Tổng quan quá trình cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008

1. Khái quát về cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008:

Cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008 là cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng nhất kể từ cuộc Đại suy thoái. Cho vay theo kiểu săn mồi nhắm vào những người mua nhà có thu nhập thấp, các tổ chức tài chính toàn cầu chấp nhận rủi ro quá mức và sự bùng nổ bong bóng nhà đất của Hoa Kỳ đã lên đến đỉnh điểm là một “cơn bão hoàn hảo”. Chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp (MBS) gắn liền với bất động sản Mỹ, cũng như một mạng lưới công cụ phái sinh rộng lớn được liên kết với những MBS đó, đã sụp đổ về giá trị. Các tổ chức tài chính trên toàn thế giới bị thiệt hại nặng nề, lên đến đỉnh điểm với sự phá sản của Lehman Brothers vào ngày 15 tháng 9 năm 2008, và một cuộc khủng hoảng ngân hàng quốc tế sau đó.

Các điều kiện tiên quyết cho cuộc khủng hoảng tài chính rất phức tạp và có nhiều nguyên nhân. Gần hai thập kỷ trước, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua luật khuyến khích tài trợ cho nhà ở giá cả phải chăng. Năm 1999, các phần của luật Glass-Steagall đã bị bãi bỏ, cho phép các tổ chức tài chính thụ phấn chéo các hoạt động thương mại (không thích rủi ro) và đầu tư (tìm kiếm rủi ro) của họ. Có thể cho rằng yếu tố đóng góp lớn nhất vào các điều kiện cần thiết cho sự sụp đổ tài chính là sự phát triển nhanh chóng của các sản phẩm tài chính săn mồi nhắm vào những người mua nhà có thu nhập thấp, ít thông tin, phần lớn thuộc về chủng tộc thiểu số. Sự phát triển thị trường này đã không được các cơ quan quản lý giám sát và do đó đã khiến chính phủ Hoa Kỳ ngạc nhiên.

Sau khi khủng hoảng bắt đầu, các chính phủ đã triển khai các khoản cứu trợ lớn đối với các tổ chức tài chính và các chính sách tài khóa và tiền tệ giảm nhẹ khác để ngăn chặn sự sụp đổ của hệ thống tài chính toàn cầu. Cuộc khủng hoảng đã châm ngòi cho cuộc Đại suy thoái, dẫn đến gia tăng tỷ lệ thất nghiệp và tự tử, đồng thời giảm niềm tin vào thể chế và khả năng sinh sản, trong số các chỉ số khác. Suy thoái kinh tế là tiền đề quan trọng cho cuộc khủng hoảng nợ châu Âu.

Năm 2010, Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng và Cải cách Phố Wall Dodd – Frank được ban hành tại Hoa Kỳ như một phản ứng đối với cuộc khủng hoảng nhằm “thúc đẩy sự ổn định tài chính của Hoa Kỳ”. Các tiêu chuẩn về vốn và thanh khoản Basel III cũng đã được các nước trên thế giới áp dụng.

2. Quá trình khủng hoảng tài chính 2007-2008:

Cuộc khủng hoảng đã châm ngòi cho cuộc Đại suy thoái, vào thời điểm đó, là cuộc suy thoái toàn cầu nghiêm trọng nhất kể từ cuộc Đại suy thoái. Tiếp theo là cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, bắt đầu với thâm hụt ở Hy Lạp vào cuối năm 2009, và cuộc khủng hoảng tài chính Iceland 2008–2011, liên quan đến sự thất bại ngân hàng của cả ba ngân hàng lớn ở Iceland và so với quy mô nền kinh tế của nó, là sự sụp đổ kinh tế lớn nhất mà bất kỳ quốc gia nào trong lịch sử phải gánh chịu. Đây là một trong năm cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất mà thế giới đã trải qua và dẫn đến thiệt hại hơn 2 nghìn tỷ đô la từ nền kinh tế toàn cầu. Nợ thế chấp nhà của Hoa Kỳ so với GDP tăng từ mức trung bình 46% trong những năm 1990 lên 73% trong năm 2008, đạt 10,5 nghìn tỷ USD. Việc gia tăng các khoản tái cấp vốn bằng tiền mặt, khi giá trị nhà tăng, đã thúc đẩy sự gia tăng mức tiêu thụ không còn duy trì được khi giá nhà giảm. Nhiều tổ chức tài chính sở hữu các khoản đầu tư có giá trị dựa trên thế chấp nhà, chẳng hạn như chứng khoán được thế chấp bảo đảm, hoặc các công cụ phái sinh tín dụng được sử dụng để bảo đảm chúng chống lại sự thất bại, vốn đã giảm giá trị đáng kể. Quỹ Tiền tệ Quốc tế ước tính rằng các ngân hàng lớn của Hoa Kỳ và Châu Âu đã mất hơn 1 nghìn tỷ đô la vì các tài sản độc hại và các khoản cho vay khó đòi từ tháng 1 năm 2007 đến tháng 9 năm 2009.

