Rừng lá kim là một trong những kiểu rừng phổ biến trên thế giới hiện nay. Vậy cụ thể thì rừng lá kim phân bố chủ yếu ở các khu vực nào trên thế giới? Qua bài viết dưới đây, chúng tôi xin được giải đáp vấn đề này:
Mục lục bài viết
1. Rừng lá kim là gì?
Rừng lá kim là một hệ sinh thái với thực vật chủ yếu là cây lá kim. Cây lá kim có tên tiếng Anh là Coniferous Tree. Đây là loài thực vật bậc cao thuộc nhóm cây hạt trần. Cây lá kim là loại cây thân gỗ, hầu hết đều ở dạng cây đơn, một số ít ở dạng cây bụi hoặc bụi rậm.
Hiện nay, có 575 loài cây lá kim trên thế giới. Trong đó, những cây được biết đến nhiều nhất là thông, araucarias, tuyết tùng, cây bách, sequoias và cây thủy tùng, trong số những cây khác.
Quần xã sinh vật trên cạn chủ yếu chiếm ưu thế trong nhóm cây lá kim là rừng Taiga – quần xã sinh vật đất liền lớn nhất trên thế giới.
2. Rừng lá kim phân bố chủ yếu ở các khu vực nào trên thế giới?
Các loài cây lá kim phân bố chủ yếu ở khu vực phía Bắc Mỹ, Châu Âu và Châu Á. Nguyên nhân là bởi những cây lá kim thích nghi với điều kiện thời tiết lạnh, chúng có thể chịu được nhiệt độ mùa đông đến -40°C.
Trên thế giới hiện nay có ba loại rừng lá kim là rừng lá kim ôn đới, rừng taiga và rừng lá kim nhiệt đới và cận nhiệt đới.
2.1. Rừng lá kim ôn đới:
Rừng lá kim ôn đới là quần hệ thực vật thường thấy ở các vùng ôn đới trên thế giới với khí hậu ấm áp vào mùa hè và mát mẻ vào mùa đông, với lượng mưa hàng năm đủ để duy trì sự tồn tại của nó.
Rừng cây lá kim ôn đới được tìm thấy tự nhiên ở Châu Á, Châu Âu và cả Bắc Mỹ.
2.2. Rừng Taiga:
Rừng Taiga hay còn được gọi là rừng Boreal với đặc trưng là cây lá kim. Rừng Taiga phân bố ở hầu hết phần trên đại lục của Alaska, Canada, Thụy Điển, Phần Lan, Na Uy và Nga (đặc biệt là Siberi), cũng như phần xa nhất về phía bắc của Hoa Kỳ (không kể Alaska), bắc Kazakhstan và khu vực Hokkaido của Nhật Bản.
Rừng Taiga có khí hậu lục địa khắc nghiệt, là quần xã sinh vật lạnh nhất Trái đất, nhiệt độ có sự khác biệt rất lớn giữa mùa đông và mùa hè, dao động từ – 500 C đến 300 C, tùy vào từng thời điểm. Còn mùa đông kéo dài khoảng 5 – 6 tháng, nhiệt độ trung bình dưới điểm đóng băng của nước. Do khí hậu lạnh, lá rụng và rêu tồn tại trên mặt đất trong thời gian dài vì vậy, các loại đất trong khu vực rừng Taiga chủ yếu là đất mỏng, nghèo dinh dưỡng, không có phẫu diện giàu hữu cơ và dày như các rừng sớm rụng ôn đới. Thời gian mùa hè ngắn, nhưng thời tiết ẩm, về phía Nam lại có sự biến đổi rõ nét theo lượng mưa.
2.3. Rừng lá kim nhiệt đới và cận nhiệt đới:
Rừng lá kim nhiệt đới và cận nhiệt đới là một trong các kiểu sinh cảnh rừng nhiệt đới được xác định bởi Quỹ Thiên nhiên Thế giới. Những khu rừng lá kim nhiệt đới và cận nhiệt đới được phân bố chủ yếu ở Bắc và Trung Mỹ và những nơi có lượng mưa thấp và nhiệt độ thay đổi vừa phải. Nơi đây đặc trưng với các loài cây lá kim đa dạng, có các kim được điều chỉnh để đối phó với các điều kiện khí hậu thay đổi.
Phần lớn các vùng sinh thái rừng lá kim nhiệt đới và cận nhiệt đới được tìm thấy ở các vùng sinh thái Cận Đông, Trung và Nam Mỹ, từ các quốc gia Trung Đại Tây Dương đến Nicaragua và trên Greater Antilles, Bahamas và Bermuda. Tại Mexico có những khu rừng lá kim cận nhiệt đới và phức tạp nhất thế giới. Các khu rừng lá kim nhiệt đới và cận nhiệt đới khác phân bố ở châu Á.
3. Đặc điểm của rừng lá kim:
Các loài cây chính tạo nên các khu rừng lá kim là: Thông, gỗ đỏ, linh sam, cây bách, bạch dương… Đó là một bộ cây thường xanh hình kim, với thân cây thẳng và rất cao, thậm chí vượt quá 100 mét. Ngoài ra còn có những loài nhỏ hơn, đó là những cây bụi đạt chiều cao 25 cm.
