Ghi âm, ghi hình khi hỏi cung bị can trong tố tụng hình sự

1. Ghi âm, ghi hình khi hỏi cung bị can trong tố tụng hình sự:

Căn cứ theo quy định tại Điều 183 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có quy định về vấn đề hỏi cung bị can. Cụ thể như sau:

– Việc hỏi cung bị can sẽ do chủ thể có thẩm quyền đó là điều tra viên tiến hành theo trình tự và thủ tục do pháp luật quy định ngay sau khi có quyết định khởi tố bị can. Điều tra viên có thể tiến hành hoạt động hỏi cung bị can trực tiếp tại nơi tiến hành thủ tục điều tra hoặc hỏi cung bị can tại nơi ở của bị can. Trước khi tiến hành hoạt động hỏi cung bị can, chủ thể có thẩm quyền đó là điều tra viên cần phải thông báo bằng văn bản cho kiểm sát viên và những người bào chữa về thời điểm hỏi cung và địa điểm tiến hành hoạt động hỏi cung. Trong trường hợp xét thấy cần thiết, kiểm sát viên có thể tham gia vào quá trình hỏi cung bị can để kiểm soát quá trình hỏi cung của điều tra viên;

– Trước khi tiến hành hoạt động hỏi cung bị can lần đầu tiên, điều tra viên sẽ phải giải thích đầy đủ cụ thể cho bị can hiểu rõ về quyền và nghĩa vụ của mình căn cứ theo quy định tại Điều 60 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Quá trình này cần phải được ghi nhận vào biên bản hỏi cung bị can. Trong trường hợp vụ án có nhiều bị can khác nhau cùng nhau thực hiện tội phạm thì sẽ cần phải hỏi riêng từng bị can, tuyệt đối không để cho các bị can tiếp xúc với nhau. Có thể cho bị can viết vào bản tự khai về lời khai của mình;

– Không được phép hỏi cung bị can vào ban đêm, ngoại trừ trường hợp quá trình hỏi cung không thể trì hoãn được, tuy nhiên cần phải ghi rõ lý do chính đáng vào biên bản hỏi cung;

– Kiểm sát viên hỏi cung bị can trong trường hợp bị can kêu oan, bị can khiếu nại đối với hoạt động điều tra hoặc có căn cứ xác định việc điều tra có yếu tố vi phạm pháp luật hoặc trong trường hợp khác khi nhận thấy cần thiết. Việc kiểm sát viên hỏi cung bị can sẽ được tiến hành theo quy định tại Điều 183 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015;

– Điều tra viên, các cán bộ điều tra, các kiểm tra viên, kiểm sát viên có hành vi bức cung, dùng nhục hình đối với bị can sẽ phải chịu trách nhiệm theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015;

– Quá trình hỏi cung bị can tại các cơ sở giam giữ hoặc hỏi cung bị can tại trụ sở của cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra sẽ cần phải được thực hiện thủ tục ghi âm hoặc ghi hình có đầy đủ âm thanh. Quá trình hỏi cung bị can tại các địa điểm khác sẽ được ghi âm/ghi hình có âm thanh theo yêu cầu của bị can hoặc yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng/người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Theo đó thì có thể nói, hoạt động ghi âm và ghi hình khi hỏi cung bị can trong tố tụng hình sự sẽ được thực hiện khi hỏi cung bị can tại các cơ sở giam giữ hoặc hỏi cung bị can tại trụ sở của cơ quan điều tra/cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra. Đồng thời, việc hỏi cung bị can tại các địa điểm khác cũng sẽ được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh theo yêu cầu của bị can hoặc yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền/người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

2. Trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm, ghi hình trong quá trình hỏi cung bị can:

Pháp luật hiện nay đã quy định cụ thể về trình tự và thủ tục thực hiện hoạt động ghi âm, ghi hình trong quá trình hỏi cung bị can. Căn cứ theo quy định tại Điều 5 của Thông tư liên tịch 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Quốc phòng hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, có hướng dẫn cụ thể về trình tự và thủ tục thực hiện hoạt động ghi âm, ghi hình có âm thanh trong quá trình hỏi cung bị can, lấy lời khai của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại phạm tội. Cụ thể như sau:

– Các cán bộ có thẩm quyền hỏi cung bị can sẽ hỏi cung hoặc lấy lời khai của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại phạm tội đưa ra quyết định lựa chọn hình thức ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình hỏi cung;

– Trình tự và thủ tục thực hiện hoạt động ghi âm, ghi hình có âm thanh việc hỏi cung bị can tại các cơ sở giam giữ, trụ sở của cơ quan điều tra, viện kiểm sát, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra sẽ được thực hiện như sau:

+ Cán bộ hỏi cung bị can sẽ cần phải đăng ký với các cán bộ chuyên môn tại các cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở của các cơ quan điều tra, viện kiểm sát, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra để có thể được bố trí phòng chuyên dụng để hỏi cung, hướng dẫn cụ thể về quy trình và thao tác kĩ thuật trước khi thực hiện hoạt động ghi âm và ghi hình có âm thanh trong quá trình hỏi cung bị can;