Sự thiếu tin tưởng của nhà đầu tư vào khả năng thanh toán của ngân hàng và suy giảm khả năng cung cấp tín dụng đã dẫn đến giá cổ phiếu và hàng hóa giảm mạnh vào cuối năm 2008 và đầu năm 2009. Cuộc khủng hoảng nhanh chóng lan rộng thành một cú sốc kinh tế toàn cầu, dẫn đến một số ngân hàng thất bại. Các nền kinh tế trên toàn thế giới tăng trưởng chậm lại trong giai đoạn này do tín dụng bị thắt chặt và thương mại quốc tế giảm sút. Thị trường nhà đất bị ảnh hưởng và thất nghiệp tăng vọt, dẫn đến các vụ trục xuất và tịch thu nhà. Một số doanh nghiệp đã thất bại. Từ mức đỉnh điểm vào quý 2 năm 2007 ở mức 64,4 nghìn tỷ đô la, tài sản hộ gia đình ở Hoa Kỳ đã giảm 14 nghìn tỷ đô la, xuống còn 50,4 nghìn tỷ đô la vào cuối quý 1 năm 2009, dẫn đến giảm tiêu dùng, sau đó là giảm đầu tư kinh doanh. Trong quý 4 năm 2008, mức giảm GDP thực tế so với quý trước ở Hoa Kỳ là 8,4%. Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đạt đỉnh 10,0% vào tháng 10 năm 2009, tỷ lệ cao nhất kể từ năm 1983 và gần gấp đôi tỷ lệ trước khủng hoảng. Số giờ làm việc trung bình mỗi tuần giảm xuống còn 33, mức thấp nhất kể từ khi chính phủ bắt đầu thu thập dữ liệu vào năm 1964.

Cuộc khủng hoảng kinh tế bắt đầu ở Hoa Kỳ nhưng đã lan ra phần còn lại của thế giới. Tiêu thụ của Hoa Kỳ chiếm hơn một phần ba mức tăng trưởng tiêu thụ toàn cầu từ năm 2000 đến 2007 và phần còn lại của thế giới phụ thuộc vào người tiêu dùng Hoa Kỳ như một nguồn cung cấp nhu cầu. Chứng khoán độc hại thuộc sở hữu của công ty và tổ chức các nhà đầu tư cá nhân trên toàn cầu. Các công cụ phái sinh như hoán đổi vỡ nợ tín dụng cũng làm tăng mối liên kết giữa các tổ chức tài chính lớn. Việc các tổ chức tài chính không sử dụng đòn bẩy tài chính, khi tài sản được bán để thanh toán các nghĩa vụ không thể tái cấp vốn trong thị trường tín dụng đóng băng, càng làm tăng tốc độ khủng hoảng khả năng thanh toán và làm giảm thương mại quốc tế. Tốc độ tăng trưởng của các nước đang phát triển giảm là do thương mại, giá hàng hóa, đầu tư và lượng kiều hối gửi về từ lao động nhập cư (ví dụ: Armenia) giảm. Các quốc gia có hệ thống chính trị mong manh lo ngại rằng các nhà đầu tư từ các quốc gia phương Tây sẽ rút tiền của họ vì cuộc khủng hoảng.

Là một phần của chính sách tài khóa quốc gia đối phó với cuộc Đại suy thoái, các chính phủ và ngân hàng trung ương, bao gồm Cục Dự trữ Liên bang, Ngân hàng Trung ương Châu Âu và Ngân hàng Anh, đã cung cấp hàng nghìn tỷ đô la cứu trợ và kích thích chưa từng có, bao gồm chính sách tài khóa mở rộng và tiền tệ chính sách bù đắp sự suy giảm trong tiêu dùng và khả năng cho vay, tránh tiếp tục sụp đổ, khuyến khích cho vay, khôi phục niềm tin vào thị trường thương phiếu toàn vẹn, tránh rủi ro vòng xoáy giảm phát và cung cấp cho ngân hàng đủ vốn để khách hàng rút tiền. Trên thực tế, các ngân hàng trung ương đã từ chỗ là “người cho vay cuối cùng” thành “người cho vay duy nhất” đối với một phần đáng kể của nền kinh tế. Trong một số trường hợp, Fed được coi là “người mua phương sách cuối cùng”.

