương sự là việc nguyên đơn, người yêu cầu dân sự trong một số trường hợp có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết các vụ việc về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh,...
Quyền lựa chọn Tòa án của đương sự là việc nguyên đơn, người yêu cầu dân sự trong một số trường hợp có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết các vụ việc về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động.
Khái niệm đương sự trong tố tụng dân sự bao gồm đương sự trong vụ án dân sự và đương sự trong việc dân sự. Đương sự trong việc dân sự là cá nhân, cơ quan tổ chức không có tranh chấp nhưng có yêu cầu tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý hoặc yêu cầu tào án công nhận cho mình quyền về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động. Đương sự trong việc dân sự còn là người tham gia vào quá trình tòa án giải quyết việc dân sự để bảo vệ và trả lời những vấn đề có liên quan quyền và lợi ích của mình. Đương sự trong vụ án dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bao gồm nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan (Khoản 1 Điều 56 BLTTDS 2011). Đương sự khi tham gia tố tụng nhằm bảo vệ quyền lợi cho mình, họ có các quyền năng mà các chủ thể khác không có, đây là giới hạn luật định cho các chủ thể này để họ có thể lựa chọn tòa án giải quyết nhằm đảm bảo lợi ích của chính họ và đảm bảo cho nguyên tắc về quyền của đương sự.
Những trường hợp đương sự được quyền lựa chọn Toà án để giải quyết vụ kiện đều nhằm mục đích đảm bảo được quyền lợi hợp pháp của công dân trong quan hệ pháp luật dân sự. Các nhà làm luật đã dựa trên căn cứ “tạo điều kiện thuận lợi cho đương sự dựa vào pháp luật thực hiện quyền tố tụng”.
Quy định của pháp luật về quyền lựa chọn tòa án của đương sự
Theo quy định từ điểm a cho đến điểm i Khoản 1 Điều 36 BLTTDS sửa đổi bổ sung 2011 và Điều 9 Nghị quyết 03/2012/ NQ – HĐTP thì các đương sự có quyền lựa chọn Tòa án để giải quyêt các vụ án dân sự mà các bên có tranh chấp về quyền lợi. Quyền lựa chọn ấy được thể hiện như sau:
Thứ nhất: Nếu không biết nơi cư trú, làm việc, trụ sở của bị đơn thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản giải quyết. Nếu bị đơn không có nơi cư trú, làm việc, trụ sở ở Việt Nam hoặc vụ án về tranh chấp việc cấp dưỡng thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi mình cư trú, làm việc giải quyết. Đặt ra vấn đề này bởi lẽ khi người khởi kiện không có thông tin chính xác về bên tranh chấp còn lại, không xác định được nơi cư trú thì sẽ không nhất thiết là phải đúng chính xác nơi mà bị đơn cư trú. Việc lựa chọn này đảm bảo quyền lợi cho bên nguyên đơn trong hoạt động khởi kiện. Mặt khác khi nguyên đơncó quyền yêu cầu Toà án nơi cư trú của mình giải quyết về vấn đề cấp dưỡng có nghĩa là đã tạo điều kiện thuận lợi để người yêu cầu cấp dưỡng thực hiện quyền của mình trong những trường hợp như cách nhau về mặt địa lý, đáp ứng được nguyên tắc tạo điều kiện thuận lợi cho đương sự để thực hiện quyền tố tụng.
Thứ hai: Nếu tranh chấp phát sinh từ hoạt động của chi nhánh tổ chức thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi tổ chức có trụ sở hoặc nơi tổ chức có chi nhánh giải quyết. Có thể hiểu, chi nhánh là một bộ phận của pháp nhân được thực hiện một số quyền hạnh chế hơn so với pháp nhân hoặc tài sản của pháp nhân. Mọi tranh chấp phát sinh luôn đa dạng và phức tạp, việc đưa ra quyền lựa chọn nhằm rút ngắn thời gian giải quyết cũng như quá trình thu thập thông tin, tài liệu liên quan được dễ dàng thuận tiện cho Toàn án và các bên tranh chấp.
Thứ ba: Nếu tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi mình cư trú, làm việc, có trụ sở hoặc nơi xảy ra việcgây thiệt hại giải quyết; Nếu tranh chấp phát sinh từ quan hệ hợp đồng thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi hợp đồng được thực hiện giải quyết; Hiện nay các tranh chấp phát sinh từ quan hệ hợp đồng rất là nhiều, quá trình giải quyết cần phải diễn ra nhanbh chóng chính vì thế luật quy định về quyền lựa chọn Tòa án cho nguyên đơn nhằm giải quyết nhanh chóng các vụ án, đồng thời đảm bảo lợi ích trực tiếp cho các bên tham gia.
Thứ tư: Nếu tranh chấp về bồi thường thiệt hại, trợ cấp khi chấm dứt
>>> Luật sư
Cuối cùng: Nếu các bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở ở nhiều nơi khác nhau thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi một trong các bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở giải quyết; Nếu tranh chấp bất động sản mà bất động sản có ở nhiều địa phương khác nhau thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi có một trong các bất động sản giải quyết.Đểm chung ở đây là đối tượng liên quan là nhiều, việc xác định nơi nào có thẩm quyền, rồi vấn đề không biết rõ đối tượng tại khu vực nào, ở đâu thì luật quy định quyền này giúp cho nguyên đơn thuận lợi trong quá trình khởi kiện.
Việc dân sự mà đương sự có quyền lựa chọn toà án.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 36 BLTTDS 2011 sửa đổi bổ sung năm 2011. Những việc dân sự mà đương sự có quyền lựa chọn tòa án là những yêu cầu liên quan đến việc tuyên bố một người mất, hạn chế năng lực hành vi dân sự; tuyên bố một người mất tích và một số yêu cầu khác thì người yêu cầu có thể yêu cầu Toà án nơi mình cư trú, làm việc hoặc có trụ sở giải quyết. Đối với yêu cầu huỷ việc kết hôn trái pháp luật thì người yêu cầu có thể yêu cầu Toà án nơi một trong các bên đăng ký kết hôn trái pháp luật giải quyết. Đối với yêu cầu hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên hoặc quyền thăm nom con sau khi ly hôn thì người yêu cầu có thể yêu cầu Toà án nơi người con cư trú giải quyết. Việc hạn chế sẽ được thực hiện hiệu quả hơn, vì cơ quan địa phương nơi người con sẽ giám sát được đầy đủ nhất việc thực hiện quyết định của bản án do Toà án ra.
Như vậy pháp luật tố tụng dân sự đã quy định khá rõ ràng về quyền chủ thể của đương sự trong quá trình bảo vệ quyền và lợi ích cho mình. Đồng thời phân chia, dự trù các trường hợp để các đương sự có thể dẽ dàng giải quyết các tranh chấp phát sinh cũng như các yêu cầu liên quan khác. Mặt khác đảm bảo, tôn trọng nguyên tắc “ quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự” được ghi nhận trong BLTTDS 2011.
