Chứng khoán là gì? Các loại chứng khoán? Có nên đầu tư?

Chứng khoán luôn được các nhà đầu tư cảnh báo là hạng mục đầu tư mạo hiểm, dù nó có tính hấp dẫn và sự hứa hẹn về khả năng sinh lời cao cho các nhà đầu tư. Vậy chứng khoán là gì? Có những loại chứng khoán nào? Có nên đầu tư chứng khoán hay không?

Căn cứ pháp lý:

Luật chứng khoán 2019

1. Chứng khoán là gì? 

Chứng khoán được hiểu là công cụ pháp lý do một tổ chức phát hành theo quy định của pháp luật để ghi nhận quyền tài sản và các lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư – người sở hữu chứng khoán đối với tổ chức phát hành. Nói cách khác chứng khoán phản ánh mối quan hệ pháp lý giữa nhà đầu tư và người sở hữu chứng khoán với tổ chức phát hành ra chứng khoán đó. Tuy nhiên, tùy thuộc vào loại chứng khoán mà nhà đầu tư sở hữu là loại chứng khoán nào (chứng khoán vốn hay chứng khoán nợ) mà mối quan hệ này có thể tồn tại dưới dạng là một quan hệ cho vay. Nếu như nhà đầu tư sở hữu các chứng khoán vốn như cổ phiếu thì tư cách pháp lý của họ sẽ là chủ sở hữu đối với các tổ chức phát hành ra chứng khoán, còn nếu nhà đầu tư sở hữu các chứng khoán nợ như trái phiếu công ty và trái phiếu nhà nước thì tư cách pháp lý của nhà đầu tư sẽ là chủ nợ đối với tổ chức phát hành ra chứng khoán.

Theo quy định tại Điều 4 luật chứng khoán 2019 quy định thì Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:

+ Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;

+ Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;

+ Chứng khoán phái sinh;

+ Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

– Bản chất của chứng khoán là một loại hàng hóa của nền kinh tế thị trường cho nên chứng khoán có những đặc điểm sau đây:

+ Chứng khoán là công cụ pháp lý ghi nhận quyền lợi và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư đối với tổ chức phát hành. Tuy chứng khoán có bản chất là một công cụ pháp lý nhưng chứng khoán còn là một loại giấy tờ có giá trị, có thông tin về số tiền cụ thể mà người chủ chứng khoán có thể sở hữu một cách hợp pháp và được pháp luật bảo hộ. Đây chính là điểm khác biệt để phân biệt với các loại hàng hóa thông thường khác như vật tư, nguyên liệu, máy móc thiết bị hay là các loại chứng thư pháp lý thông thường như di chúc, sổ đỏ,…

+ Chứng khoán có khả năng hoán chuyển thành tiền một cách dễ dàng. Lý do là chứng khoán có đầy đủ các thuộc tính như hàng hóa và phương tiện lưu thông, phương tiện tích trữ và phương tiện sinh lời của chứng khoán. Người đang sở hữu chứng khoán có thể dễ dàng chuyển hóa chứng khoán thành tiền bằng cách đem bán chúng trên thị trường chứng khoán thứ cấp thông qua các giao dịch với nhà môi giới chứng khoán;

+ Chứng khoán có tính lưu thông, nghĩa là chúng có khả năng trao đổi mua bán, cho tặng và thừa kế hoặc có thể đem bảo đảm cho các nghĩa vụ tài sản. Điều này càng chứng tỏ được rằng chứng khoán chính là một loại hàng hóa đặc biệt, chỉ được lưu thông trên thị trường chứng khoán;

+ Chứng khoán là một loại tài sản có tính rủi ro cao cho người sở hữu. Lý do là giá trị đích thực của chứng khoán không phụ thuộc vào bản thân của nó mà phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng hoạt động và bảng cân đối tài chính đối với tổ chức phát hành. Giá cả của chứng khoán đôi khi cũng phụ thuộc khá lớn vào mức độ minh bạch hóa thông tin của thị trường và thái độ tâm lý của các nhà đầu tư chứng khoán cũng như khả năng điều hành của chính các nhà quản lý

2. Phân loại chứng khoán:

Chứng khoán đang tồn tại trên thị trường với rất nhiều loại khác nhau. Ta có thể ohana loại chứng khoán dựa trên những tiêu chí sau:

2.1. Bản chất pháp lý của chứng khoán:

– Cổ phiếu: là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành. Mỗi cổ phiếu xác nhận số cổ phần mà cổ đông nắm giữ tại công ty cổ phần và tương ứng với số cổ phần đó là quyền được hưởng cổ tức, quyền tham gia quản lý công ty và nghĩa vụ chia sẻ rủi ro trong kinh doanh đối với công ty. Cổ phiếu bao gồm các loại như: cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu đãi, cổ phiếu ưu đãi bao gồm cổ phiếu ưu đãi biểu quyết, ưu đãi cổ tức, ưu đãi hoàn lại và các cổ phiếu ưu đãi khác.

