Cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dễ bị tổn thương

1. Cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dễ bị tổn thương:

Cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dễ bị tổn thương hiện nay đang được thực hiện theo quy định tại Điều 8 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023. Theo đó, điều luật này quy định về vấn đề bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương, việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương được thực hiện theo những cơ chế cơ bản như sau:

• Người tiêu dùng dễ bị tổn thương theo quy định của pháp luật sẽ được bảo đảm đầy đủ các quyền lợi của người tiêu dùng theo quy định tại Điều 4 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và các quyền, chính sách ưu tiên theo quy định của văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan;

• Tổ chức và cá nhân kinh doanh chủ động, tự chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện quy định của pháp luật;

• Trong trường hợp người tiêu dùng dễ bị tổn thương có yêu cầu được bảo vệ kèm theo bằng chứng, chứng cứ, giấy tờ, tài liệu chứng minh bản thân là người tiêu dùng dễ bị tổn thương và về việc quyền lợi của bản thân bị xâm phạm trái quy định của pháp luật, tổ chức và cá nhân kinh doanh bắt buộc phải ưu tiên tiếp nhận, xử lý yêu cầu, không chuyển yêu cầu của người tiêu dùng cho bên thứ ba giải quyết, ngoại trừ trường hợp bên thứ ba có nghĩa vụ liên quan. Trong trường hợp tổ chức và cá nhân từ chối giải quyết yêu cầu của người tiêu dùng dễ bị tổn thương, thì tổ chức và cá nhân kinh doanh cần phải trả lời bằng văn bản, trong đó nêu rõ căn cứ pháp lý và nêu rõ lý do chính đáng, nêu rõ sự không phù hợp với nội dung chính xác đã công bố;

• Tổ chức và cá nhân kinh doanh bắt buộc phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật về dân sự cho nhóm đối tượng là người tiêu dùng dễ bị tổn thương trong trường hợp trọng ưu tiên, từ chối ưu tiên hoặc từ chối tiếp nhận, xử lý yêu cầu của người tiêu dùng theo quy định của pháp luật;

• Cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, các tổ chức chính trị xã hội, tổ chức xã hội cần phải bảo đảm nguyên tắc ưu tiên tiếp nhận yêu cầu, xử lý yêu cầu của người tiêu dùng dễ bị tổn thương, hướng dẫn người tiêu dùng dễ bị tổn thương cung cấp các loại giấy tờ, tài liệu, bằng chứng, chứng cứ về việc quyền lợi của mình bị xâm phạm trái pháp luật;

• Cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tổ chức chính trị xã hội, tổ chức xã hội có trách nhiệm và nghĩa vụ hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm minh đối với hành vi vi phạm, đặc biệt là các tổ chức và cá nhân kinh doanh trong quá trình tổ chức thực hiện trách nhiệm đối với người tiêu dùng dễ bị tổn thương, phù hợp với thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

2. Người tiêu dùng dễ bị tổn thương cần bảo vệ gồm những ai?

Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 8 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 có quy định về nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương. Theo đó, người tiêu dùng dễ bị tổn thương là nhóm người có khả năng chịu nhiều tác động tiêu cực, bất lợi về tiếp cận thông tin, sức khỏe, tài sản, giải quyết tranh chấp tại thời điểm mua sản phẩm, sử dụng sản phẩm, sử dụng hàng hóa, dịch vụ, trong đó bao gồm các chủ thể sau:

• Người cao tuổi theo quy định của pháp luật về người cao tuổi;

• Người khuyết tật theo quy định của pháp luật về người khuyết tật;

• Phụ nữ đang mang thai hoặc phụ nữ nuôi con dưới 36 tháng tuổi;

• Trẻ em theo quy định của pháp luật về trẻ em;

• Người bị bệnh hiểm nghèo theo quy định của pháp luật có liên quan;

• Thành viên hộ nghèo theo quy định của pháp luật;

• Cá nhân là người đồng bào dân tộc thiểu số, cá nhân là người sinh sống tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số hoặc miền núi, hải đảo, những nơi được xác định là vùng có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn hoặc vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của Chính phủ.

