Xác định và phân tích tình huống truyện trong Chữ người tử tù

1. Tình huống truyện độc đáo của “Chữ người tử tù”:

Đó là một cuộc gặp gỡ kỳ lạ đầy éo le, trớ trêu giữa Huấn Cao và viên cai ngục. Cuộc gặp gỡ được cho là khó xử và trớ trêu bởi về mặt xã hội, Huấn Cao và viên cai ngục  là kẻ thù không đội trời chung, luôn đối địch nhau. Một người chiến đấu  để lật đổ trật tự xã hội thối nát đương thời, người này là đại diện cho cái trật tự mà người kia đang cố gắng lật đổ. Nhưng về tài năng và tính cách, họ lại là những người bạn tri âm, tri kỷ. Một con người là nghệ sĩ sáng tạo ra cái đẹp, còn một con người biết thưởng thức và đánh giá cao cái đẹp. Một con người gan góc, dũng cảm, một con người khâm phục lòng dũng cảm ấy.

Đó là một cuộc gặp gỡ kỳ lạ: căn phòng nơi cuộc gặp gỡ diễn ra là một nhà tù, một phòng giam ẩm ướt bẩn thỉu chỉ gợi lên bóng tối, bạo lực và tội ác. Thời điểm gặp gỡ cũng rất ấn tượng: đó là những ngày cuối cùng của tử tù trước khi bị đưa trở lại nhà tù để thi hành án.

2. Vai trò của tình huống truyện trong “Chữ người tử tù”:

‐ Thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm: sự khẳng định về sự bất tử của cái đẹp, sự chiến thắng tất yếu của chân, thiện, mỹ trước cái ác, đen tối, tàn ác. Qua đó tác giả gửi gắm thông điệp nghệ thuật qua tình huống truyện là thông điệp về sức mạnh cảm hóa kì diệu của nghệ thuật và cái đẹp “Cái đẹp có sức mạnh cứu rỗi nhân loại.”

‐ Thể hiện tính cách nhân vật: Qua các tình huống trong truyện, nhân vật Huấn Cao có dịp thể hiện rõ nét lòng cao thượng của mình và những phẩm chất cao đẹp: hào hoa, dũng cảm, tài hoa của người nghệ sĩ và giữ cái tâm trong sáng. Còn người cai ngục, qua tình thế éo le đó, cũng chứng tỏ mình là một người thông minh, biết quý trọng tài năng và bản lĩnh của kẻ anh hùng, người còn giữ được thiên lương trong sáng.

‐ Thúc đẩy sự phát triển của cốt truyện (tạo không khí căng thẳng, hấp dẫn): Từ tình huống truyện, cốt truyện phát triển, diễn biến và lên đến đỉnh điểm là cảnh lời cuối cùng của tác phẩm. Tình huống độc đáo khiến truyện hấp dẫn, lôi cuốn người đọc ngay từ đầu tác phẩm.

‐ Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân được thể hiện rõ nét: một nghệ sĩ tài hoa, đầy cá tính, luôn tìm tòi và phát hiện cái đẹp, cái đẹp độc đáo, khác thường nhưng vẫn mang giá trị nhân văn sâu sắc.

‐ Kết luận chung: Có thể nói tình huống truyện được coi là một trong những thành công nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm, làm tăng giá trị và sức hấp dẫn của tác phẩm, đồng thời cũng thể hiện rõ nét phong cách nghệ thuật độc đáo của nhà văn Nguyễn Tuân.

3. Dàn ý phân tích tình huống truyện trong Chữ người tử tù:

3.1. Tình huống truyện là gì?

Tình huống truyện là sự kiện, tình tiết, diễn biến được ghi lại. Tình huống truyện nên cung cấp các yếu tố mở đầu và cao trào. Cấu trúc này khai thác chi tiết vấn đề, đồng thời là tạo nên tính cao trào để củng cố vẻ đẹp của tác phẩm. Đó là lý do tại sao chúng ta phân tích tình huống với những ý tưởng chung nhất trước khi phân tích chi tiết.

3.2. Tình huống truyện “Chữ người tử tù”:

Để phân tích rõ tình huống của truyện, nên bám sát diễn biến của  truyện để làm sáng tỏ vấn đề. Mạch phân tích có thể lấy Huấn Cao làm nhân vật chính và đánh giá nội dung đã tác động như thế nào đến diễn biến tâm lí của Huấn Cao từ khi vào ngục đến ngày bị đưa đi xử tử.

Huấn Cao ban đầu khá coi thường cai ngục và thấy thật lố bịch khi mình đối xử một cách tôn trọng. Mãi sau này, khi nhận ra đó là một tâm hồn thánh thiện, Huấn Cao mới phải thốt lên rằng suýt chút nữa đã phụ một tấm lòng ở thế gian này.

Xem thêm: Phân tích nhân vật viên quản ngục trong Chữ người tử tù hay

Khi các vấn đề dần được gỡ bỏ, mức cao trào đạt cực độ chính là cảnh Huấn Cao cho Chữ. Không gian và hình ảnh thật đối lập nhau trong lúc ấy. Ngược lại, nó không làm ảnh hưởng mà tiếp tục tôn vinh vẻ đẹp không phai mờ của những con người có tâm hồn cao đẹp.

3.3. Phân tích tình huống:

Tình huống nói trên bắt đầu từ việc Huấn Cao tình cờ gặp người quản ngục. Về địa vị xã hội, cách cai ngục đối xử với Huấn Cao – một tử tù – thật kỳ lạ. Nhưng theo nghệ thuật, cái đẹp chính là  sự giao hòa giữa hai tâm hồn. Mỗi tâm hồn đều rất đẹp và có nhiều đặc điểm riêng.

