Quy định bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra

1. Quy định bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra:

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra hay còn gọi là trách nhiệm liên đới bồi thường của những người cùng gây thiệt hại đối với người bị thiệt hại, xuất phát từ các hành vi vi phạm pháp luật. Bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra được quy định tại Điều 587 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau: Trong những trường hợp có nhiều người cùng gây thiệt hại thì tất cả những người gây ra thiệt hại đó có trách nhiệm liên đới bồi thường cho người bị thiệt hại. Trách nhiệm bồi thường của từng bên cùng gây thiệt hại sẽ được xác định theo mức độ vi phạm của mỗi cá nhân; nếu không thể xác định được mức độ vi phạm, thì các bên sẽ chịu trách nhiệm bồi thường như nhau

Theo quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2005, được hướng dẫn tại Nghị quyết số 03/2006 thì  trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra phát sinh khi đáp ứng được các điều kiện sau: (1) Có hành vi gây thiệt hại của nhiều người; (2) Hành vi vi phạm pháp luật gây ra thiệt hại phải được các bên cùng thực hiện hoặc có sự thống nhất với nhau; (3) Phải có yếu tố lỗi của tất cả những người cùng gây ra thiệt hại; (4) Phải có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm pháp luật của những người cùng gây thiệt hại và thiệt hại xảy ra.

Tuy nhiên, Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015 đã có sự thay đổi cách tiếp cận về yếu tố lỗi. Theo quy định này, lỗi của người gây thiệt hại không được xác định là căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường mà tập trung vào việc chứng minh rằng hành vi gây ra thiệt hại là vi phạm pháp luật là đủ điều kiện để áp dụng trách nhiệm bồi thường. Trách nhiệm bồi thường có thể được loại bỏ đối với người chịu trách nhiệm hoặc người gây ra thiệt hại trong các trường hợp  bất khả kháng hoặc người bị thiệt hại có lỗi hoàn toàn, trừ khi các bên có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định khác (khoản 2 Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015).

2. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường liên đới của nhiều người cùng gây thiệt hại:

Khi xem xét về trách nhiệm bồi thường của nhiều người cùng gây thiệt hại thì cần phải căn cứ vào những điều kiện sau:

– Thứ nhất, phải có hành vi gây ra thiệt hại của nhiều người.

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra sẽ không phát sinh khi chỉ có một người gây thiệt hại mà hành vi đó phải được thực hiện bởi nhiều người. Người gây ra thiệt hại có thể là cá nhân, pháp nhân hoặc bất cứ chủ thể nào khác nhưng yêu cầu phải có ít nhất từ hai chủ thể trở lên, trong trường hợp chỉ có một người gây thiệt hại thì sẽ không phát sinh trách nhiệm này. Trường hợp này được xem là trách nhiệm liên đới của nhiều người có nghĩa vụ, người có quyền (bị thiệt hại) có thể là một hoặc nhiều người. 

– Thứ hai, hành vi trái pháp luật trong việc gây thiệt hại của nhiều người có sự thống nhất với nhau.

Mặc dù có nhiều người cùng gây thiệt hại, nhưng không phải lúc nào cũng phát sinh trách nhiệm liên đới bồi thường. Để phát sinh trách nhiệm liên đới bồi thường giữa những người cùng gây ra thiệt hại thì giữa họ phải có sự thống nhất về hành vi gây thiệt hại. Khi nhiều người cùng gây thiệt hại, nếu chúng ta xem xét điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường ngoài hợp đồng, hành vi của mỗi bên đều đáp ứng đầy đủ các yếu tố làm phát sinh trách nhiệm trong tổng thể thiệt hại. Tuy nhiên, từng trường hợp có thể có những đặc điểm riêng biệt dựa trên mức độ lỗi của từng bên gây ra thiệt hại.

Khi xác định việc “cùng” gây ra thiệt hại của nhiều người, cần phải xem xét từ nhiều góc độ khác nhau. Các yếu tố cần xem xét có thể bao gồm ý chí chủ quan của mỗi người, hành vi trực tiếp gây ra thiệt hại, yếu tố lỗi, hậu quả của các hành vi vi phạm, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật của từng với thiệt hại đã xảy ra…

Tóm lại, cùng gây ra thiệt hại được hiểu là tổng hợp hành vi, lỗi của nhiều người diễn ra dưới các dạng khác nhau nhưng giữa chúng có mối liên kết, tương hỗ và cùng gây ra thiệt hại cho đối tượng bị thiệt hại.