Cây lá kim là loài sống ở vùng khí hậu khắc nghiệt, do đó chúng có một số đặc điểm như sau:
3.1. Lá thường xanh:
Lá thường xanh của cây lá kim cho phép chúng tận dụng tối đa mùa thực vật ngắn, chúng có thể bắt đầu làm việc quang hợp mà không phải chờ một chiếc lá mới xuất hiện, như trường hợp của các loài rụng lá.
Vì vậy, một chiếc lá của cây lá kim có thể tồn tại đến bảy năm, giúp nó chống lại mùa đông giá lạnh và cái hạn hán của mùa hè.
3.2. Hình dạng và kích thước:
Có hình dạng và kích thước của kim (acicula) có rất ít bề mặt do đó rất ít tuyết tích tụ, ngăn không cho lá bị gãy.
Chúng cũng có ít nhựa cây hơn, do đó có ít chất lỏng hơn để đóng băng và vào mùa hè, bề mặt tiếp xúc với bức xạ mặt trời ít hơn, do đó bề mặt ít bốc hơi hơn.
Hình dạng hình nón của nó nói chung làm cho nó chịu tuyết rất tốt vì các cành hướng xuống của nó có thể trượt tuyết nên trọng lượng sẽ không làm hỏng cây.
Đối với những loài có khí hậu ấm hơn, hình dạng hình nón thay đổi một chút, các cành xòe ra nhiều hơn và ít ánh sáng hơn vì chúng không thể thoát khỏi tuyết.
3.3. Màu sắc:
Những tán lá sẫm màu của cây lá kim giúp nó hấp thụ và tận dụng ánh sáng trong những tháng mùa hè ngắn ngủi để tận dụng tối đa quá trình quang hợp.
3.4. Nhựa và chất chống đông:
Lá của cây lá kim có một loại nhựa đặc biệt ngăn ngừa mất nước. Ngoài ra, các tế bào bên ngoài của nó có một loại chất chống đông tự nhiên ngăn chúng đóng băng ở nhiệt độ thấp.
4. Sự sinh sản của cây là kim:
Cây lá kim là thực vật hạt trần, có nghĩa là hạt của chúng không được bọc trong quả mà lộ ra trên các vảy xuất hiện dọc theo trục, tạo thành cái được gọi là hình nón hoặc quả dứa.
Nón cái có noãn, nón đực trưởng thành vào mùa xuân với phấn hoa.
Trong khi di chuyển cành, nếu nón đã chín, một đám mây phấn hoa sẽ xuất hiện để thụ phấn, vì những loài này sinh sản bằng cách thụ phấn vô sinh; nghĩa là nhờ tác động của không khí.
Điều quan trọng cần lưu ý là hầu hết các cây lá kim đều là cây một lá mầm; điều này có nghĩa là cả cấu trúc đực và cái đều có mặt trên một cây duy nhất.
5. Tầm quan trọng kinh tế của rừng lá kim:
Rừng lá kim là một hệ sinh thái quan trọng về kinh tế vì các loài của chúng được sử dụng để lấy gỗ cho nhiều ngành công nghiệp khác nhau. Ngoài ra, nhựa của nó được sử dụng trong sản xuất các nguyên, vật liệu.
Một ưu điểm khác của rừng lá kim là chúng là những rừng đầu tiên được đưa vào quá trình tái trồng rừng trên đất nghèo, giúp ngăn chặn xói mòn.
6. Các loại cây lá kim đẹp đang có mặt tại Việt Nam:
Cây lá kim là một trong những nhóm cây cảnh văn phòng được ưa chuộng nhất tại Việt Nam hiện nay. Các cây này thường thuộc loại cây hạt trần thân gỗ, thân gỗ cứng khó mục, sinh trưởng mạnh, có tán dạng nón. Dưới đây là một số cây lá kim đẹp đang có mặt tại Việt nam được nhiều người ưa thích:
Cây Thông Caribe:
Cây Thông Caribe là một loại cây lá kim, có nguồn gốc từ khu vực Trung Mỹ, Bahamas, Cu Ba và Caicos, hiện nay cây được trồng khá phổ biến ở khu vực Lâm Đồng, Đak Lak để trồng thành rừng, trồng công trình.
Thông Caribe là một loài cây thân gỗ, khi cây trưởng thành có thể cao tới 36m, đường kính thân tới 1m, vỏ cây màu nâu đỏ, hoặc màu lửa đỏ. Cành cây không có lông nhưng lại có phấn trắng, khi cành được 1 năm tuổi thì sẽ có màu nâu, hoặc vàng đất, chồi có màu nâu xám. Lá cây thông có hình dạng vảy, khi tồn tại được 7 – 8 năm, thì cứ 2 – 3 lá sẽ làm thành một bó, lá mảnh, mềm, bé, hơi cứng đâm vào tay sẽ thấy đau.
