Nhà nước tập trung phát triển kinh tế tại các khu vực nhất định, tập trung chuyên môn hóa, để các khu vực này trở thành những điểm sáng về kinh tế. Và trong các khu đặc thù đó, thì khu kinh tế đặc biệt là một loại hình kinh tế vô cùng đặc biệt, có vai trò vô cùng quan trọng với kinh tế đất nước.
Mục lục bài viết
1. Khái niệm khu kinh tế đặc biệt:
Khu kinh tế đặc biệt (tên tiếng Anh là special economic zone- SEZ), là một trong những mô hình phát triển cao dựa trên mô hình khu kinh tế cơ bản với các đặc trưng là có không gian riêng biệt, có môi trường đầu tư và kinh doanh đặc biệt thuận lợi cho các nhà đầu tư. Đó có thể là một đơn vị hành chính hoặc vùng lãnh thổ của một quốc gia được thành lập ra vì mục đích phát triển kinh tế- xã hội rõ hơn những vùng còn lại của quốc gai đó. Thông thường, tại các quốc gia khu kinh tế đặc biệt được hiểu bao gồm các khu như khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu và khu công nghệ cao.
Trong các khu kinh tế đặc biệt, các ngành nghề và doanh nghiệp hoạt động sẽ được hưởng các chính sách pháp luật và những ưu đãi đặc biệt hơn so với những khu vực còn lại của đất nước. Thông thường, tại các quốc gia trên thế giới nói chung thì các khu kinh tế đặc biệt thường nằm trong vùng có tiềm năng phát triển nhất của các quốc gia với mục đích gia tăng thương mại, tăng cường đầu tư, tạo công ăn việc làm cho người lao động trong nước và ngoài nước. Khi tham gia vào các hoạt động trong các khu kinh tế đặc biệt, các doanh nghiệp có thể được hưởng những ưu tiên, ưu đãi thông qua các quy định pháp luật liên quan đến thuế, hạn ngạch, lao động và những nội dung pháp luật có liên quan khác… nhằm tạo ra hàng hóa, dịch vụ có sức cạnh cao tranh trên quy mô khu vực và toàn thế giới.
Tổng quan lại có thể hiểu: Khu kinh tế đặc biệt là không gian lãnh thổ xác định nằm trong lãnh thổ quốc gia (nếu là khu kinh tế đặc biệt cấp quốc gia); lãnh thổ vùng (khu kinh tế đặc biệt cấp vùng) hoặc lãnh thổ cấp tỉnh được quản lý theo quy chế đặc biệt cho các hoạt động kinh tế – xã hội nhằm thu hút các nhà đầu tư đến đầu tư sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội quốc gia, vùng hoặc tỉnh.
Một số loại hình khu kinh tế đặc biệt ở Việt Nam bao gồm các loại hình như khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu và khu công nghệ cao. Các quy định này được quy định trong Nghị định số 82/2018/NĐ- CP ngày 22 tháng 5 năm 2018 của Chính phủ quy định về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế. Trong đó:
– Khu công nghiệp là khu chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp, có ranh giới địa lý xác định và được thành lập theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
– Khu chế xuất là khu công nghiệp chuyên sản xuất hàng hóa để xuất khẩu, thực hiện dịch vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu và hoạt động xuất khẩu, có ranh giới địa lý xác định và được thành lập theo quy định của Chính phủ.
– Khu kinh tế là những khu vực có không gian kinh tế riêng biệt với môi trường đầu tư và kinh doanh đặc biệt thuận lợi cho các nhà đầu tư..
– Khu kinh tế cửa khẩu là khu kinh tế hình thành ở khu vực biên giới trên đất liền có cửa khẩu quốc tế hoặc cửa khẩu chính và được thành lập theo các điều kiện, trình tự, thủ tục do pháp luật quốc gia quy định.
– Khu công nghệ cao là khu công nghiệp được thiết lập theo mô hình kinh tế với mục tiêu xây dựng năng lực nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ cao nhằm tạo điều kiện gắn kết giữa đào tạo, nghiên cứu phát triển công nghệ cao và sản xuất dịch vụ, góp phần thúc đẩy đổi với công nghệ và tiến bước xây dựng doanh nghiệp công nghệ cao cũng như thương mại hàng hóa công nghệ cao. Khu công nghệ cao còn được gọi với tên khác là khu kinh tế- kỹ thuật đa chức năng. Khu công nghệ cao cũng được thành lập theo quy định của Chính phủ có ranh giới xác định và hoạt động theo quy chế pháp lý do Chính phủ quy định dựa trên cơ sở quy hoạch tổng thể phát triển các khu công nghiệp đã được xây dựng.
2. Một số đặc điểm của khu kinh tế đặc biệt:
Một là, về không gian. Các khu kinh tế đặc biệt là những khu vực thường có ranh giới địa lý xác định, được phân biệt với các vùng lãnh thổ khác và không có dân cư sinh sống. Theo đó, các khu công nghiệp của khu kinh tế đặc biệt thường được xác định ranh giới cụ thể bằng hệ thống hàng rào khu công nghiệp để phân biệt với các vùng còn lại của lãnh thổ quốc gia. Trong khu kinh tế đặc biệt, mọi hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh bên trong hàng rào được điều chỉnh bằng các quy định của pháp luật hiện hành và các quy chế pháp lý riêng. Đồng thời, các hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh trong khu kinh tế đặc biệt thường được hưởng nhiều ưu tiên, ưu đãi của Nhà nước.