– Thứ ba, về mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật của những người cùng gây thiệt hại và thiệt hại xảy ra.

Hành vi gây thiệt hại của những người cùng gây thiệt hại có thể khác nhau về mức độ nhưng hậu quả chung là gây thiệt hại cho người bị thiệt hại. Xem xét trong mối quan hệ nhân quả này, hành vi vi phạm pháp luật của những người cùng gây thiệt hại đã tạo nên tổng thể thiệt hại cho một hoặc nhiều người. Do đó những người thực hiện hành vi này phải cùng chịu trách nhiệm bồi thường cho những thiệt hại do hành vi của mình gây ra cho người bị thiệt hại. Việc xem xét mối quan hệ nhân quả giữa hành vi của những người cùng gây thiệt hại cho người bị thiệt hại không chỉ nhằm xác định trách nhiệm bồi thường liên đới của những người này mà còn nhằm xác định mức bồi thường.

– Thứ tư, lỗi của những người cùng gây thiệt hại.

Khi xảy ra hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại, việc xác định không chỉ dừng lại ở khía cạnh khách quan của hành vi đó mà còn cần quan tâm đến mặt chủ quan của người thực hiện hành vi. Theo quan điểm pháp lý, một người chỉ chịu trách nhiệm về hành vi và hậu quả của hành vi đó khi họ có đủ điều kiện để lựa chọn một hành động phù hợp với đòi hỏi của xã hội (cả khía cạnh khách quan và chủ quan), trừ những trường hợp đặc biệt được pháp luật quy định. Pháp luật dân sự quy định rằng một người phải bồi thường thiệt hại do hành vi của mình gây ra khi người này có lỗi, không kể đó là lỗi vô ý hay cố ý.

3. Mức bồi thường trong trách nhiệm bồi thường liên đới khi nhiều người cùng gây thiệt hại:

Nguyên tắc chung khi nhiều người cùng gây thiệt hại là họ phải chịu trách nhiệm liên đới bồi thường cho người bị tổn thất. Tuy nhiên, mỗi người chỉ phải chịu trách nhiệm về hành vi và hậu quả của hành vi mình thực hiện. Do đó, nếu chúng ta có thể xác định được mức độ lỗi của từng người, thì người gây ra thiệt hại sẽ bồi thường theo mức độ lỗi đó. Trong trường hợp không thể xác định được mức độ lỗi của từng người thì họ sẽ phải bồi thường thiệt hại với mức độ như nhau. Theo quy định trên, khi có nhiều người cùng gây thiệt hại, trách nhiệm bồi thường thiệt hại được xác định như sau:

– Theo nguyên tắc chung, mỗi người chỉ phải chịu trách nhiệm về hành vi và hậu quả của hành vi mà mình đã thực hiện. Do đó, nếu chúng ta có thể xác định mức độ lỗi của từng người khi họ gây thiệt hại thì họ sẽ phải bồi thường tương ứng với mức độ lỗi đó. Tuy nhiên, việc xác định lỗi của mỗi người trong số những người cùng gây thiệt hại là một vấn đề khá phức tạp, vì lỗi thường mang tính chủ quan. Mặc dù vậy, việc đánh giá lỗi lại là một vấn đề mang tính khách quan, do đó chúng ta có thể xem xét mức độ lỗi và hình thức lỗi của những người gây thiệt hại để yêu cầu họ bồi thường một cách hợp lý.

– Trong trường hợp không thể xác định được mức độ lỗi của những người gây thiệt hại, họ sẽ phải bồi thường với tỷ lệ như nhau. Ở đây, chúng ta không nên hiểu rằng pháp luật áp dụng nguyên tắc “cào bằng” khi có nhiều người cùng gây thiệt hại, thay vào đó, khi nhiều người gây thiệt hại mà không thể xác định được mức độ lỗi của từng người thì họ phải bồi thường thiệt hại theo tỷ lệ bằng nhau. Việc xác định rằng những người cùng gây thiệt hại phải bồi thường theo tỷ lệ bằng nhau không làm mất đi tính “liên đới” trong trường hợp này.

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:

– Bộ luật Dân sự năm 2015.

THAM KHẢO THÊM:

• Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra
• Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là gì? Đặc điểm và các nguyên tắc bồi thường?
• Bồi thường thiệt hại theo quy định của Bộ luật dân sự 2015