Trong quý 4 năm 2008, các ngân hàng trung ương này đã mua 2,5 nghìn tỷ đô la Mỹ nợ chính phủ và tài sản tư nhân gặp khó khăn từ các ngân hàng. Đây là đợt bơm thanh khoản lớn nhất vào thị trường tín dụng và là hành động chính sách tiền tệ lớn nhất trong lịch sử thế giới. Theo mô hình được khởi xướng bởi gói giải cứu ngân hàng của Vương quốc Anh năm 2008, chính phủ của các quốc gia châu Âu và Hoa Kỳ đã đảm bảo khoản nợ do ngân hàng của họ phát hành và huy động vốn của hệ thống ngân hàng quốc gia của họ, cuối cùng mua 1,5 nghìn tỷ đô la cổ phiếu ưu đãi mới phát hành tại các ngân hàng lớn . Cục Dự trữ Liên bang đã tạo ra một lượng tiền tệ mới đáng kể như một phương pháp để chống lại bẫy thanh khoản.

Các gói cứu trợ đến dưới dạng cho vay hàng nghìn tỷ đô la, mua tài sản, bảo lãnh và chi tiêu trực tiếp. Tranh cãi đáng kể đi kèm với các gói cứu trợ, chẳng hạn như trong trường hợp tranh cãi về thanh toán tiền thưởng AIG, dẫn đến sự phát triển của nhiều “khuôn khổ ra quyết định”, để giúp cân bằng các lợi ích chính sách cạnh tranh trong thời kỳ khủng hoảng tài chính. Alistair Darling, Thủ tướng Chính phủ của Vương quốc Anh vào thời điểm xảy ra cuộc khủng hoảng, đã tuyên bố vào năm 2018 rằng Anh đã đến trong vòng vài giờ sau “sự vi phạm pháp luật và trật tự” vào ngày Ngân hàng Hoàng gia Scotland được cứu trợ.

Thay vì cấp vốn nhiều hơn cho các khoản vay trong nước, một số ngân hàng thay vào đó đã chi một số tiền kích cầu vào các lĩnh vực có lợi hơn như đầu tư vào các thị trường mới nổi và ngoại tệ.

Vào tháng 7 năm 2010, Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng và Cải cách Phố Wall Dodd – Frank đã được ban hành tại Hoa Kỳ để “thúc đẩy sự ổn định tài chính của Hoa Kỳ”. Các tiêu chuẩn về vốn và thanh khoản Basel III đã được áp dụng trên toàn thế giới. Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008, các cơ quan quản lý người tiêu dùng ở Mỹ đã giám sát chặt chẽ hơn những người bán thẻ tín dụng và thế chấp nhà để ngăn chặn các hành vi phản cạnh tranh dẫn đến cuộc khủng hoảng.

Ít nhất hai báo cáo chính về nguyên nhân của cuộc khủng hoảng đã được Quốc hội Hoa Kỳ đưa ra: báo cáo của Ủy ban Điều tra Khủng hoảng Tài chính, phát hành tháng 1 năm 2011 và một báo cáo của Tiểu ban Thường trực An ninh Nội địa Thượng viện Hoa Kỳ về Điều tra mang tên Phố Wall và Khủng hoảng Tài chính : Giải phẫu sự sụp đổ tài chính, phát hành tháng 4 năm 2011.

Tổng cộng, 47 nhân viên ngân hàng đã phải ngồi tù do hậu quả của cuộc khủng hoảng, hơn một nửa trong số đó đến từ Iceland, nơi cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất và dẫn đến sự sụp đổ của cả 3 ngân hàng lớn của Iceland. Vào tháng 4 năm 2012, Geir Haarde của Iceland trở thành chính trị gia duy nhất bị kết án do hậu quả của cuộc khủng hoảng. Kareem Serageldin, nhân viên ngân hàng của Credit Suisse, người bị kết án 30 tháng tù và trả lại 25,6 triệu USD tiền bồi thường vì thao túng giá trái phiếu để che giấu 1 tỷ USD thiệt hại. Không có cá nhân nào ở Vương quốc Anh bị kết án do hậu quả của cuộc khủng hoảng. Goldman Sachs đã trả 550 triệu đô la để giải quyết các cáo buộc gian lận sau khi được cho là đã lường trước được cuộc khủng hoảng và bán các khoản đầu tư độc hại cho khách hàng của mình.

Với ít nguồn lực hơn để gặp rủi ro trong việc phá hủy sáng tạo, số lượng đơn đăng ký bằng sáng chế là không đổi, so với sự gia tăng theo cấp số nhân của đơn đăng ký bằng sáng chế trong những năm trước.

Các gia đình Mỹ điển hình không có giá tốt, cũng như các gia đình “giàu có nhưng không giàu nhất” ngay bên dưới đỉnh kim tự tháp. Tuy nhiên, một nửa số gia đình nghèo nhất ở Hoa Kỳ đã làm như vậy.