Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên THCS Module 16

1. Hồ sơ dạy học là gì?

Hồ sơ dạy học là tập hợp các chương trình, sách và tài liệu chuyên môn do ban giám hiệu nhà trường chuẩn bị trước và theo lệnh của một tổ đặc biệt giúp giáo viên thực hiện công việc giảng dạy của mình, giúp đạt mục tiêu chất lượng dạy học đã đề ra.

Việc đổi mới phương pháp dạy học liên quan đến việc xây dựng, quản lý và duy trì đề cương học tập các môn học ở cấp trung học cơ sở đã được đưa ra từ hàng chục năm trước. Tuy nhiên, công tác chỉ đạo lập và quản lý tài liệu học tập chưa có đổi mới rõ rệt. Thậm chí, một số giáo viên, cán bộ quản lý chưa hiểu hết tiêu chí bài dạy, chưa phát triển theo tinh thần đổi mới. Để đáp ứng đồng bộ và toàn diện yêu cầu của đổi mới giáo dục, tất cả giáo viên phải tìm cách cập nhật, soạn thảo và quản lý tài liệu học tập. Chúng tôi khảo sát, cập nhật dần từng khâu xây dựng và quản lý kho đối tượng học tập (xác định mục tiêu bài học; soạn bài theo tinh thần mới; tổ chức các hoạt động học tập…); đổi mới toàn diện dạy và học chuyên biệt ở các cấp học.

2. Quy trình xây dựng hồ sơ dạy học:

Quy trình xây dựng hồ sơ dạy học gồm các bước sau: 

– Bước 1: Tổ chuyên gia trao đổi, thảo luận  về văn bản hướng dẫn các cấp học, xây dựng kế hoạch của nhóm chuyên gia bao gồm chương trình, sách giáo khoa, khung phân phối chương trình, thông tin chương trình và kỹ năng chuẩn, khung ma trận kiểm tra, vấn đề sử dụng đồ dùng, thiết bị dạy học, vấn đề phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực…

– Bước 2: Hoàn thành các thông tin chung. 

– Bước 3: Có thể tìm hiểu, cập nhật số lượng nội dung bồi dưỡng chuyên môn riêng lẻ: khung thực hiện chương trình, chuẩn kiến ​​thức, kỹ năng, sử dụng đồ dùng dạy học, sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực…

– Bước 4: Có thể tìm hiểu, cập nhật số tiết dạy, giáo án, số mượn đồ dùng dạy học và lập bảng điểm cá nhân. 

 – Bước 5: Soạn giáo án. Căn cứ vào thời khóa biểu chuẩn bị số tiết báo giảng. 

3. Quy trình kiểm tra theo chuẩn kiến ​​thức, kỹ năng của quy trình dạy học:

Do có những nội dung chuẩn kiến ​​thức, kỹ năng có nội dung còn được mô tả ở mức độ khái quát để có thể đánh giá kết quả. Kết quả học tập đảm bảo khách quan, công bằng và khoa học, việc xây dựng câu hỏi theo chuẩn kiến ​​thức, kĩ năng được thực hiện theo quy trình sau: 

– Bước 1: Phân loại chuẩn kiến ​​thức, kĩ năng theo mức độ nhận thức (Nhận biết, thông hiểu, vận dụng).

– Bước 2: Xác định các hoạt động phù hợp của học sinh đối với chuẩn kiến ​​thức, kỹ năng đã được kiểm tra, đánh giá. 

– Bước 3: Nhận biết một số dạng toán cơ bản và các lỗi sai học sinh thường mắc phải khi làm bài kiểm tra. 

– Bước 4: Lập Bảng Trọng số Câu hỏi. 

– Bước 5: Thiết kế, thử nghiệm, phân tích và hoàn thiện bảng câu hỏi. 

Khi soạn đề kiểm tra cần tuân thủ quy trình sau: 

– Bước 1. Xác định mục đích kiểm tra. 

– Bước 2. Xác định dạng bài kiểm tra. 

– Bước 3. Đặt ma trận đề kiểm tra. 

– Bước 4. Ghép các câu hỏi theo ma trận câu hỏi. 

– Bước 5. Xây dựng hướng dẫn đánh giá (đáp án) và thang đánh giá. 

– Tiết 6. Hoàn thiện việc chuẩn bị kiểm tra.

4. Các năng lực cần thiết ở người giáo viên trung học cơ sở trong xây dựng và phát triển hồ sơ dạy học:

Giáo viên phải biết tìm kiếm, nghiên cứu những thông tin mới, tài liệu tham khảo và những tình huống vận dụng thực tế để giáo dục học sinh. Để bắt kịp những đổi mới của giáo dục phổ thông và sự phát triển của khoa học công nghệ, giáo viên phải tìm tòi, nghiên cứu thông tin. Trong điều kiện bùng nổ thông tin, tài liệu nghiên cứu  phong phú, đòi hỏi người giáo viên phải có năng lực tìm kiếm, chọn lọc tài liệu, nghiên cứu, thu nhận và xử lý thông tin để thu được kết quả. Mặt khác, để rèn luyện cho học sinh vận dụng kiến ​​thức vào thực tế, giáo viên phải biết tìm tình huống vận dụng. 

