Tiền án, tiền sự là gì? Phân biệt giữa tiền án và tiền sự?

1. Tiền án, tiền sự là gì?

Pháp luật hiện nay chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định cụ thể về khái niệm “tiền án” và “tiền sự”. 

Trước đây, trong Nghị quyết số 01-HĐTP về việc hướng dẫn việc áp dụng Điều 44 Bộ luật Hình sự do Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao ban hành (đã hết hiệu lực ngày 01/07/2016) có đề cập đến vấn đề này như sau:

“II. VỀ CĂN CỨ ĐỂ CHO NGƯỜI BỊ KẾT ÁN ĐƯỢC HƯỞNG ÁN TREO

Khoản 1 Điều 44 Bộ Luật Hình sự quy định “Khi xử phạt tù không quá 5 năm (1), căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ một năm đến năm năm”.

Quy định trên được hiểu như sau:

…a) Nói chung người được hưởng án treo phải là người chấp hành đúng chính sách, pháp luật, thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của bản thân, chưa có tiền án, tiền sự. Tuy nhiên, đối với người có tiền án, tiền sự, nếu xét tính chất của tiền án, tiền sự đó cùng với tính chất của tội phạm mới thực hiện và các căn cứ khác thấy không cần thiết phải bắt họ chấp hành hình phạt tù, thì cũng có thể cho họ được hưởng án treo, nhưng tinh thần chung là hạn chế và phải xét thật chặt chẽ.

b) Người đã được xóa án thì không coi là có tiền án. Người đã được xóa kỷ luật, xóa việc xử phạt vi phạm hành chính (tức là đã được coi như chưa bị kỷ luật, chưa bị xử phạt vi phạm hành chính) thì không coi là có tiền sự. Đối với các quyết định xử lý của cơ quan, đoàn thể, tổ chức xã hội mà pháp luật chưa quy định thời hạn để được coi như chưa bị xử lý, nếu tính từ ngày ra quyết định xử lý đến ngày phạm tội đã quá 1 năm, thì không coi là có tiền sự nữa. Đối với các quyết định xử lý của cơ quan, đoàn thể, tổ chức xã hội mà pháp luật chưa quy định thời hạn để được coi như chưa bị xử lý, nếu tính từ ngày ra quyết định xử lý đến ngày phạm tội đã quá 1 năm, thì không coi là tiền sự nữa…”.

Như vậy, thông qua quy định trên thì có thể đưa ra khái niệm về tiền án, tiền sự như sau:

• “Tiền sự” là khái niệm để chỉ tình trạng một người bị áp dụng hình thức xử lý kỷ luật, bị xử phạt vi phạm hành chính; nhưng chưa được xóa kỷ luật, chưa được xóa việc xử phạt vi phạm hành chính hoặc chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu điều kiện về thời hạn để được coi là chưa từng bị xử phạt vi phạm hành chính. Hay nói cách khác, tiền sự là khái niệm để chỉ cá nhân có phát sinh trách nhiệm hành chính.
• “Tiền án” là khái niệm để chỉ tình trạng một cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật, phát sinh trách nhiệm hình sự, cá nhân đó đã bị kết án tuy nhiên chưa thực hiện thủ tục xóa án tích. Tiền án được đặt ra do phát sinh trách nhiệm hình sự bởi bản án/quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

2. Phân biệt giữa tiền án và tiền sự:

Trong thực tế đời sống pháp lý, cụm từ “tiền án, tiền sự” thường được người dân nhắc đến như một cặp khái niệm đi liền với nhau khi nói về quá khứ vi phạm pháp luật của một cá nhân. Tuy nhiên về bản chất pháp lý, phạm vi áp dụng và hậu quả để lại, 02 khái niệm này hoàn toàn khác nhau. “Tiền án” phản ánh hậu quả của một hành vi phạm tội bị kết án bằng bản án hình sự; trong khi “tiền sự” chỉ thể hiện việc đã từng bị xử lý hành chính do vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Sự khác biệt giữa tiền án và tiền sự không chỉ ảnh hưởng đến quyền, nghĩa vụ và nhân thân của người vi phạm mà còn tác động trực tiếp đến việc xem xét trách nhiệm hình sự, cơ hội được hưởng án treo, khả năng được xóa án tích hoặc xóa tiền sự cũng như cơ hội học tập, làm việc và tái hòa nhập xã hội. Chính vì vậy, việc hiểu đúng và phân biệt rõ ràng giữa tiền án và tiền sự có ý nghĩa quan trọng trong thực tiễn pháp luật hình sự và hành chính.

Luật Dương Gia đưa ra một số điểm khác biệt cơ bản giữa tiền án và tiền sự như sau:

3. Những vấn đề cần lưu ý đối với người có tiền án, tiền sự:

Người đang có tiền án, tiền sự cần đặc biệt chú ý trong quá trình sinh sống và làm việc bởi mọi hành vi vi phạm pháp luật trong thời gian này đều bị xem xét nghiêm khắc hơn so với người vi phạm lần đầu. Nếu tái phạm trong thời gian chưa được xóa án tích hoặc xóa tiền sự, người đó có thể phải chịu hình phạt nặng hơn; đồng thời bị xem là tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm, làm tăng mức độ trách nhiệm hình sự.

Đáng chú ý, trong một số tội danh, việc “có tiền án, tiền sự” được xem là tình tiết định tội hoặc tình tiết định khung tăng nặng. Ví dụ điển hình là “Tội đánh bạc” được quy định tại Điều 321 Bộ luật Hình sự 2015: Nếu người không có tiền án, tiền sự chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi số tiền đánh bạc từ 5 triệu đồng trở lên thì ngược lại, người đã có tiền án hoặc tiền sự về hành vi đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc vẫn có thể bị truy cứu dù số tiền dưới 5 triệu đồng.

Ngoài ra, tiền án hoặc tiền sự còn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng được hưởng án treo. Theo Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP, một trong những điều kiện quan trọng để được xem xét án treo là nhân thân tốt. Cụ thể, khoản 2 Điều 2 Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP nêu rõ:

“Được coi là có nhân thân tốt nếu ngoài lần phạm tội này, người phạm tội luôn chấp hành đúng chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân ở nơi cư trú, nơi làm việc. Đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích, người bị kết án nhưng đã được xóa án tích, người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật mà thời gian được coi là chưa bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa bị xử lý kỷ luật tính đến ngày phạm tội lần này đã quá 06 tháng, nếu xét thấy tính chất, mức độ của tội phạm mới được thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo.”

Không chỉ dừng ở khía cạnh pháp lý, việc có tiền án và tiền sự còn ảnh hưởng lớn đến cơ hội việc làm và hòa nhập xã hội. Nhiều cơ quan, doanh nghiệp hoặc tổ chức khi tuyển dụng thường yêu cầu người lao động không có tiền án, tiền sự, đặc biệt trong các vị trí đòi hỏi tính tin cậy cao như tài chính, giáo dục, an ninh quốc phòng.

Do đó, người có tiền án/tiền sự cần chấp hành nghiêm pháp luật, tích cực cải tạo và sớm thực hiện thủ tục xóa án tích, xóa tiền sự để khôi phục quyền lợi hợp pháp, từ đó mở rộng hơn nữa cơ hội nghề nghiệp và ổn định cuộc sống.

THAM KHẢO THÊM:

• Mẫu đơn xin xác nhận không có tiền án tiền sự mới nhất
• Cải tạo không giam giữ có phải là tiền án? Có được đi làm, đi nước ngoài không?
• Hướng dẫn chi tiết thủ tục xác nhận không có tiền án, tiền sự