+ Tiếp sau đó, các cán bộ hỏi cung bị can sẽ làm thủ tục trích xuất đối với bị can bị tạm giam, triệu tập bị can đối với trường hợp bị can đó đang được tại ngoại theo quy định của pháp luật, tuy nhiên cần phải lưu ý, không được phép đưa bị can tại ngoại vào hỏi cung tại các cơ sở giam giữ, ngoại trừ trường hợp đối chất với bị can đang bị tạm giam theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền;

+ Khi được bố trí phòng làm việc, các cán bộ hỏi cung bị can sẽ đến phòng làm việc, thông báo cho bị can biết về việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình hỏi cung, việc thông báo đó cần phải được lập thành biên bản, sau đó tiếp tục làm việc với bị can;

+ Việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh sẽ bắt đầu từ khi cán bộ đó hỏi cung bị can nhấn nút bắt đầu, cán bộ hỏi cung bị can sẽ cần phải đọc và nêu rõ thời gian bắt đầu, ghi rõ thời gian bắt đầu và thời gian kết thúc trong biên bản hỏi cung bị can;

+ Trong quá trình hỏi cung bị can, các cán bộ hỏi cung bị can có thể tạm dừng hoạt động ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh bằng cách nhấn nút tạm dừng. Trước khi tiến hành hoạt động tạm dừng ghi âm, ghi hình thì cán bộ hỏi cung cần phải đọc rõ thời gian tạm dừng, lý do tạm dừng đối với bị can, khi tiếp tục làm việc cũng cần phải đọc rõ thời gian tiếp tục, quá trình này sẽ cần phải được ghi cụ thể trong biên bản hỏi cung bị can;

+ Kết thúc buổi làm việc, các cán bộ hỏi cung bị can chắc cần phải thông báo cho bị can biết về buổi hỏi cung, thông báo về thời điểm bắt đầu và thời điểm kết thúc quá trình hỏi cung, thông báo về hoạt động bắt đầu nhấn nút kết thúc trong quá trình ghi âm ghi hình, thời gian kết thúc, tất cả các vấn đề đó đều phải được phản ánh trong biên bản hỏi cung;

+ Trong trường hợp không bố trí được các thiết bị ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh thì sẽ không được phép tiến hành hỏi cung bị can, vì sẽ không đảm bảo tính vô tư và khách quan trong quá trình thực thi trách nhiệm và quyền hạn của mình. Trường hợp đang hỏi cung bị can mà các thiết bị ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh xảy ra nhiều sự cố kĩ thuật khiến cho quá trình hỏi cung bị gián đoạn thì sẽ cần phải dừng ngay buổi hỏi cung bị can. Quá trình này cũng cần phải được ghi rõ trong biên bản và có chữ ký, đóng dấu xác nhận của các cán bộ chuyên môn. Quá trình lập biên bản hỏi cung bị can sẽ cần được thực hiện theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.

Như vậy có thể nói, theo điều luật phân tích nêu trên, trong quá trình hỏi cung bị can, các cán bộ hỏi cung hoàn toàn có thể tạm dừng ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.

3. Triệu tập bị can được thực hiện như thế nào?

Căn cứ theo quy định tại Điều 182 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có quy định về vấn đề triệu tập bị can. Cụ thể như sau:

– Khi tiến hành hoạt động triệu tập bị can, chủ thể có thẩm quyền đó là các điều tra viên cần phải gửi giấy triệu tập bằng văn bản. Giấy triệu tập bị can cần phải ghi rõ các thông tin cơ bản như ngày tháng năm sinh, họ và tên, chỗ ở của bị can, địa điểm có mặt, thời gian làm việc, gặp ai để làm việc, trách nhiệm về việc vắng mặt nếu như không có lý do chính đáng;

– Giấy triệu tập bị can sẽ được gửi cho chính quyền địa phương cấp xã nơi bị can đó đang cư trú hoặc các tổ chức nơi bị can đó đang học tập và làm việc. Cơ quan và tổ chức nhận được giấy triệu tập sẽ phải có nghĩa vụ chuyển ngay giấy đó cho bị can đã bị cần nắm bắt. Khi nhận giấy triệu tập, bị can cần phải ký và ghi rõ ngày/giờ nhận giấy triệu tập. Người chuyển giấy triệu tập sẽ cần phải chuyển phân giấy triệu tập có đầy đủ trước ý của bị can cho cơ quan đã triệu tập, nếu bị can không kí thì cần phải lập biên bản về việc không kí và gửi cho cơ quan triệu tập, nếu bị can vắng mặt thì có thể giao giấy triệu tập đó cho những người thân thích của bị can khi nhận thấy những người đó đáp ứng đầy đủ điều kiện về năng lực hành vi dân sự để ký xác nhận và chuyển cho bị can;

– Bị can sẽ phải có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan có thẩm quyền. Trong trường hợp vắng mặt không có lý do hoặc có biểu hiện trốn tránh hợp tác điều tra thì các điều tra viên có thể ra quyết định áp giải;

– Trong trường hợp cần thiết, các kiểm sát viên có thể ra quyết định triệu tập đối với bị can. Việc triệu tập bị can cũng sẽ được thực hiện theo quy định đối với điều tra viên.

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết: 

– Thông tư liên tịch 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Quốc phòng hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử;

– Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.