Cách mạng Tân Hợi năm 1911: Diễn biến, kết quả, ý nghĩa?

1. Cách mạng Tân Hợi năm 1911 là cuộc khởi nghĩa gì?

Cách mạng Tân Hợi năm 1911 là cuộc cách mạng dân chủ tư sản chưa triệt để ở Trung Quốc, do những người trí thức cấp tiến lãnh đạo, nhằm lật đổ triều đại Mãn Thanh và thành lập chế độ cộng hòa. Cuộc cách mạng này bắt đầu từ cuộc Khởi nghĩa Vũ Xương ngày 10 tháng 10 năm 1911, do sự phản đối của nhân dân Trung Quốc với việc chính quyền Mãn Thanh bán rẻ quyền lợi dân tộc cho các nước đế quốc, đặc biệt là việc quốc hữu hóa đường tàu. Cuộc cách mạng này đã kết thúc chế độ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm ở Trung Quốc, mở ra thời kỳ hỗn loạn, nội chiến và chia cắt. Cuộc cách mạng này cũng có ảnh hưởng nhất định đến cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước châu Á khác, trong đó có Việt Nam.

2. Tìm hiểu về Cách mạng Tân Hợi năm 1911:

2.1. Nguyên nhân bùng nổ:

Nguyên nhân bùng nổ cách mạng là do sự bán nước của chính quyền Mãn Thanh, đặc biệt là sắc lệnh “Quốc hữu hóa đường sắt” ngày 9-5-1911, trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước đế quốc. Sự kiện này đã kích thích sự phản kháng của nhân dân Trung Quốc, đặc biệt là các tầng lớp trí thức và tư sản. Cách mạng bùng nổ vào ngày 10-10-1911 tại Vũ Xương, sau đó lan rộng khắp các tỉnh miền Nam và miền Trung. Ngày 29-12-1911, Chính phủ lâm thời tuyên bố thành lập Trung Hoa Dân quốc và bầu Tôn Trung Sơn làm Tổng thống.

2.2. Diễn biến:

– Ngày 10 tháng 10 năm 1911, tại thành phố Vũ Xương thuộc tỉnh Hồ Bắc, một nhóm binh sĩ thuộc Đồng minh hội đã nổi dậy và chiếm được trụ sở quân sự của nhà Thanh. Cuộc khởi nghĩa này được coi là bước ngoặt của cách mạng Tân Hợi và được gọi là Khởi nghĩa Vũ Xương.

Cuộc Khởi nghĩa Vũ Xương là một cuộc khởi nghĩa phản Thanh của người Hán của Trung Quốc có tác dụng như chất xúc tác cho cách mạng Tân Hợi. Cuộc khởi nghĩa này thực chất bắt nguồn từ một sự cố. Tại thời điểm đó có hai nhóm cách mạng là Văn Học Xã và Cộng Tiến Hội, do Tưởng Dực Vũ và Tôn Vũ lãnh đạo. Họ đã âm mưu đánh bom nhà máy thuốc súng ở Vũ Xương để gây ra cuộc nổi loạn quân sự. Tuy nhiên, vào ngày 9 tháng 10 năm 1911, một quả bom đã vô tình phát nổ trong nhà máy, khiến cho kế hoạch bị lộ. Nhà Thanh đã ra lệnh bắt giữ các nhà cách mạng và khám xét các căn cứ của họ. Để thoát khỏi sự truy bắt, các nhà cách mạng đã quyết định phát động cuộc khởi nghĩa trước thời hạn. Vào ngày 10 tháng 10 năm 1911, các binh sĩ thuộc Đồn Cảnh Sát Thứ Tư ở Vũ Xương đã nổi dậy và chiếm được thành phố. Họ đã treo cờ Ngũ tộc cộng hòa, sau này trở thành quốc kỳ chính thức của Trung Hoa Dân Quốc. Cuộc khởi nghĩa này đã lan rộng sang các tỉnh khác và gây ra sự sụp đổ của triều đại Mãn Thanh.