Ngoài công dụng làm cảnh, trồng rừng, tạo thẫm mỹ đường phố, thì gỗ của nó cũng được sử dụng để làm gỗ lạng, ván, đóng đồ mộc, dùng trong xây dựng, hoặc sử dụng làm giấy ăn, ván ép sợi…
Cây Phi lao:
Cây Phi lao hay còn gọi là cây Dương, là một loại cây lá kim có thân gỗ lớn, cao từ 15 – 25m, thân cây lớn có vỏ màu đen sẫm, vỏ sần sùi nứt mảnh lớn, gỗ có màu nâu cứng. Điều đặc biệt ở loài cây này là lá của nó bị tiêu giảm thành vảy để hạn chế sự thoát hơi nước khi ở vùng khô hạn, các cành nhỏ màu xanh bị thay thế lá để làm nhiệm vụ quang hợp, rễ cây mọc rất sâu và cứng, thuộc dạng rễ cọc.
Đây là loài cây sinh trưởng rất nhanh, thích nghi được với môi trường sống khô cạn và nắng nóng, thường được sử dụng để trồng ven biến chắn cát, chắn bão, trồng tạo hình trong đường phố, công viên hoặc dùng để lấy thuốc nhuộm lưới, thuộc gia hoặc lấy gỗ. Đặc biệt, loài cây này cũng có thể tạo dáng để làm cây bonsai.
Cây Trắc bách diệp:
Cây Trắc bách diệp, hay còn gọi là cây trắc bá, cây bá tử nhân, là loại cây cảnh thường được sử dụng phổ biến trong trang trí bàn làm việc, lối đi, sân vườn hoặc trong công viên…
Trắc bách diệp có thân gỗ sống lâu năm, ngoài tự nhiên nó có thể cao đến 8m, thân phân nhiều nhánh thẳng đứng giống hình tháp. Thân cây phân cành, vỏ thân có các thớ và có màu nâu gỉ, lá xanh tươi, mọc đối ôm thân, lá dẹp lá mắt xếp chồng chéo lên nhau.
Cây Tùng xà:
Cây Tùng xà còn có tên gọi khác là cây Bách xà, Ngọc tùng, Ngõa tùng, có nguồn gốc từ các nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, có chiều cao khoảng 20m. Cây tùng xà có cành nhỏ, tròn hoặc hơi vuông, vỏ có màu đỏ nhạt, lá mọc gần đối xếp dày đặc, lá non có hình kim có đầu nhọn và màu xanh mốc, lá già ở cành già có dạng vảy giữa lưng và tuyến bầu dục.
Loại cây này dễ trồng, dễ cắt tỉa, có thể trồng thành dạng bonsai, với vẻ ngoài độc đáo với dáng mọc hình tháp, lá kim của nó, cây tùng xà dễ trồng và sống khỏe, thích hợp làm cây ngoại thất, cây công trình, trang trí sân vườn, công trình đô thị, công viên…
Cây Tùng thơm:
Cây Tùng thơm còn có tên gọi khác là cây tùng hương, cây tùng chanh, là loài cây thuộc dạng thân gỗ nhỏ, có hình tháp tự nhiên, chiều cao trung bình khoảng từ 40 – 60cm, cây có lá hình kim, mọc nhiều trên cành nhánh và có mùi thơm rất dễ chịu.
Ngoài tác dụng làm cảnh, cây tùng thơm còn có thể xua đuổi côn trùng bởi mùi của nó, làm tỉnh táo tinh thần và xua tan mệt mỏi sau những ngày làm việc.
Tùng la hán:
Cây tùng la hán thuộc họ la hán tùng, thường được ứng dụng trong làm cây bonsai. Đây là cây thân gỗ có tuổi thọ rất cao, cây có lá nhỏ hình kim, mọc thưa xen kẽ nhau. Lá tùng la hán có màu xanh đậm, bóng bẩy ở mặt trên, mặt dưới thì nhạt màu hơn.
Người xưa thường cho rằng cây này có sinh khí, nên không cần chăm sóc cẩn thận, cây vẫn sẽ phát huy được thế mạnh tiềm tàng của nó, cây có khả năng kháng bệnh cao, và là lựa chọn hàng đầu trong những cây phong thủy.
Tùng bách tán:
Cây tùng bách tán, hay còn gọi là cây vương tùng, là loài cây thân gỗ có chiều cao trung bình từ 1.7m – 2m, ngoài tự nhiên, cây có thể cao 15 – 20m, đường kính thân từ 30 – 40cm. Cây có cành nhánh mọc ngang, xếp 6 nhánh trên một vòng, vòng dưới cùng ở gần gốc là lớn nhất, càng lên cao thì chiều dài nhánh ngắn lại tạo thành hình tháp, trông rất đẹp mắt.
Loài cây này có tốc độ sinh trưởng nhanh, lại là cây ưa nắng, nhưng vẫn có thể chịu bóng được. Cây thường được trồng ngoại thất sân vườn, trồng trang trí dọc lối đi, công viên, các khu văn phòng, xí nghiệp, trường học nhằm tăng vẻ uy nghiêm, khí thế và vững vàng cho không gian.
