Khái quát về người tiến hành tố tụng? Từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự?
Khi các vụ việc dân sự được thụ lý giải quyết thì Tòa án sẽ tiến hành phân công người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự theo đúng quy định của Luật. Tuy nhiên trong một vài trường hợp thì sẽ phải thực hiện việc từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự. Vậy việc từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự được pháp luật nước ta quy định cụ thể như thế nào? Bài viết dưới đây của Luật Dương Gia sẽ đi vào tìm hiểu các quy định liên quan để giúp người đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Luật sư
Cơ sở pháp lý:
–
1. Khái quát về người tiến hành tố tụng?
Có thể hiểu tố tụng dân sự là hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo trình tự, thủ tục giải quyết, xử lí vụ việc dân sự. Tố tụng dân sự về thực chất chỉ bao gồm thẩm quyền và thủ tục giải quyết vụ việc dân sự. Tố tụng dân sự còn được hiểu là tổng hợp tất cả các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh giữa tòa án, viện kiểm sát với những người tham gia tố tụng trong quá trình tòa án giải quyết án dân sự và thi hành án dân sự
Tòa án nhân tiến hành giải quyết tố tụng dân sự khi phát sinh các tranh chấp liên quan đến dân sự, thương mại, lao động, đất đai.
Chủ thể trong tố tụng dân sự là các cá nhân, tổ chức tham gia vào quan hệ pháp luật tố tụng dân sự, bao gồm: cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng.
Cụ thể tại Điều 46 Bộ Luật tố tụng hình sự 2015 thì cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng được quy định cụ thể như sau:
– Các cơ quan tiến hành tố tụng dân sự gồm có các cơ quan sau: Tòa án; Viện kiểm sát.
– Những người tiến hành tố tụng dân sự gồm có: Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án; Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
Những cơ quan và các chủ thể này giữ vai trò tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự.
Những trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng được quy định tại Điều 52
– Khi người tiến hành tố tụng đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự và đồng thời là người tiến hành tố tụng của vụ án đó thì họ sẽ phải từ chối hoặc bị thay đổi.
– Khi người tiến hành tố tụng đã tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong cùng vụ việc đó.
– Khi người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án có căn cứ rõ ràng cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
2. Từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự
* Thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân được quy định tại Điều 53 Bộ Luật tố tụng hình sự 2015 như sau: Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong những trường hợp sau đây:
– Khi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự và đồng thời là người tiến hành tố tụng của vụ án đó thì họ sẽ phải từ chối hoặc bị thay đổi.
– Khi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân đã tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong cùng vụ việc đó.
– Khi người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án có căn cứ rõ ràng cho rằng Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
– Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân cùng trong một Hội đồng xét xử và là người thân thích với nhau thì chỉ có thể chọn một người tiến hành tố tụng.
– Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân đã tham gia giải quyết theo thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm vụ việc dân sự đó. Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân đã ra bản án sơ thẩm, bản án, quyết định phúc thẩm, quyết định giám đốc thẩm hoặc tái thẩm, quyết định giải quyết việc dân sự, quyết định đình chỉ giải quyết vụ việc, quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự thì sẽ không được tham gia thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân nếu là thành viên của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao thì trường hợp này vẫn được tham gia giải quyết vụ việc đó theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
– Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân đã là người tiến hành tố tụng trong vụ việc đó với tư cách là Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
* Thay đổi Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên được quy định tại Điều 54 Bộ luật tố tụng dân sự 2015: theo đó thì Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong những trường hợp sau đây:
– Khi Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự và đồng thời là người tiến hành tố tụng của vụ án đó thì họ sẽ phải từ chối hoặc bị thay đổi.
– Khi Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên đã tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong cùng vụ việc đó.
– Khi người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án có căn cứ rõ ràng cho rằng Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
– Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên đã là người tiến hành tố tụng trong vụ việc đó với tư cách là Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
– Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên là người thân thích với một trong những người tiến hành tố tụng khác trong vụ việc đó.
* Thủ tục từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án được quy định tại Điều 55 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 như sau:
– Việc từ chối tiến hành tố tụng của những người tiến hành tố tụng nêu trên hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án của những người có liên quan trước khi mở phiên tòa, phiên họp phải được lập thành văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng theo đúng quy định pháp luật.
– Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng tại phiên tòa, phiên họp phải được ghi vào biên bản phiên tòa, phiên họp để ghi nhận việc thay đổi này theo quy định của pháp luật.
* Quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án được quy định tại Điều 56 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 như sau:
– Thẩm quyền quyết định thay đổi người tiến hành tố tụng như sau:
+ Trước khi mở phiên tòa: việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án do Chánh án Tòa án quyết định.
Riêng đối với Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì thẩm quyền quyết định việc thay đổi như sau:
Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp huyện thì quyền quyết định thay đổi thuộc về Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh thì quyền quyết định thay đổi Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao có thẩm quyền theo lãnh thổ đối với Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao thì quyền quyết định thay đổi thuộc về Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
+ Tại phiên tòa:
Việc thay đổi người tiến hành tố tung Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án thuộc về Hội đồng xét xử quyết định sau khi nghe ý kiến của người bị yêu cầu thay đổi.
Thủ tục được diễn ra như sau: sau khi nghe ý kiến của người bị yêu cầu thay đổi Hội đồng xét xử thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số về việc thay đổi.
Hậu quả pháp lý của việc thay đổi người tiến hành tố tụng như sau: Trường hợp phải thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa.
Sau khi có quyết định thay đổi người tiến hành tố tụng thì Chánh án Tòa án quyết định cử Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án thay thế người bị thay đổi trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày hoãn phiên tòa, phiên họp, Chánh án Tòa án phải cử người khác thay thế để tiến hành kịp thời quá trình tố tụng.
Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Dương Gia về Từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự.