Như vậy, người tiêu dùng sẽ bị tổn thương bao gồm những nhóm người nêu trên.

3. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh khi giao dịch với người tiêu dùng dễ bị tổn thương:

Căn cứ theo quy định tại khoản 3 Điều 8 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 có quy định về trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân kinh doanh khi giao dịch với người tiêu dùng dễ bị tổn thương. Theo đó, trong quá trình giao dịch với nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương, tổ chức và cá nhân kinh doanh cần phải tuân thủ theo một số trách nhiệm như sau:

• Có trách nhiệm bảo đảm việc thực hiện quyền của người tiêu dùng dễ bị tổn thương trong quá trình mua bán sản phẩm, mua bán hàng hóa, cung cấp và sử dụng dịch vụ theo quy định pháp luật;

• Áp dụng cơ chế giải quyết khiếu nại, giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật có liên quan sao cho phù hợp với từng nhóm đối tượng người tiêu dùng dễ bị tổn thương;

• Không được từ chối giải quyết yêu cầu được bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương do sự khác biệt về tiếng nói, phong tục, tập quán, chữ viết, dân tộc, tôn giáo;

• Chống kỳ thị, chống phân biệt chúng tộc, phân biệt đối xử, lợi dụng yếu tố dễ bị tổn thương của người tiêu dùng để nhằm mục đích xâm phạm quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng trong quá trình thực hiện các giao dịch có liên quan;

• Xây dựng, ban hành trình tự, quy trình, thủ tục, phương thức, biện pháp phù hợp với từng nhóm đối tượng người tiêu dùng dễ bị tổn thương, hướng tới mục tiêu bảo đảm quyền khiếu nại, quyền tố cáo, yêu cầu giải quyết tranh chấp và một số quyền lợi khác của nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương;

• Xây dựng, công khai, vô tư, khách quan, cập nhật, minh bạch cho nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương các quy định có liên quan đến quyền lợi của mình theo hình thức niêm yết công khai tại trụ sở, địa điểm kinh doanh hoặc đăng tải công khai trên Trang thông tin điện tử, phần mềm ứng dụng, đào tạo và tập huấn cho người lao động về các nội dung liên quan đến người tiêu dùng dễ bị tổn thương. Trách nhiệm này không bắt buộc áp dụng đối với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không thực hiện thủ tục đăng ký kinh doanh; đối với doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ theo quy định của pháp luật có liên quan, ngoại trừ các doanh nghiệp thực hiện giao dịch quy định tại Chương III Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023;

• Trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật bảo vệ người tiêu dùng và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.

Đồng thời, quyền lợi của nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương cũng được bảo vệ dựa trên nguyên tắc chung tại Điều 6 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, bao gồm các nguyên tắc như sau:

• Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được xem là trách nhiệm của nhà nước, của tổ chức, cá nhân và toàn bộ xã hội;

• Quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng nói chung và người tiêu dùng dễ bị tổn thương nói riêng được công nhận, bảo vệ, tôn trọng, bảo đảm theo quy định của pháp luật;

• Bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng nói chung và quyền lợi của người tiêu dùng dễ bị tổn thương nói riêng phải được chủ động thực hiện, kịp thời, công bằng, minh bạch, vô tư, khách quan, đúng quy định của pháp luật;

• Hoạt động bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng không được xâm phạm đến lợi ích của nhà nước, quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân kinh doanh, các tổ chức hoặc cá nhân khác trong xã hội;

• Bảo đảm nguyên tắc công bằng, bình đẳng, công khai, không phân biệt về giới tính, tự nguyện, không trái quy định của pháp luật, không trái thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam, không trái đạo đức xã hội trong giao dịch giữa người tiêu dùng và các tổ chức, cá nhân kinh doanh.

THAM KHẢO THÊM:

• Quyền khởi kiện của tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
• Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng tín dụng
• Người tiêu dùng là gì? Quy định về quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng?