Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản

1. Quy định về Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản:

Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản được quy định tại Điều 355 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“Điều 355. Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản

1. Người nào lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 06 năm:

a) Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;

b) Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục 1 Chương này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 năm đến 13 năm:

a) Có tổ chức;

b) Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm;

c) Phạm tội 02 lần trở lên;

d) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

đ) Gây thiệt hại về tài sản từ 1.000.000.000 đến dưới 3.000.000.000 đồng;

e) Chiếm đoạt tiền, tài sản dùng vào mục đích xóa đói, giảm nghèo; tiền, phụ cấp, trợ cấp, ưu đãi đối với người có công với cách mạng; các loại quỹ dự phòng hoặc các loại tiền, tài sản trợ cấp, quyên góp cho những vùng bị thiên tai, dịch bệnh hoặc các vùng kinh tế đặc biệt khó khăn.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 13 năm đến 20 năm:

a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

b) Gây thiệt hại về tài sản từ 3.000.000.000 đồng đến dưới 5.000.000.000 đồng;

c) Dẫn đến doanh nghiệp hoặc tổ chức khác bị phá sản hoặc ngừng hoạt động;

d) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;

b) Gây thiệt hại về tài sản 5.000.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

2. Cấu thành Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản:

2.1. Chủ thể của tội phạm:

Theo Điều 355 Bộ luật Hình sự năm 2015, chủ thể của tội phạm là người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Đây là dấu hiệu bắt buộc, phân biệt tội danh này với các tội chiếm đoạt tài sản thông thường. Người có chức vụ, quyền hạn ở đây được hiểu là người do bổ nhiệm, bầu cử, tuyển dụng, hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có thẩm quyền thực hiện công vụ nhất định và được giao quản lý một lĩnh vực, một công việc nhất định của cơ quan, tổ chức. Chỉ những cá nhân có chức vụ, quyền hạn mới có thể trở thành chủ thể của tội phạm này, kể cả cán bộ, công chức, viên chức hay những người giữ chức vụ quản lý trong các doanh nghiệp nhà nước và ngoài nhà nước.

2.2. Khách thể bị xâm hại:

Hành vi phạm tội xâm phạm trước hết đến quyền sở hữu tài sản hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Bên cạnh đó, tội phạm này còn xâm phạm đến hoạt động đúng đắn, minh bạch của bộ máy nhà nước, của các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, vì hành vi chiếm đoạt diễn ra thông qua việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao. Do đó, khách thể của tội phạm không chỉ là quan hệ sở hữu mà còn là quan hệ hoạt động đúng đắn của bộ máy quản lý hành chính, bảo đảm tính liêm chính trong thi hành công vụ.

2.3. Mặt khách quan của tội phạm:

Mặt khách quan của tội phạm được thể hiện qua hành vi “lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản”. Người phạm tội đã lợi dụng vị trí, quyền lực hoặc nhiệm vụ được giao để chiếm đoạt tài sản thuộc sở hữu của Nhà nước, tổ chức hoặc cá nhân. Điều 355 quy định rõ ngưỡng định lượng của tài sản bị chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng trở lên hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp đã bị xử lý kỷ luật hoặc đã bị kết án về các tội tham nhũng, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. Ngoài ra, hậu quả gây thiệt hại về tài sản hoặc làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội cũng là yếu tố bắt buộc cần xem xét trong việc định khung hình phạt.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm:

Về mặt chủ quan, người phạm tội thực hiện hành vi với lỗi cố ý trực tiếp. Họ nhận thức rõ hành vi của mình là trái pháp luật, biết rõ việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản là vi phạm, nhưng vẫn thực hiện nhằm đạt được mục đích vụ lợi. Mục đích chiếm đoạt tài sản là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành của tội phạm này, phân biệt với các hành vi vi phạm kỷ luật công vụ khác mà không nhằm chiếm đoạt.

Như vậy, tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản theo Điều 355 Bộ luật Hình sự năm 2015 là một tội phạm tham nhũng điển hình, cấu thành đầy đủ ở cả bốn yếu tố. Việc phân tích cụ thể các yếu tố này giúp nhận diện đúng hành vi phạm tội, đồng thời là căn cứ để định tội, định khung hình phạt, bảo đảm công bằng và nghiêm minh của pháp luật.

3. Hình phạt đối với Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản:

Điều 355 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định chi tiết các mức hình phạt đối với tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản. Đây là một trong những tội phạm tham nhũng nghiêm trọng, do vậy chế tài áp dụng mang tính nghiêm khắc, có sự phân hóa rõ ràng theo mức độ nguy hiểm, giá trị tài sản bị chiếm đoạt và hậu quả gây ra. Ngoài hình phạt chính là tù có thời hạn hoặc tù chung thân, điều luật còn quy định thêm các hình phạt bổ sung nhằm đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa chung.

3.1. Khung hình phạt cơ bản:

• Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 06 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 06 năm đến 13 năm tù.
• Khung 3: Phạt tù từ 13 năm đến 20 năm tù.
• Khung 4: Phạt tù 20 năm hoặc tù chung thân.

3.2. Hình phạt bổ sung:

Ngoài hình phạt chính, khoản 5 Điều 355 Bộ luật Hình sự quy định người phạm tội còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung, bao gồm:

• Cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm. Đây là chế tài đặc biệt quan trọng nhằm loại bỏ nguy cơ tái phạm, ngăn ngừa việc người vi phạm tiếp tục lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong tương lai;
• Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng. Hình phạt tiền mang ý nghĩa trừng phạt bổ sung, đồng thời có tác dụng khắc phục phần nào thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra;
• Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản. Đây là biện pháp mạnh nhằm tước bỏ lợi ích vật chất mà người phạm tội thu được từ hành vi phạm tội, bảo đảm tính công bằng xã hội và tăng tính răn đe.

4. Các tình tiết định khung tăng nặng theo Điều 355 Bộ luật Hình sự:

4.1. Các tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 2 Điều 355:

Khoản 2 Điều 355 quy định người phạm tội sẽ bị áp dụng mức hình phạt từ 06 năm đến 13 năm tù trong các trường hợp sau:

• Có tổ chức: Hành vi phạm tội được thực hiện có sự cấu kết, phân công vai trò giữa nhiều người, thể hiện tính chuyên nghiệp, tinh vi, gây khó khăn cho việc phát hiện và xử lý. Đây là tình tiết cho thấy sự nguy hiểm cao của tội phạm, vì tổ chức có thể mở rộng quy mô chiếm đoạt, gây thiệt hại lớn hơn;
• Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm: Người phạm tội sử dụng các phương thức tinh vi, che giấu hành vi nhằm qua mắt cơ quan kiểm soát, làm tăng tính phức tạp và khó khăn trong công tác điều tra, xử lý;
• Phạm tội 02 lần trở lên: Thể hiện sự tái phạm có hệ thống, người phạm tội không ăn năn, hối cải mà tiếp tục lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt;
• Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng: Đây là mức giá trị tài sản khá lớn, cho thấy hành vi phạm tội đã vượt xa khung cơ bản, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền sở hữu hợp pháp của tổ chức, cá nhân;
• Gây thiệt hại về tài sản từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng: Trường hợp hành vi không chỉ dừng ở việc chiếm đoạt mà còn dẫn tới thiệt hại nghiêm trọng khác cho cơ quan, tổ chức, xã hội;
• Chiếm đoạt tài sản thuộc các quỹ đặc biệt như quỹ xóa đói giảm nghèo, trợ cấp, phụ cấp ưu đãi với người có công, các loại quỹ dự phòng, tài sản quyên góp cứu trợ thiên tai, dịch bệnh. Đây là tình tiết phản ánh tính chất đặc biệt nghiêm trọng, bởi hành vi không chỉ xâm hại quyền sở hữu mà còn xâm phạm đến chính sách nhân văn, an sinh xã hội, ảnh hưởng trực tiếp tới những đối tượng yếu thế.

4.2. Các tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 3 Điều 355:

Khoản 3 quy định hình phạt từ 13 năm đến 20 năm tù trong các trường hợp:

• Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng: Đây là giá trị tài sản đặc biệt lớn, đe dọa nghiêm trọng đến quyền sở hữu hợp pháp;
• Gây thiệt hại về tài sản từ 3.000.000.000 đồng đến dưới 5.000.000.000 đồng: Tình tiết này mở rộng phạm vi xử lý, kể cả trường hợp không trực tiếp chiếm đoạt nhưng hành vi lạm dụng quyền hạn dẫn tới thiệt hại cực kỳ nghiêm trọng;
• Dẫn đến doanh nghiệp hoặc tổ chức khác bị phá sản hoặc ngừng hoạt động: Hành vi phạm tội không chỉ gây tổn thất tài sản mà còn làm sụp đổ cơ cấu tổ chức, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường kinh doanh, việc làm của người lao động;
• Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội: Đây là tình tiết đặc biệt quan trọng, bởi khi hành vi phạm tội vượt ra khỏi phạm vi tài sản, nó đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của xã hội, ảnh hưởng lòng tin của nhân dân đối với Nhà nước và hệ thống pháp luật.

4.3. Các tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 4 Điều 355:

Khoản 4 quy định hình phạt cao nhất, từ 20 năm tù đến tù chung thân, áp dụng cho những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng:

• Chiếm đoạt tài sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên: Đây là hành vi chiếm đoạt với giá trị tài sản đặc biệt lớn, thể hiện mức độ nguy hiểm cực kỳ cao, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền sở hữu của tổ chức, cá nhân;
• Gây thiệt hại về tài sản từ 5.000.000.000 đồng trở lên: Trường hợp này cho thấy hành vi phạm tội đã vượt quá giới hạn chịu đựng của xã hội, gây ra thiệt hại tài sản ở mức đặc biệt lớn, ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều chủ thể.

5. So sánh với một số tội danh khác dễ gây nhầm lẫn:

5.1. So sánh với tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ:

5.2. So sánh với tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi:

THAM KHẢO THÊM:

• Tội phạm về chức vụ là gì? Các tội phạm về chức vụ theo Bộ Luật hình sự?
• Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ
• Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi