Bộ quy tắc ứng xử về quấy rối tình dục tại nơi làm việc

1. Khái niệm quấy rối tình dục tại nơi làm việc:

Theo điểm 9 khoản 3 Bộ Luật Lao động 2019 quy định như sau:

“Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào đối với người khác tại nơi làm việc mà không được người đó mong muốn hoặc chấp nhận. Nơi làm việc là bất kỳ nơi nào người lao động thực tế làm việc theo thỏa thuận hoặc phân công của người sử dụng lao động.”

Như vậy, về việc ban hành bộ luật lao động 2019, có nhiều quy định chặt chẽ về quấy rối tình dục đòi hỏi phải cải cách Bộ Quy tắc ứng xử về phòng ngừa và ngăn chặn hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc phù hợp với các chuẩn mực mới của Bộ luật Lao động  2019. Đây là yêu cầu pháp lý khách quan và cần thiết để thể chế hóa các quy định nêu trên trong đời sống xã hội.

2. Ý nghĩa của Bộ quy tắc ứng xử về quấy rối tình dục tại nơi làm việc:

Việc công bố kịp thời và áp dụng các quy tắc thực hành của Bộ quy tắc ứng xử về quấy rối tình dục tại nơi làm việc là đặc biệt quan trọng:

Thứ nhất, bộ luật này cụ thể hóa và làm rõ các quy định của Bộ luật Lao động 2019 về quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Do đó, có 3 loại quấy rối:

‐ Hành động quấy rối: cử chỉ, Hành động, tiếp xúc tác động vào cơ thể mang tính tình dục như: sờ mó, vuốt về, cấu véo, ôm ấp, hôn,….hãy tấn công tình dục khác như cưỡng đâm, hiếp dâm.

‐ Quấy rối tình dục bằng lời nói (nói trực tiếp hoặc qua điện thoại).

‐ Quấy rối tình dục bằng ngôn ngữ cơ thể.

Thứ hai, các quy tắc ứng xử này  áp dụng cho tất cả các công ty, tổ chức và người sử dụng lao động, bất kể quy mô hoặc hình thức kinh doanh nào và nhiều ý nghĩa khác nữa trong đời sống xã hội.

Như vậy, có thể hiểu rằng mối quan hệ việc làm có thể phát sinh trong đó có thể xảy ra hành vi quấy rối và có thể phải được điều chỉnh theo Bộ luật Lao động và bộ quy tắc ứng xử này.

3. Các đơn vị nên áp dụng bộ quy tắc này như thế nào?

Các công ty, tổ chức và đơn vị nơi nhân viên làm việc phải hiểu đúng và đầy đủ các quy định của Luật Lao động 2019 về quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Còn những vấn đề chưa rõ và còn sự khác biệt về nhận thức, cách hiểu, để có nhận thức và hành động đúng đắn, xem chi tiết quy định về phòng ngừa, ngăn chặn hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

3.1. Cần hiểu đúng luật lao động:

Trước hết, phải nhìn nhận quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một hành vi vi phạm pháp luật lao động cụ thể.

Nếu người lao động là đối tượng bị xâm phạm, bị quấy rối thì họ có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động một cách hợp Pháp và không cần báo trước theo quy định tại điểm d, khoản 2 điều 35, Bộ luật lao động năm 2019.

Người có hành vi quấy rối đối với người khác sẽ bị sa thải một cách hợp pháp theo quy định tại khoản 2, điều 125, bộ luật lao động năm 2019.

Ngoài ra, tùy theo tính chất, mức độ nghiêm trọng của hành vi quấy rối mà người quấy rối có thể bị xử lý hành chính hoặc xử lý hình sự theo pháp luật Việt Nam.

3.2. Cách hiểu đúng về bộ quy tắc phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc:

Nội dung trong bộ quy tắc ứng xử này có thể được coi là tiêu chuẩn về cách hiểu để xác định xem một hành vi có phải là hành vi quấy rối tình dục hay không.

Các quy tắc ứng xử này có thể được coi là một nhận thức pháp lý quan trọng bởi nó chứa đựng những quy định rất cụ thể và chi tiết đối với từng biểu hiện của hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

4. Dự thảo Bộ quy tắc ứng xử về Phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc nhìn từ góc độ bình đẳng giới:

Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một vấn đề xã hội xảy ra ở nhiều cơ quan, đơn vị và doanh nghiệp, có tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, thể chất và nhân phẩm của nạn nhân, đồng thời ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất lao động và hiệu quả công việc. Ngoài thực tế, quấy rối tình dục tại nơi làm việc vi phạm các mục tiêu  bình đẳng giới và tạo ra sự không công bằng trong cuộc sống lao động.

Ở Việt Nam, để từng bước khắc phục tình trạng trên, ngày 18/6/2012, Bộ luật Lao động năm 2012 đã có một số quy định liên quan đến hành vi quấy rối tình dục trong lĩnh vực lao động. Theo đó, hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một trong những hành vi bị nghiêm cấm. (Khoản 2 điều 8)

Để cụ thể hóa các quy định của Bộ luật Lao động 2012 về vấn đề này, lần đầu tiên vào năm 2015, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã phối hợp với Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nghiên cứu, xây dựng và ban hành Bộ quy tắc ứng xử về quấy rối tình dục tại nơi làm việc (Bộ quy tắc).

Đây là khuyến nghị chính thức của ba bên về chủ đề phòng chống, quấy rối tình dục tại nơi làm việc ở Việt Nam. Với tính chất khuyến nghị, hướng dẫn để tất cả các đơn vị sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp, ở khu vực công và khu vực tư nhân, không kể quy mô có thể thực hành tốt phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Thông qua Bộ quy tắc, người sử dụng lao động, tổ chức đại diện của người sử dụng lao động và tổ chức công đoàn giải quyết có hiệu quả tình trạng quấy rối tình dục, cũng như đưa ra khuyến nghị chung trong việc xây dựng, thi hành và giám sát chính sách tại nơi làm việc về quấy rối tình dục và khích lệ việc thúc đẩy xây dựng môi trường làm việc an toàn và lành mạnh, nơi tất cả người lao động, bất kể giới tính và địa vị, đều được đối xử một cách công bằng. Cũng thông qua Bộ quy tắc và các quy định của Bộ luật Lao động 2012, nhận thức của người lao động trong vấn đề phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc đã được nâng cao.

Qua 7 năm thi hành Bộ luật Lao động 2012, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Bộ luật Lao động năm 2019, trong đó có một số quy định mới về nội dung phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Cụ thể, theo Khoản 9, Điều 3 Bộ luật Lao động năm 2019 “Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào đối với người khác tại nơi làm việc mà không được người đó mong muốn hoặc chấp nhận. Nơi làm việc là bất kỳ nơi nào người lao động thực tế làm việc theo thỏa thuận hoặc phân công của người sử dụng lao động.”

Để cụ thể hóa các nội dung liên quan đến nội dung này, Chính phủ đã xây dựng và ban hành Nghị định 145/2020/NĐ-CP ngày 14/12/2020 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều kiện của Bộ luật Lao động năm 2019 về điều kiện lao động và quan hệ lao động, trong đó có một số quy định về phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Năm 2022, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội phối hợp với Tổng LĐLĐ Việt Nam và VCCI tiến hành hoàn thiện, cập nhật Bộ quy tắc hiện hành với tên gọi “Bộ quy tắc ứng xử về quấy rối tình dục tại nơi làm việc” trên cơ sở kế thừa các nội dung đã được quy định trong Bộ luật Lao động năm 2012 và bám sát các quy định của Bộ luật Lao động năm 2019 và Nghị định định 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ.

Dưới góc độ bình đẳng giới, bộ quy tắc ứng xử đã cho thấy tầm quan trọng và sự cần thiết của việc  phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc nhằm khuyến khích giải quyết vấn đề phân biệt đối xử về giới, bất bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động, và góp phần quan trọng trong việc tạo lập quan hệ lao động hài hòa, ổn định, nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc, thúc đẩy năng suất lao động. Chúng tôi biết rằng cả lao động nam và nữ đều là nạn nhân của quấy rối tình dục và nạn nhân chủ yếu là phụ nữ. Lao động nữ thường dễ bị tổn thương hơn trong quá trình tiếp xúc, làm việc do đặc điểm tự nhiên, sinh học và có nguy cơ bị quấy rối tình dục cao hơn tại nơi làm việc.

Mặc dù về bản chất, Bản quy tắc không có nhiều thay đổi so với quy chế hiện hành (công bố năm 2015) (vẫn chỉ là khuyến nghị thể hiện cam kết của 3 bên nhằm thúc đẩy xây dựng quy chế nhằm tạo môi trường làm việc lành mạnh mà không cho phép quấy rối tình dục). Tuy nhiên, để phù hợp với một số quy định mới, phù hợp thực tiễn của Luật Lao động năm 2019, đồng thời đảm bảo tuân thủ tốt hơn các tiêu chuẩn lao động quốc tế có liên quan, một phần nội dung của dự thảo luật đã được bổ sung nhằm hoàn thiện và cập nhật dự thảo luật quy định mới. Đặc biệt, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của Bộ quy tắc (không chỉ doanh nghiệp mà bao gồm tất cả người sử dụng lao động) và đối tượng điều chỉnh của Bộ quy tắc  giúp tăng cường quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của người lao động. Cả hai bên tham gia vào việc phòng ngừa và kiểm soát hoạt động quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Thuật ngữ “nơi làm việc” cũng được giải thích chính xác hơn trong luật hiện hành, giúp xác định và giải quyết vấn đề dễ dàng hơn.

Ngoài ra, thay đổi một số từ trong Bộ quy tắc ứng xử để nâng cao mức độ khuyến nghị (trong bối cảnh mô hình quản lý và mô hình làm việc hiệu quả, thay vì “nên” bằng “cần phải”) đã thể hiện một cách mạnh mẽ hơn cam kết của Việt Nam với thế giới trong lĩnh vực đời sống việc làm nói chung và  phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc nói riêng; đẩy nhanh và làm sâu sắc hơn việc đạt được các mục tiêu bình đẳng ở Việt Nam.

Bộ quy tắc đã được đính kèm trong file đi theo bài viết