– Sau khi tin tức về Khởi nghĩa Vũ Xương lan truyền, các tỉnh phía nam Trung Quốc lần lượt tuyên bố độc lập khỏi nhà Thanh và thành lập các chính quyền quân sự tạm thời. Đồng minh hội đã thành lập Chính phủ Cộng hòa Tạm thời tại Nam Kinh vào ngày 1 tháng 1 năm 1912 và bầu Tôn Trung Sơn làm Tổng thống đầu tiên của Trung Hoa Dân Quốc.

– Trong khi đó, ở Bắc Kinh, nhà Thanh đã phải đối mặt với sự bất mãn của quân Bắc Dương do Viên Thế Khải chỉ huy. Quân Bắc Dương là lực lượng quân sự hiện đại nhất của Trung Quốc vào thời điểm đó và có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tồn vong của nhà Thanh. Tuy nhiên, quân Bắc Dương cũng bị ảnh hưởng bởi tinh thần cách mạng và mong muốn thay đổi chính trị. Viên Thế Khải đã đàm phán với Đồng minh hội và đồng ý gia nhập phe Cách mạng nếu được giữ chức vụ Tổng thống.

– Nhà Thanh đã không còn cách nào khác ngoài việc thoái vị. Ngày 12 tháng 2 năm 1912, Thái hậu Long Dụ Tải Phong đã ký sắc lệnh nhường ngôi cho con trai là Thuần Thân vương Viên Thế Khải và tuyên bố kết thúc triều đại Mãn Thanh. Như vậy, cuộc cách mạng Tân Hợi đã hoàn toàn thành công và kết thúc hoàn toàn Đế quốc Trung Hoa, sự độc tôn Nho giáo và thời kỳ phong kiến ở Trung Quốc.

2.3. Kết quả:

Cuộc cách mạng này đã kết thúc chế độ quân chủ chuyên chế của nhà Mãn Thanh, thành lập nên nước Dân quốc Trung Hoa đầu tiên và mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. 

2.4. Tính chất:

Tính chất của Cách mạng Tân Hợi năm 1911 là cuộc cách mạng dân chủ tư sản không triệt để do:

– Là cuộc cách mạng dân chủ tư sản: Lật đổ triều đại Mãn Thanh, chấm hết chế độ quân chủ chuyên chế sống sót truyền kiếp ở Trung Quốc. Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển và có ảnh hưởng tác động nhất định đến cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở một số ít nước châu Á.

– Không triệt để: Chỉ thay đổi hình thức chính trị, không thay đổi cơ bản nền kinh tế xã hội. Không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân, không giải phóng được Trung Quốc khỏi ách thống trị của các nước đế quốc. Không xây dựng được một chính quyền trung ương ổn định, mà rơi vào tình trạng loạn lạc, chiến tranh liên miên giữa các phe phái.

– Cuộc cách mạng chưa đánh đuổi được thực dân xâm lược.

2.5. Ý nghĩa lịch sử:

Cách mạng Tân Hợi 1911 là cuộc cách mạng dân chủ tư sản tiên phong có đường lối và giai cấp lãnh đạo cụ thể. Cách mạng đã chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế, lật đổ triều đại Mãn Thanh, mở đường cho chủ nghĩa tư bản tăng trưởng. Cách mạng Tân Hợi 1911 mang lại những ý nghĩa sau:

– Đánh dấu sự sụp đổ của chế độ phong kiến cổ hủ, kết thúc hơn 2000 năm lịch sử quân chủ Trung Quốc.

– Thành lập nền Dân quốc Trung Hoa, khẳng định quyền tự quyết của dân tộc Trung Quốc, phá vỡ sự thống trị của các nước đế quốc.

– Tạo ra những thay đổi lớn về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, tôn giáo, pháp luật… trong xã hội Trung Quốc.

– Làm tiền đề cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Trung Quốc và cuộc cách mạng dân tộc dân chủ tiếp theo.