Giáo viên phải được bồi dưỡng nâng cao kỹ năng tổ chức bài tập, hoạt động ngoại khóa và sử dụng đồ dùng dạy học. Người giáo viên phải biết cách tổ chức và xác định rõ mức độ của hoạt động thực hành,  hoạt động ngoài giờ lên lớp, xác định những yêu cầu đặc biệt và nội dung tương ứng cũng như những hướng dẫn cần thiết để tổ chức hoạt động. Giáo viên còn phải biết sử dụng các công cụ học tập, đặc biệt là công nghệ thông tin để phát huy vai trò quan trọng của nó trong học tập. 

Người giáo viên phải có kỹ năng và kỹ thuật dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học. Để thực hiện được phương pháp dạy học tích cực tham gia vào hoạt động học tập của học sinh, giáo viên phải có kỹ năng và kỹ thuật dạy học phù hợp. Đây là những kỹ năng dạy học mới được đưa vào nhưng chưa phổ biến với tất cả giáo viên, ví dụ: kỹ năng dạy học theo nhóm nhỏ, kỹ năng sử dụng tài nguyên giáo dục làm đối tượng học tập, kỹ năng sử dụng phương tiện nghe nhìn trong dạy học, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin trong giảng bài dạy học, kỹ năng xây dựng công cụ đánh giá kết quả học tập… nhưng hiện nay các kỹ năng dạy học phải cập nhật như kỹ năng tổ chức dạy học, kỹ năng soạn giáo án, kỹ thuật đặt câu hỏi, kỹ năng lãnh đạo thực hành, kỹ năng đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, kỹ năng soạn chiến lược dạy học….

5. Những hạn chế trong xây dựng, bảo quản và bổ sung hồ sơ dạy học ở trường THCS hiện nay:

Nhận thức của một số giáo viên còn hạn chế, chưa đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, nhất là cấu trúc và quản lý tài liệu dạy học. Nhiều giáo viên cho rằng dạy theo phương pháp cũ có thể truyền tải hết nội dung sách giáo khoa đến học sinh và đảm bảo được một tỷ lệ học sinh lên lớp nên coi việc dạy học đã hiệu quả. Họ tin rằng hồ sơ dạy học không liên quan gì đến quá trình giáo dục và việc lên lớp mà không có hồ sơ dạy học vẫn xảy ra ở các trường học. 

Một số cán bộ quản lý và giáo viên cho rằng, việc soạn thảo và quản lý tài liệu giáo dục lâu nay là việc chuẩn bị và sử dụng các thiết bị giáo dục hiện đại như máy chiếu projector, máy tính, projector, thí nghiệm ảo, Microsoft Power Point. …trong lớp học. Thật vậy, họ đã không nhìn thấy sự khác biệt cơ bản giữa mục đích của bài học mà chúng ta mong đợi hôm nay và mục đích của bài học trước. 

Một số giáo viên chủ động muốn tìm cách đổi mới trong việc tạo lập và quản lý tài liệu học tập trong thực tiễn cuộc sống nhưng do chưa hiểu rõ mục tiêu, đặc điểm của đổi mới nên đã đi theo những hướng không thực tế.

Khó khăn chính trong việc tạo lập và quản lý hồ sơ dạy học đổi mới chương trình giáo trung học cơ sở là khối lượng thông tin trong chương trình tiếp tục quá tải, trong khi thời lượng dành cho mỗi chủ đề lại hạn chế. Ở trường THCS mỗi tiết học chỉ có 45 phút nên việc tổ chức học theo phương pháp mới gặp nhiều khó khăn. 

Sĩ số lớp quá đông ở nhiều trường THCS tỉnh, thành phố (mỗi lớp có thể có tới 50, 60 học sinh) cũng là một khó khăn cho việc xây dựng hồ sơ dạy học. Ở các nước trên thế giới, sĩ số này lớn gấp đôi, gấp ba, trong những lớp đông như vậy việc quản lý trật tự các lớp trong lớp đã khó, khiến giáo viên khó tổ chức các hoạt động cho học sinh để lĩnh hội kiến ​​thức và kỹ năng. 

Hiện nay, học liệu của các trường THCS tuy đã được đầu tư trang thiết bị nhưng còn rất hạn chế, thiếu đồng bộ. Trường, lớp xây dựng theo tiêu chuẩn cũ, không phù hợp với việc duy trì, cập nhật sách giáo khoa. 

Một nguyên nhân nữa ảnh hưởng gián tiếp đến quá trình đổi mới hồ sơ dạy học trường THCS cần được nhắc đến, đó là việc cập nhật đánh giá kết quả học tập của học sinh còn chậm. Hiện nay, mục đích của các kỳ thi vẫn là kiểm tra nội dung, chưa chú trọng đánh giá năng lực của học sinh. Đồng thời, trong đánh giá kết quả dạy học của giáo viên chưa chú ý đến việc xây dựng đổi mới hồ sơ giáo dục. Chẳng hạn, khi dự giờ, nhiều em chỉ chú ý đến việc thầy dạy đúng hay sai, hỏi nhiều hay “cháy” giáo án?… Các em ít chú ý đến việc phân tích, xem cách giáo viên tổ chức các hoạt động học tập trên lớp đã phù hợp hay chưa? (Từ khâu chuẩn bị đến khi thực hiện dạy học) Hiệu quả dạy học của tiết dạy cao hay thấp? Đó là lý do tại sao giáo viên ít quan tâm đến việc xây dựng hồ sơ dạy học.

THAM KHẢO THÊM:

• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên THCS Module 15
• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên THCS Module 17
• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên THCS Module 18