3.4. Tài năng của Nguyễn Tuân:

Nguyễn Tuân quả là một nhà văn đa tài. Bằng chứng chính là những tác phẩm  ông đã tạo ra và sự thành công trong sự nghiệp văn chương của ông. Các tầng ý nghĩa của một tác phẩm không chỉ là nội dung mà còn là những nét nghệ thuật.

Mỗi tình huống trong truyện đều mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Một độc giả chu đáo phải đọc  từng câu một cách cẩn thận để hiểu đầy đủ và đánh giá cao phong cách và những gì nhà văn đang cố gắng truyền đạt.

4. Phân tích tình huống truyện trong Chữ người tử tù:

Một cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam đương đại, một nghệ sĩ tài hoa, uyên bác, có kiến ​​thức sâu rộng và sức sáng tạo dồi dào, Nguyễn Tuân đã đem đến cho thơ, văn một luồng sinh khí mới độc đáo, ấn tượng là một phong cách riêng biệt mang “chất Nguyễn Tuân”. “Chữ người tử tù” là một truyện ngắn tuyệt vời thể hiện tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ tài hoa. Nguyễn Tuân đã xây dựng tình huống trần thuật độc đáo trong truyện ngắn này, từ đó thể hiện tư tưởng và chủ đề của tác phẩm.

“Chữ người tử tù” xoay quanh cuộc gặp gỡ kỳ lạ, có phần éo le của Huấn Cao, đưa tử tù trở lại ngục và viên cai ngục cai quản ngục tối có phần tối tăm nhưng nhân văn, yêu quý và trân trọng cái đẹp, con người tài hoa. Trong một tình huống trớ trêu, giữa những con người ở những vị trí hoàn toàn trái ngược nhau nhưng giữa họ lại có một sợi dây liên kết bền chặt, đó là tâm hồn đồng điệu cùng yêu cái đẹp. Huấn Cao và viên quản ngục, một người bị xã hội kết án tử hình và một người thì nắm trong tay sinh mạng của người tù, nhưng về mặt nghệ thuật, họ là những nghệ sĩ cùng người thưởng thức và ngắm nhìn cái đẹp do con người tạo ra.

Khi hay tin Huấn Cao mà mình hằng ngưỡng mộ đã bị chuyển đến nhà lao do bản thân quản lý, cai ngục đã đặc biệt đãi Huấn Cao rượu thịt, mà đáng ra đối với những người trong ngục ông nên đối xử tàn nhẫn. Với tính cách kiêu bạc, ngang tàng và ghét cái ác, ban đầu Huấn Cao tỏ ra khinh thường, coi thường cách đối xử đặc biệt của viên cai ngục, thậm chí có những lời nói, hành động xua đuổi. Bởi trong cảm nhận lúc bấy giờ của Huấn Cao, viên cai ngục cũng chỉ là một tên tay sai của triều đình phong kiến ​​thối nát. “Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây nữa”.

Sau khi nhận thấy tấm lòng trong sáng và chân thành của viên cai ngục, Huấn Cao vô cùng cảm động và ân hận “Suýt chút nữa ta đã phụ  mất một tấm lòng trong thiên hạ”. Đáp lại tấm lòng của quản ngục, Huấn Cao quyết định cho chữ và đưa ra những lời khuyên chân thành để bảo vệ sự trong sạch của quản ngục.

Xem thêm: Phân tích nhân vật Huấn Cao trong cảnh cho chữ hay chọn lọc

Cảnh cho chữ được coi là cảnh đặc sắc nhất của toàn bộ tác phẩm. Trong “cảnh tượng xưa nay chưa từng thấy” tối tăm, khép kín của nhà lao, Huấn Cao ngồi trong ngục hai tay bị xiềng xích viết tặng cho người cai ngục bằng nét chữ vuông vắn rất đẹp. Khoảnh khắc này thật thiêng liêng vì vị trí của các nhân vật cũng bị đảo ngược. Huấn Cao từ tử tù trở thành nghệ sĩ, thần tượng và ân nhân, được viên cai ngục kính trọng, ngưỡng mộ. Một cai ngục có quyền lực trở thành một người tôn kính, người mắc án tử hình đối với tù nhân mà ông được giao nhiệm vụ bắt giữ.

Có thể nói, tình huống mà Nguyễn Tuân xây dựng trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” là một tình huống đặc sắc, độc đáo, bởi nó không chỉ đảo ngược cảm xúc ban đầu của người đọc, mà còn bộc lộ mối quan hệ giữa cũng như thái độ của các nhân vật. Cũng qua tình huống, nhà văn Nguyễn Tuân đã miêu tả được tính cách của các nhân vật, làm tăng kịch tính và sức hấp dẫn của câu chuyện, đồng thời tình huống truyện cũng tô đậm vẻ đẹp, cái đẹp trong sáng của thiên lương.

Bằng cách đó, tác giả Nguyễn Tuân đã thể hiện tư tưởng chủ đề của truyện ngắn thông qua việc xây dựng tình huống trần thuật đầy ấn tượng trong “Chữ người tử tù”, đồng thời bộc lộ tài nghệ thuật xây dựng tình tiết của truyện.

Bằng tài năng và tấm lòng yêu  người, yêu cái đẹp, Nguyễn Tuân đã tạo ra một tình huống trần thuật độc đáo, hấp dẫn mà chỉ một nhà văn tài hoa mới có thể làm tốt điều này. Chữ người tử tù luôn là một truyện ngắn có sức lôi cuốn bằng giọng văn riêng của Nguyễn Tuân.