– Gây ảnh hưởng sâu sắc đến các nước Á Đông, trong đó có Việt Nam.

2.6. Hạn chế:

Cách mạng Tân Hợi gặp phải nhiều hạn chế như sau:

– Cuộc cách mạng chưa lật đổ hoàn toàn chế độ phong kiến. Sau khi Tôn Trung Sơn tuyên bố thành lập nước Dân quốc Trung Hoa, ông đã nhượng ngôi cho Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy, vị hoàng đế cuối cùng của nhà Thanh, để giữ vững sự thống nhất của dân tộc. Nhưng Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy không từ bỏ ý định phục hồi quyền lực hoàng gia, và đã liên kết với các thế lực phản cách mạng để gây ra nhiều cuộc nổi dậy chống lại chính quyền Dân quốc.

– Không nêu vấn đề đánh đuổi đế quốc. Cách mạng Tân Hợi chỉ nhằm loại bỏ chế độ phong kiến Mãn Thanh, không giải quyết được sự xâm lược của các nước đế quốc. Do đó, sau cách mạng, Trung Quốc vẫn phải chịu sự chi phối và bóc lột của các thực dân phương Tây và Nhật Bản. Các nước đế quốc như Anh, Pháp, Nhật Bản… vẫn duy trì được ảnh hưởng và sự can thiệp vào Trung Quốc. Họ đã tận dụng sự yếu kém và bất ổn của chính quyền Dân quốc để thực hiện các hành động xâm lăng và chiếm đóng các vùng lãnh thổ của Trung Quốc. Các cuộc chiến tranh giữa các nước đế quốc và Trung Quốc đã gây ra nhiều thiệt hại cho dân tộc Trung Hoa.

– Không tích cực chống phong kiến đến cùng. Cách mạng Tân Hợi không thực hiện được sự cải cách triệt để về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục. Các thói quan niệm phong kiến vẫn tồn tại và ảnh hưởng đến sự phát triển của Trung Quốc.

– Không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân. Cách mạng Tân Hợi không thực hiện được việc phân bổ ruộng đất cho nông dân, không giải quyết được sự bất bình đẳng và khốn khổ của giai cấp lao động. Đồng minh hội là một liên minh của các giai cấp tư sản, tiểu tư sản, địa chủ và công nông, nhưng không có sự tham gia rộng rãi của giai cấp công nhân và nông dân. Do đó, cuộc cách mạng không giải quyết được vấn đề ruộng đất, mà chỉ giữ nguyên trật tự xã hội cũ. Nông dân vẫn phải chịu sự áp bức và bóc lột của các địa chủ và tư sản. Do đó, cách mạng không nhận được sự ủng hộ rộng rãi của nhân dân.

3. Cách mạng Tân Hợi năm 1911 đã ảnh hưởng đến Việt Nam như thế nào?

Cách mạng Tân Hợi năm 1911 là cuộc cách mạng lật đổ chế độ phong kiến Mãn Thanh và thành lập Trung Hoa Dân quốc do Tôn Trung Sơn lãnh đạo. Cuộc cách mạng này đã có ảnh hưởng sâu sắc đến phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng.

Theo các học giả Việt Nam, cách mạng Tân Hợi đã truyền cảm hứng cho tinh thần đấu tranh của các nhà cách mạng Việt Nam như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Nguyễn Ái Quốc và các tổ chức yêu nước khác. Cách mạng Tân Hợi tạo ra sự thay đổi xã hội chưa từng có ở Trung Quốc, khởi xướng các thay đổi xã hội theo hướng dân chủ tư sản, bình đẳng và tiến bộ.

Có thể nói, Cách mạng Tân Hợi đã góp phần tạo ra sức ép lên thực dân Pháp, buộc họ phải thay đổi chính sách áp bức ở Đông Dương. Cách mạng Tân Hợi đã khơi dậy niềm tin vào khả năng giành được độc lập của nhân dân Việt Nam, thúc đẩy phong trào yêu nước và cách mạng ở Việt Nam phát triển mạnh mẽ.