– Chứng chỉ quỹ đầu tư:  là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán. Mỗi chứng chỉ quỹ xác nhận phần vốn góp của nhà đầu tư trong quỹ đầu tư chứng khoán và quyền được hưởng lợi tức theo kết quả đầu tư của quỹ đầu tư chứng khoán. Người sở hữu chứng chỉ quỹ đầu tư không trực tiếp tham gia quản lý và điều hành quỹ mà ủy quyền tập thể cho công ty quản lý quỹ thực hiện công việc này dựa trên cơ sở là một bản hợp đồng dịch vụ quản lý được ký kết giữa các nhà đầu tư với công ty quản lý quỹ

– Trái phiếu: là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành. Mỗi trái phiếu sẽ ghi nhận quyền được hưởng lợi tức cố định và quyền đòi nợ của nhà đầu tư đối với tổ chức  phát hành khi trái phiếu đến hạn thanh toán. Người sở hữu trái phiếu sẽ được hưởng một khoản lãi cố định không phụ thuộc vào kết quả hoạt động của tổ chức phát hành chính vì thế cho nên người sở hữu trái phiếu không có quyền tham gia quyết định các vấn đề nội bộ của tổ chức phát hành

– Chứng khoán phái sinh: bao gồm các quyền như quyền mua cổ phần, chứng quyền, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn. Chứng khoán phái sinh có giá trị như một chứng khoán chỉ khi được phát hành trên cơ sở các chứng khoán gốc ví dụ như cổ phiếu và trái phiếu

– Chứng quyền: là loại chứng khoán được phát hành cùng với việc phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi, cho phép người sở hữu chứng quyền được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông nhất định theo mức giá đã được xác định trước trong khoảng thời gian xác định.

– Chứng quyền có đảm bảo: là loại chứng khoán có tài sản bảo đảm do công ty chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền mua (chứng quyền mua) hoặc được quyền bán (chứng quyền bán) chứng khoán cơ sở với tổ chức phát hành chứng quyền có bảo đảm 

– Quyền mua cổ phần là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành nhằm mang lại cho cổ đông hiện hữu quyền được mua cổ phần mới theo điều kiện đã được xác định.

– Chứng chỉ lưu ký là loại chứng khoán được phát hành trên cơ sở chứng khoán của tổ chức được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Na

2.1. Tiêu chí hình thái vật chất của chứng khoán:

– Chứng khoán là chứng chỉ: do tổ chức phát hành dưới dạng các giấy chứng nhận góp vốn hoặc giấy chứng nhận nợ;

– Chứng khoán điện từ là loại chứng khoán do tổ chức phát hành dưới dạng dữ liệu điện tử, trong đó ghi nhận số vốn đã được góp hoặc đã cho vay của nhà đầu tư đối với tổ chức phát hành cũng như quyền và lợi ích của các nhà đầu tư với tổ chức phát hành;

– Chứng khoán là bút toán ghi sổ do tổ chức phát hành dưới dạng các con số được ghi chép và lưu giữ trong sổ phát hành chứng khoán. Các nhà đầu tư khi mua loại chứng khoán này sẽ không nắm giữ trực tiếp mà chỉ được tổ chức phát hành thông báo về tổng số và loại chứng khoán mà họ đang sở hữu cùng các quyền và lợi ích mà họ được hưởng.

3. Có nên đầu tư chứng khoán hay không?

Chứng khoán là một kênh đầu tư tốt và hiệu quả tuy nhiên chứng khoán được các nhà đầu tư đánh giá là một hạng mục đầu tư mạo hiểm, có tính rủi ro cao.

Để đầu tư chứng khoán một cách hiệu quả thì cần phải có kiến thức về tài chính. Đây chính là một yếu tố quan trọng, bởi chỉ khi có kiến thức vững vàng thì bạn sẽ đưa ra những lựa chọn sáng suốt để đầu tư mà không bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông

Một nhà đầu tư chứng khoán phải luôn sẵn sàng học hỏi và trau dồi kinh nghiệm. Nếu không chịu học hỏi thì bạn sẽ dễ bị thụt lùi nhất là trong thời đại phát triển ngày nay

Một lưu ý nữa là bạn chỉ nên tham gia thị trường chứng khoán khi đã có thu nhập ổn định. Thị trường chứng khoán luôn có nhiều biến động cho nên bạn cần phải có thu nhập ổn định để bảo đảm trong trường hợp đâu tư thua lỗ mình cũng có một khoản tiền để bảo đảm cuộc sống của mình.

Theo đó, đầu tư chứng khoán là ngành đầu tư đáng để thử, tuy nhiên trước khi tham gia vào thị trường chứng khoán bạn cần phải chuẩn bị sẵn sàng kiến thức đầu tư cũng như nguồn tài chính đảm bảo để hạn chế được mức rủi ro.