Hai là, về chức năng hoạt động của các khu kinh tế đặc biệt. Trong mỗi khu của khu kinh tế đặc biệt có những chức năng hoạt động khác nhau. Cụ thể, đối khu công nghiệp là khu vực chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp, do các tổ chức kinh tế thành lập.
Ba là, về thủ tục thành lập. Các khu kinh tế đặc biệt ở Việt Nam hiện nay không phải là những khu kinh tế do cá nhân hay tổ chức tự thành lập mà việc thành lập các khu kinh tế đặc biệt ở Việt Nam phải được tiến hành theo quy định của pháp luật dựa trên cơ sở những quy hoạch đã được phê duyệt trước đó.
Bốn là, về đầu tư cho sản xuất. Đầu tư cho hoạt động sản xuất, kinh doanh tại các khu kinh tế đặc biệt luôn là vấn đề quan trọng và được quan tâm khi khu kinh tế đặc biệt được xây dựng. Theo đó, các hoạt động đầu tư cho sản xuất tại các khu kinh tế đặc biệt thường cao, do vậy năng suất, kết quả hoạt động của các khu kinh tế đặc biệt luôn đạt hiệu quả cao.
Năm là, về tính chuyên môn hóa. Tại các khu kinh tế đặc biệt, tính chuyên môn hóa của hoạt động sản xuất, kinh doanh chiếm tỉ lệ rất lớn. Theo đó, các khu chế xuất là khu vực có tính chuyên môn hóa cao trong việc chế tạo các hàng hóa xuất khẩu, kinh doanh dịch vụ xuất khẩu và cung cấp cho các tổ chức kinh tế với điều kiện tự do thương mại và môi trường pháp lý tự do.
Sáu là, về đầu tư cho xuất khẩu. Ở Việt Nam hiện nay, việc đầu tư xây dựng các khu kinh tế đặc biệt rất được Nhà nước và các nhà đầu tư quan tâm. Theo đó, trong các khu kinh tế đặc biệt sẽ có các khu vực hoặc doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng xuất khẩu như : khu chế xuất, doanh nghiệp chế xuất.
Trong giai đoạn hiện nay, với xu thế phát triển của thế giới, việc hình thành các liên minh kinh tế, hoạt động đầu tư vào các khu kinh tế, nhất là khu kinh tế đặc biệt có vai trò rất quan trọng trong quá trình hội nhập của mỗi quốc gia. Hoạt động đầu tư vào khu kinh tế đặc biệt diễn ra với quy mô ngày càng rộng bởi hoạt động này mang lại nguồn lợi rất lớn cho Nhà nước, cho các doanh nghiệp và các chủ đầu tư.
3. Tầm quan trọng của khu kinh tế đặc biệt:
Các khu kinh tế đặc biệt được thành lập góp phần vào hoạt động đổi mới môi trường đầu tư, kinh doanh tại nước ta. Việc phát triển tại các khu kinh tế đặc biệt với ranh giới địa lý xác định cùng với các cơ chế, chính sách ưu đãi đã tạo điều kiện phát huy các lợi thế địa kinh tế và thuận lợi cho áp dụng các quy trình hành chính rút gọn, qua đó tạo nên các điểm đầu tư hấp dẫn, góp phần đổi mới môi trường đầu tư, kinh doanh.
Các khu kinh tế đặc biệt giúp thu hút được lượng vốn đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật và sản xuất kinh doanh. Thông qua hoạt động thu hút vốn đầu tư trực tiếp phục vụ xây dựng cơ sở hạ tầng bên trong các khu kinh tế đặc biệt, sự tác động lan tỏa thông qua các liên kết kinh tế, thị trường, xã hội, các khu kinh tế đặc biệt còn góp phần quan trọng vào hoạt động đầu tư xây dựng các cơ sở hạ tầng kinh tế- xã hội ngoài hàng rào các khu kinh tế đặc biệt.
Các khu kinh tế đặc biệt góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất công nghiệp, hình thành một số ngành công nghiệp chủ lực đóng góp vào sự phát triển kinh tế- xã hội. Khu có các khu kinh tế đặc biệt, thì kết quả sản xuất công nghiệp sự phát triển kinh tế ở nước ta có sự thay đổi cơ bản. Việc thành lập khu kinh tế đặc biệt còn tạo ra việc làm cho nhiều lao động, hơn thế nữa đó chính là cung cấp một số phương thức, môi trường để đào tạo, nâng cao kỹ năng cho người lao động.
Ngoài ra, các khu kinh tế còn giúp chuyển giao công nghệ và kỹ năng điều hành, quản lý của doanh nghiệp nước ngoài. Những công nghệ được các doanh nghiệp nước ngoài đưa vào khai thác trên địa bàn sẽ là những loại công nghệ có trình độ tiên tiến. Điều đó sẽ ảnh hưởng lan tỏa vào sâu nội địa. Mặt khác, Chính phủ mong muốn những kinh nghiệm quản lý của các nhà đầu tư nước ngoài sẽ được chuyển giao cho các nhà quản lý trong nước. Đây chính là một trong những vai trò của khu kinh tế đặc biệt.
